Lucyin Mahin

Lucien Mahin

Lucyin Mahin

Portrait da Lucyin Mahin e 2008

Skepiaedje	31 di decimbe 1953, Transene
Nåcionålité	Bedje
Activités	scrijheu, årtisse
Ôtes nos	Louline Vôye

WIKIDATA

Lucien Mahin (ki s' no est pus sovint scrît Lucyin; di s' prumî no d' pene Louline Voye, li halene evoye), c' est on scrijheu e walon et on rcwereu sol walon k' a skepyî a Viyance li 31 di decimbe 1953. C' est eto on bouteu pol walon, ey on fel eplaideu sol Daegntoele di waibes e walon.

Mwaissès racsegnes

Come sicrijheu, il est pus cnoxhou come romantî. Mins sacwants corwaiteus come Maurice Georges li ritnént aprume come on powete, diski dins les anêyes 2000.

Come ricwereu sol walon, il a stî aprume diccionairî, mins docô après rifondeu. Il a eto fwait des rcwerances sol croejhete.

Il a stî rprins dins les antolodjeyes "Limes" (1992), "Paroles d' oïl", "Scrire" (1992) eyet "Scrijheus d' Årdene" (2002).

Di s' mestî, il esteut årtisse (po les biesses). Si a-t i bouté tote si veye e Marok. Aprume al sicole veterinaire di Rabat come acsegnant et rcwereu. Adon-pwis, come årtisse a s' boûsse dins les Douccala.

• 
  (diviè 1983)
• 
  (diviè 2000)
• 
  sognant on tchvå (2004)
• 
  avou les fåcnîs do Marok (2005)
• 
  dinant scole di walon (2019)

Si ovraedje pol walon, cronolodjicmint

Spitch da Lucyin Mahin å strimaedje di "Ene båke so les bwès d' l' Årdene"

papîscrît di s' tot prumî arimé e walon, ricoridjî pa Lucien Léonard

ôte scrijhaedje, ricoridjî eto pa Lucien Léonard

papî d' moennaedje al ritrovinne des rcåzeus d' walon adjinçnêye a Transene e 1994

Intiesse di ses letes (diviè 2001)

Po n' nén esse a stok avou on diyaporama, a ene conferince a Djistou e 2007

E 1981, i cmince a-z eplaidî dins l' coirnêye "Cwand dji n' sai rén, dji m' tai" di l' Avenir du Luxembourg, des scrijhaedjes ricoridjîs d' avance pa Lucyin Léonard, ki lyi aprind, insi, a rashir l' accint d' Transene sorlon l' sistinme Feller.

Docô, il enonde on live di scole, "Ene båke so les bwès d' l' Årdene", ki va rexhe e 1984 (prumî tome) ey e 1993 (deujhinme et troejhinme tomes). Po li strimaedje do prumî tome, i preye a Rdû Raymond Mouzon eyet Omer Marchal. Pol rexhowe des deus ôtes, E 1993, il adjinçnêye, todi a Rdû, on raploû so l' avni do walon, avou come pretcheu des rlomés waloneus come Lorint Hendschel, Lucyin Somme, Emile Pècheur, Michel Francard et Noël Anselot. C' est a dater d' adon k' i va bouter avou Lorint Hendschel et Tiri Dumont sol rifondaedje do walon.

Dispu 1993, et disca 2006, i va eredjistrer 43 cassetes di cåzeus d' walon, å cmince dins l' Årdene nonnrece, pu ene miete tocosté e l' Walonreye.

Inte les deus vudaedjes des "Båkes", il aveut scrît on prumî ptit roman, Li ptite comere avou l' blanke camizole, ki serè eplaidî a l' SLLW e 1989.

E 1994, i rashonne a Transene ene ritrovinne di rcåzeus d' walon. Dipus d' 60 djins seront berwetés pa des djonnes guides inte troes ashyinnes : ene so les viyès usteyes (moennêye pa Arthur Schmitz et Johan Viroux), ene so des sacwès d' actouwalité (li bardouxha å Rwanda, espliké pa Omer Marchal et les cåzaedjes moennés pa Lorint Hendschel) et l' troejhinme sol diyalectolodjeye la k' gn aveut eto Marcel Slangen. Li rtrovinne a stî rapoirtêye å posse (Pierrot Dufaux, 900.000 Walons), ey al tévé (Jany Paquay, Wallons-nous).

C' est so ces etrevéns la (1993-1995) k' i scrît, e francès, ene rîlêye di 16 tecses so les noûmots et l' rifondaedje do walon: "Waldim" (po walon did dimwin).

E 1995, i rabindele les waloneus co ene feye a Transene et ça va esse l' askepiaedje del "Soce des Rcåzeus d' Walon, ki serè moennêye pa Pierre Otjacques, Yves Gourdin et Louis Baijot et ki va eplaidî li Coutcouloudjoû. Ele vike co å djoû d' ouy.

Todi e 1995, i cmince pa studyî les mots di l' Årdene nonnrece, et rashonner li Båze di dnêyes di l' Årdene nonnrece, k' i n' a måy sitî tote fwaite.

E 1996, i rashonne å Noû Lovén sacwants waloneus ki voeynut di l' avni pol walon : gn aveut la a costé d' Michel Francard : Dominique Heymans, Tiri Dumont, Joseph Lahaye, Charles Massaux eyet Lorint Hendschel. Li soce "Li Rantoele" va bénrade askepyî.

E 1997, il amonte ene waibe e walon, l' Aberteke.

E 1998, i saye d' atôtchî les politikîs a Rdû po on raploû sol rapoirt inte li walon et l' economeye. Jean-Claude Somja eyet Jean-Pierre Hiernaux seront al pirlodje.

Li minme anêye, i adjinçnêye on ptit motî et l' cossemer a môde di sillabusse : "Les 3000 mots walons ki vnèt l' pus a pont e 1998". Et todi dins les rfondaedjes, ataker ene saye di franwal (lete B). C' est so ç' sillabusse la k' il eplaide pol prumî côp li rîle di disfaflotaedje des longuès voyales "î", "û" eyet "oû" divant des doûcès cossounes. I porshût tot boutant sol DTW, eyet fé tote li lete Z.

E 1999, il adjinçnêye, avou 22 ôtes vayants scrijheus, on gros spès live e francès sol walon, Qué walon po dmwin ?.

A pårti di 2000, so ene idêye da Pablo Sarachaga, i cmince a bouter so èn esplicant motî do walon, et n' pus låtchî cisse bouye la disk' å djoû d' ouy. Les dnêyes seront-st eplaideyes aprume so l' Aberteke.

C' est ciste anêye la ossu k' i dene ene conferince e walon å Noû Lovén po waitî kimint çk' on vike après 10 ans di rfondaedje. Li tite, c' est : Rifonde nosse walon: dijh ans d' boutaedje dissu (1991-2000).

E 2009, i rapice si saye di 3000 mots k' a moussî foû e 1998, et l' diner a Yannick Bauthière ki boute avou Djan Cayron so on motî walfran & franwal di deus côps 4000 mots. Et rapontyî tos les fouyous avou les vraiyès rfondowes. Il endè rexhrè li Motî Yoran Embanner walon ki vudrè po les fiesses del Walonreye 2009.

E 2003, il atake les scoles di Bive, po des grandès djins, walon-cåzants, aprinde a lére li rfondou avou leu accint. Li minme anêye, i ratoûne l' deujhinme afitcha pol Walonreye esse mwaisse di s' tuzance, di ses scoles et di ses sincieusès rcwerances.

E 2004, i fwait rexhe li prumî roman eplaidî e rfondou walon, Li batreye des cwate vints. Li minme anêye, l' esplicant motî di i serè rcopyî, pitchote a midjote, sol wikipedia e walon et recråxhî drola, disk' ås djoûs d' ouy. Loukîz a : Esplicant motî.

E 2005, l' esplicant motî va esse metou so Wikipedia, et coplé a ene eciclopedeye do walon; Lucyin Mahin divént onk des manaedjeu di cist ovraedje di nûtons la. Et rprinde eto l' acviernance del Rantoele-gazete.

E 2006, il vude ene ramexhnêye di noveles, Eviè Nonne. Po li strimaedje, il mete so pî, a Bive, ene fiesse la k' on va prezinter troes lives e walon : Eviè Nonne (noveles), So l' anuti (roman) eyet El fi do schayteu (sovnances).

E 2007, i dene deus conferinces e francès, ene so les mots walons ki provnèt do gayel ey ene so l' istwere et l' avni do lingaedje walon.

E 2008, il eplaide so "Youtube" des ptitès videyos e walon, et porshuve disk' å djoû d' ouy. C' est l' tchinne di tévé walon-cåzante.

E 2009, il escoursixh, coplé pa ene pougneye di Wikipedyisses anonimes, li Wiccionaire walon. Come d' efet, li waibes "Wiktionary" lyi shonne li meyeuse plaecepo po publiyî, co bråmint pus spepieuzmint, li diccionairaedje e walon.

Li minme anêye, i copele l' UTAN (Univiersité des troes côps vint di Nameur) po-z amonter on cåbaret walon a Bive. End årè co onk e 2010.

E 2011, si gros spès roman Vera, est strimé a ene pitite fiesse a Transene.

E 2012, i s' rashît sol rantoele di soçnaedje "Facebook" po copiner sol pådje "Condroz et walon", enondêye pa Jean-Pierre Dumont. I cmince a-z eplaidî todi dpus d' mots walon sol Wiccionaire inglès (waitîz si pådje d' uzeu, ciddé).

E 2013, i ratoûne e walon les bouyotes del binde d' imådjes : Gama-coûte.

E 2014, il askepeye ene novele copinreye a Libin. Li moenneu del trope serè Jacques Dupuis, ki porshût les raploûs tos les moes.

• 
  avou Valmy Féaux al fôre ås lives di Brussele, e 2013
• 
  come fotografieu å raploû d' Tchålerwè so les lives e walon po les djonnes (2014)
• 
  divant l' Aisse del Tuzance di Bive, e 2013
• 
  Ocupaedje coinrece del Fiesse ås lingaedjes walons 2017

Poirtåve etikete come pretcheu å raploû d' Pwetî so les mancîs lingaedjes (2018)

Prezintaedje d' on papî fwait avou l' Flipe Boula a on raploû d' linwincieus a Lîle (2019)

al fôre ås lives a Etåle (2019)

tins d' on rapoirtaedje mon Jacques Servotte (2020)

å cåbaret walon d' Djiblou (2022)

E 2015, i va ataker a bouter avou l' soce sins papîs «Fiesse ås lingaedjes walons». Aprume come djuri pol bate des noûmots. Il adjinçnêye ossu èn ocupaedje coinrece: on raploû a Libin so l' biestof del copinreye.

E 2016, i porshût tos ses ovraedjes (Li Rantoele-gazete, tévé walon-cåzante, Wikipedia, Wiccionaire, scoles di Bive, copinreye di Libin, Fiesse ås lingaedjes walons). I va rapougnî li bouye d' intrêye et d' arindjaedje des dnêyes sol DTW, divnou eterovråve dispu ciste anêye la.

E 2017, i ratoûne les bouyotes do deujhinme pårteye del B.I. sol nierocérudjeye, «Gama-coûte 2». Po les ocupaedjes coinreces del «Fiesse ås lingaedjes walons», il adjinçnêye ene sicole eterdjermêye avou les efants des scoles di Bive.

E 2018, i prind pårt a on raploû d' linwincieus so les mancîs lingaedjes a Pwetî, ey î prezinter l' walon. Il î va rescontrer Philippe Boula de Mareüil et lyi dner on côp di spale po-z ahessî l’ aroyaedje do walon sol Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la d' ene grosse vintinne ponts walons. Et minme aidî po des ponts foû Walonreye walon-cåzante, (Picårdeye walone, Flande, payis d’ Årlon, et pår e l' Occitaneye).

Cist ovraedje la lyi mostere l’ impôrtance d’ eredjitrer les accints do walon, ca les dierins cåzeus nés-natifs ont ddja dipus d’ 60 ans bén sounés.

Po çoula, i va aprinde a mî mwaistri li rascodaedje d' eredjistrumints odio, et cmincî a ndè mete sol Wiccionaire. (Tos ses fitchîs eplaidîs so les cmons d' Wikipedia sont rashonnés so ene categoreye a pårt).

Al fiesse ås lingaedjes walons di ciste anêye la, i va prezinter li prumire videyete di croejhete walone, fwaite tot etercåzant avou s’ feye divant on blanc tåvlea avou deus troes fråzes enimådjant on pont d’ croejhete.

C' est eto l' anêye d' on grand rassonraedje do Wiccionaire walon avou l' arivêye di Julien Casters, k' a ene grande apriyesse so les modeles des waibes Wikipedia.

E 2019, i va rexhe si ramexhnêye di noveles, Moudes a rvinde. Li fiesse di strimaedje si va passer a Sint-Houbert, avou l' coplaedje des scolîs et mwaisses di scole, et di l' Aisse del tuzance di Måtche.

I prind pårt a on raploû d' linwincieus a Lîle so les atlasses des lingaedjes galo-roman, come aidant scrijheu do papî sol djåzant atlasse des lingaedjes di France.

E 2020, i cmince a fé des pådjes sol novea Wikisourd. Et recråxhî li mape del Walonreye sol Djåzant Atlasse. Avou Flipe Boula, il eplaidnut deus studias diyalectolodjikes so cist ovraedje la ; onk di zels rexhe dins ene rivuwe di l' univiersité d' Lîle.

Li minme anêye, et pår e 2021, i pårticipe a l' enondaedje do Wikisourd, et-z î replaidî ses scrijhaedjes, aprume les cis ki n' estént nén co so les fis. Mins eto les cis di des ôtes sicrijheus, sovint dins puzieurs sistinmes ortografikes.

Li Rantoele limero 100 rexhe al fén di 2021. C' est l' 25inme anêye del gazete k' i s' end a foirt ocupé dispu li cminçmint.

Al fén di 2021 ey å cmince di 2022, i porshût l' ecråxhmint del mape del Walonreye do Djåzant Atlasse, avou des noveas ponts a Walcoû, Tchålerwè 3, Clavir, Welin, Lane, Astire, Rotchfoirt 2, Leglijhe, Tcheslet, Måtche-el-Fåmene 2.

E 2022, i tént on stande di lives e walon å wekene do live a Påke a Rdû (avou Dimitri François et Jean-Luc Geoffroy. E moes d' setimbe, i prind pårt avou s' feye å cåbaret walon d' Djiblou adjinçné pa Jacques Desmet. Il eplaide so les fis on roman måy edité da Joseph Mignolet, «L' amour a l' Alambra». Ses ratournaedjes di deus letes sint På parexhnut divins Li Novea Testamint e walon.

Ciste anêye la, il est ricnoxhou come sicoleu pol novea pordjet «walon e scole» pal Federåcion Walonreye-Brussele (Vaici).

E 2023, i saye li sistinme do «walon e scole», et scrire si apriyesse (cial e francès). Et fé ene pitite inkete di sociolinwince avou 250 sicolîs d' Sint-Houbert (lijhåve roci, e francès).

Mins si novele bouye, li pus consecante, c' est l' eredjistrumint do Ptit Prince dins l' ratournaedje e rfondou da Lorint Hendschel, avou on prononçaedje eterpayis (schoûtåve ciddé). Did la, edåmer avou Philippe Boula de Mareüil li prumire saye di sinteze do pårlaedje e walon. Cist ovraedje la serè porshuvou e 2024, avou l' aidance da Pablo Sarachaga et di fén cnoxheus e l' sûtisté éndjolike do CNRS francès, metous esprès sol pordjet.

Ciste anêye la, si ovraedje come noûmotisse est riscompinsé (come e 2019) pal tchuze di cénk di ses propôzicions dins les 12 prumîs del bate di noûmots del Fiesse ås lingaedjes walons (loukîz ciddé)

Corwaitaedje di si ovraedje come sicrijheu

Ses termenes di scrijhaedje

les troes tômes di «Ene båke…»

Eviè Nonne

Vera

Ses prumîs scrijhaedjes (1981-1984), come di djusse, mostrèt l' airance des ptits viyaedjes di l' Årdene. Dins «li ptite comere avou l' blanke camizole», on-z a minme l' eplaeçmint del sinne: Ricogne, Glaireuse, Atrivå. C' est l' prumire termene des scrijhaedjes da Louline Voye.

E 1992, cwand i ratake a scrire des belès letes après ene setche termene (1984-1991), i s' rind vite conte k' i n' a pus waire d' ahé po poujhî ses sudjets dins l' "vî payis", ca asteure, il est fén enaiwé dins l' monde des ptits cinsîs (les "fellah") do Marok. C' est adon k' i va rexhe des powinmes ki provnèt do vicaedje d' avårla. Et les romans et noveles foû payis.

Come powete

Il a scrît sacwants erîlés powinmes, come des rondeas, des xhilteas, des triyolet, des haycous.

C' est ces-la k' ont stî metous e muzike pa Bruno Picård.

I s' a-st afranki foirt yeure do rimaedje, et s' mete e-n afwaire sol tipetape do boket. Dispu les anêyes 2000, ses arimés sont purade del powezeye al libe. Mins l' inspiråcion shonne bråmint pus flåwe dispu 2005.

Il a pacô ramexhné sacwants d' ses arimés, mins todi a môde di sillabusses, måy eplaidîs.

Il a afeye ratourné des scrijheus di des ôtes lingaedjes, come Omar Xhayam et Nazik al-Mala'ika.

Troes d' ses powinmes ont stî corwaitîs pa Elodie Mertz, ene situdiante e romane a l' UCL (2011).

Dins l' antolodjeye "Scrijheus d' Årdene", et eto bråmint dins Singuliers, il est aprume eplaidî come fijheu d' arimés, et foirt préjhî pa René Georges.

Diviè 1999, i scrijha èn arimé årmonak dins on rfondant do Coûtchant walon, dizo l' no d' pene di «Djina d' l' Årdjetea» / «Djina Spirito». Ces scrîts, parexhous dins l' Rantoele Belès Letes fourît préjhîs pa Willy Bal. I fourît eto corwaitîs diyalectolodjicmint pa Marie-Guy Boutier.

Come romantî

I dmeure Årdinwès po plaecî les spoûles k' scrît dins les anêyes 1980 (Li ptite comere..., C' est todi l' aiwe ki doime ki neye, pititès prôzes parexhowes dins les Cayés walons).

Mins nerén, dispu li mitan des anêyes 1990, i candje pår di decor. Ses paskêyes vont s' passer e Rwanda («Li batreye des cwate vints»), å Marok ey e l' Aldjereye («Eviè Nonne»), et pår el Crimêye («Vera»). Dins «Moudes a rvinde», c' est mitan mitan: ça s' pout passer el Walonreye, po des djins vinous d' ôte pårt; ou adon, c' est des Walons di stok ki vont viker des aviretes dins les lon-payis.

Ses persounaedjes vont sovint mori al fén del paskeye («Li ptite comere», «C' est todi l' aiwe ki doime ki neye», «Li batreye des cwate vints», deus des noveles di «Moudes a rvinde»). Dins «Vera», gn a pont d' moirts å coron, mins ci n' est nén vormint po dire ene fén djoyeuse.

• Li batreye des cwate vints
  Li batreye des cwate vints
• 
  Moudes a rvinde

Corwaitaedje di s' bouye come diccionairî

aroyaedje do «Rasgoutadje»

Il a cmincî ciste ovraedje la tot rascodant les mots k' il eployive dins les tecses d' "Ene båke so les bwès d' l' Årdene". Et ndè fé des djivêyes après tchaeke tchaptrê. Teyoricmint, i n' diveut-st eployî ki les mots cnoxhous après Transene. Mins on rtrouve dedja dins les djivêyes des "Båkes" des mots ramexhnés di håre et d' hote. Ey eto des noûmots.

Avou li «Båze di dnêyes di l' Årdene nonnrece», k' i lome "Rasgoutadje des bassårdinreces", i stind ses rcwerances so tote l' Årdene nonnrece, li stindêye "naturele" pol walon d' Transene.

A pårti di 1997, totes ses bouyes di diccionairaedjes si stindront a tote li Walonreye linwistike.

I va insi cmincî pa fé des radjoutaedjes å DTW (i raspepeye tos les «Z»). E 2000, c' est ene novele bouye ki Pablo Sarachaga lyi atåvele: èn esplicant motî di walon. El va ataker so ene sorwaibe do dominne «walon.org» («moti.walon.org»). Adon-pwis, li minme Pablo el va eberweter sol Wikipedia walon: les årtikes straegnmint linwistikes kiminçront pa ene betchete «Motî:».

E 2009, avou l' aidance di Wikipedyisses anonimes k' el sitombyît å cmince, i va diswalper li gros Wiccionaire walon. Endè va edvinter toplin des piceures, nén rcopieyes di wiccionaires di ds ôtes lingaedjes, mins puvite tuzêyes a pårti des batchrêye di mots dedja studyî so les deus ôtes pordjets. A pårti di 2018, Julien Casters et Pablo Sarachaga vénront rarindjî pus éndjolicmint li fond di dnêyes låvå rashonné.

Come foirdjeu d' noûmots

Si prumî gros studia so les noûmots (1995-1996)

Prumire saye di trovaedje di mots di texholodjeye (istolodjeye)

Li tot prumî mot k' il a scrît e walon, e 1981, c' esteut on noûmot (crapaudadje po "fiançailles"). Dispu ç' tins la, il endè fwait tos les djoûs, aprume dispu l' enondaedje do Wikipedia e walon (2004).

Sacwants d' ses trovas sont-st eployîs long et lådje: rifondou walon (1993), noûmot (1997), emile (1999).

Di 2015 a 2018, i fourit djuri pol bate di noûmots del fiesse ås lingaedjes walons. E 2019, come simpe bateu, i va rascode li deujhinme pris avou les addjectifs «avanciveus» / «wårdiveus». Et esse eto dins les 6 prumîs avou «soûmintrece».

Hårdêyes difoûtrinnes

• (fr) Noûmots rashious sol no d' fijhaedje (Waldim 3, 1993)
• (fr) L' essegnance des sons et les noûmots (Waldim 7, 1994)
• (fr) Tchaptrê so les noûmots (divins «Ké walon po dmwin», 1999)
• Sacwants tecses e walon so les noûmots (so l' Aberteke)
• (fr) Novea scrijhaedje so si apriyesse come noûmotî (so "Berdelaedjes") (2015)

Come rifondeu

I fwait cnoxhance del prumire ekipe di rfondeus, aprume Lorint Hendschel eyet Tiri Dumont e 1993. L' idêye lyi shonne si clapante k' i va passer les troes cwårts di s' tins po li rfondaedje do walon. Il est l' mwaisse pilé del Tåvlotêye rifondaedje del Rantoele.

Pus tård, i va purade atåvler des rexhowes po les rujhes di rfondaedje sol djåspinreye éndjolike «Berdelaedjes»

Loukîz a : Ridant des kesses so li rfondaedje di Berdelaedje

Come eplaideu

dessiné pa José Schoovaerts e 2021; esbåtche del coviete di s' roman Vera ki va rexhe e 2011

I va ataker a-z eplaidî des tecses dås ôtes sicrijheus so l' Aberteke a pårti di 1997. Li lisse est nouzome.

Cwand i rprind li mwaisse sicrijhaedje del Rantoele-gazete, e 2005, i va eto publiyî sacwants scrijheus d' prôze nén racontrece (Yannick Bauthière, José Schoovaerts, Emile Pècheur, Jean Goffart, André Gauditiaubois, Jules Boulard, Georges Sfasie, Jean Cayron, François Nyns et mo des ôtes), et minme di couyonådes (da Christine Tombeur pu Christian Thirion). C' est la k' i ratoûne eto e walon des tecses ponous e francès pol Rantoele-gazete (metans da André Demoulin, Martial Ledecq,…).

C' est lu ki va aprester et bråmint ecwårler li live da Lorint Hendschel "So l' anuti" (2006). Dins l' minme pitite coleccion Belès Letes del Rantoele, i va arindjî e-n on rfondant walon carolo li roman da Jean Goffart, Dji m' lome Meliye.

E 2013, c' est l' toû di On Sånî a pårt da Jacques Desmet, k' i rpasse li riscrijhaedje e rfondou da Pablo Sarachaga, pol rimete a Djan Cayron, li dierin adjinçneu do pordjet.

Djudjmints sor lu

Dicåçtaedje di s' live pa Michel Francard mostrant k' i préjhe si ovraedje come rifondeu et linwe-ehåyeu

Pauline Degroot

Dji n’ pou nén arester m’ saye so Lucyin Mahin sins scrire ene miete e walon. I n’ mancreut pus k’ ça après les tuzaedjes k’ i nos a dit : "èn ovraedje sol walon doet esse sicrît e walon!"

Vos savoz bén ki dji n’ so nén a mi åjhe ca mes scrijhaedjes ni seront nén e rfondu mais boutans todi, nos vierans bén après.

Dj’ a yeu do plaijhi a rescontrer nost ome et a l’ schouter espliker les pondants et les djondants di s’-t egadjmint dins l’ walon. Dji voe voltî l’ foice et l’ volté k’ i mete po l’ fé viker : ses lives, ses cours, l’ ovraedje so internete po l’ Wiccionaire, les videyos... Dj’ a compris k’ il a dins s’ tiesse ene machine tot enondêye ki påte do walon po trevåtchî tot çk’ i sait : les ratourneures d’ avår ci come les problinmes d’ avår la. Li walon li moenne su les voyes del linwistike, do foclore, del botanike… Les biesses, les åbes, les fleurs et les djints d’ emon nozôtes sont todi avou lu, minme å Marok, dj’ a l’ idêye !

Mins i n’ si reclôt nén dins si ptit corti, i drouve ses ouys a des ôtes payis come l’ Oucrinne. I n’ est nén èn ome d’ ayir ca i n’ vike nén tot rwaitant a l’ årvier : i fwait e walon çou k’ on saye dins tos les romans : moenner eshonne li veye edvintêye des mwaisses persounaedjes et l’ istware do payis ou çk’ i vicnut avou l’ ton et les mots d’ on lingaedje ki s’ cåze minme cwand il est scrît.

Saiss bén cwè ? Dj’ a stî prîje dins l’ mouvmint del sipoîle di Vera come pa les taessons, les fleurs di tonwere et l’ leu des Ropetes d’ « Ene båke so les bwès d’ l’ Årdene ».

A l’ fén des fén, gn a troes idêyes ki m’ schonnnut bén vnowes :

Po fé viker on lingaedje, i l’ fåt cåzer et scrire.

Po fé viker on lingaedje, i s’ fåt astoker l’ onk l’ ôte purade ki di s’ discopecyî po des biestreyes.

Po fé viker on lingaedje, i fåt prinde totes les bounès idêyes k’ on pout trover et totes les bounès voltés k’ on rescontere.

Merci a Lucyin Mahin po l’ tins passé, po les lives riçûs, po les biscûtes, po l’ shijhe ki m’ a bråmint apris.

Ôtès djins

On pout dîre qui vos rotoz po l’ walon avou on baston d’ pèlérin, ô, vos !

Méme si dj'néme né lu r'fondou, dju v'z'èstime bincôp, ca v'z'èstez ôn binamé ome qui s'ouveure mwért po d'féde lu walong. Vos fyèt pu's' quu çu qu'vosse houlé possébe... èt mèté qu c'èst mi qu'a twért. Qui v'vasse bèng! Nos n' sitchâns né dè méme costé, mès nos dumonâns né inactifs è nos-èstâns d'bone fwè tos lès deûs': c'èst çu qui cônte! I-n-a qu' lès cis qui n'fiyèt rèng qui n'sônt né critikés. Mèrci por vosse passiôn po l'walong.

Hårdêyes divintrinnes

• Si pådje d' uzeu
• Pådje del novele "Li ptite comere avou l' blanke camizole"
• Les 3000 mots di rfondou
• Pådje del "Båze di dnêyes di l' Årdene nonnrece"
• Pådje del waibe e walon "l' Aberteke"
• Pådje do live di sinteze "Qué walon po dmwin ?"
• Pådje do roman "Li batreye des cwate vints"
• Pådje del ramexhnêye di noveles "Eviè Nonne"
• Motî Yoran Embanner walon
• Pådje do roman "Vera"

Hårdêyes difoûtrinnes

• Li Wiccionaire si rsieve di sacwantès fråzes da Lucyin Mahin po-z enimådjî des mots k' i gn a.
• Vos trouvroz des racsegnes so les ouves da Lucyin Mahin, u les ouves zeles-minmes, so Wikisourd e walon.
• Responda sol tévé coinrece di Rotchfoirt (emission schoûtez ene miete).
• (fr) Si foyou sol repertwere des scoleus e walon
• Si tchinne di tévé e walon
  • Ene tchanson ene miete otobiyografike (tchantêye pa Bruno Picard)
• (fr) Pådje sol waibe do Siervice do Live del Province di Lussimbork
• Li waibe da sinne
  • Dipus d' racsegnes so s' vicåreye
  • (fr) Notule biyobibiografike
  • Djivêye di ses scrijhaedjes di belès-letes
• Si gazete so les fis, l' Aberteke
• Responda manké da Lucyin Mahin po l’ emission Foû des rays
• L' esplicant motî do walon, adjinçné avou Pablo Sarachaga
• so les ôtès waibes Wikipedia
  • Li "wiccionaire" walon, ki c' est lu k' a metou so pås so fotches
  • (en) Si pådje d' uzeu so les cmons d' Wikipedia
• Sacwants scrijhaedjes nén eplaidîs :
  • C' est todi l' aiwe ki doime ki neye (novele)
  • Ramexhnêye d' arimés po ls efants (bate del Marlagne, 1999)
• Papîs d' gazete
  • (fr) Papî d' Avni, octôbe 2013
• Conferinces
  • So les etimolodjeyes gayeles do walon (e francès ey e walon, prezintêye a l' Univiersité des Troes-côps-vint a Bive, li 6 di måss 2007)
  • Sol rifondaedje do walon, Noû-Lovén, måss 2001
• Scolyince
  • Scoles da Djihinne
  • https://rifondou.walon.org/sicole/index0.html Scoles da Souzane]