Naar inhoud springen

Mongoolje

Koppelingen bewerken
Van Wikipedia
Versie van 30 apr 2023 04:18 deur InternetArchiveBot (discuusjeblad | bydroagn)
(vera) ←Oudere versie | Mêest recente versie (vera) | Nieuwere versie→ (vera)
  Mongoolje
Монгол Улс

Liggienge in de weirld
Officiële toale Mongoolsch
Hoofdstad Oelan-Bator
Stoatsvorm Groendwettlikke Rippebliek
Stoatshoofd Priziedênt:
= Tsakhiagiin Elbegdorj
Êerste minister Chimediin Saikhanbileg
Ippervlak 1 566 000 km²
Inweuners

Bevolkiengsdichtheid

= 3 042 511[1] (2015)
= 1,9 inw./km²
Munte Tögrög
Tydzone UTC +8 toe +9[2]
Landcode MN
Telefongcode 976
Internet-TLD .mn
Nationale fêestdag 11 juli

Mongoolje of Mongolië (Mongoolsch : ᠮᠤᠩᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ in Mongoolsch schrifte; Монгол in Mongoolsch Cyrielliesch schrifte; Russisch: Монго́лия) is e land in Ôost-Sentroal Oazje. 't Is begrensd deur Rusland no t nôordn en China no 't zuudn, ôostn en westn. Mongoolje grenst nie an Kazakstan mor ligtr dr mor ip 36,76 kielomeetrs vanof. Den oofstad teglykig grotste stad, êrbergt apeupri 45% van de bevôkienge.

Beschryvienge

[bewerkn | brontekst bewerken]

Mê zyn 1 564 116 km2 [3] is Mongoolje 't 19ste grotste land in de weirld (achtre Iran). 't Is e hêel stik grotre of 't vôgnde grotste land, Peeroe. 't Ligt grôotndêels tusschn de bridtegroadn 41° en 52°N (e klêen stiksje ligt te nôordn van 52°), en tusschn de lanktegroadn 87° en 120°E. Vor e gedacht 't ên, 't nôordrlikste punt van Mongoolje ligt apeupri ip dezeifste bridte of Berlyn (Duutsland) en Amsterdam (Needrland, binst da 't zuudlikste punt ip dezeifste bridte ligt of Roome (Ietoalje) en Chicago (USA). 't Westlikste dêel van Mongoolje êt dezeifste lankteliggienge of Kalkuuta (Indje), binst dat 't ôostlikste dêel dezeifste lankteliggienge êt of Qinhuangdao (China) and Hangzhou (China), zowêl lik de westlikke bôord van Taiwan. Aloewêl da Mongoolje gin grenze dêelt mê Kazakstan, is zyn mêest westlik punt mor ip 36,76 km van da land.

Mongoolje is gekend lik " 't Land mê den Êewign Blown Eeml" of " 't Land van de Blown Eeml" (Mongools: "Mönkh khökh tengeriin oron") omda 't mêer of 250 zunnige doagn êt ip e joar [4][5][6][7].

Eirdrykskunde en kliemoat

[bewerkn | brontekst bewerken]

D' eirdrykskunde van Mongoolje is gevarjeerd, mê de Gobi-Woestyne in 't zuudn en mê koede en bergachtige streekn in 't nôordn en 't westn. E grôot stik van Mongoolje bestoat uut steppn, mê bebuste gebiedn die 11,2% vormn van 't totoal landippervlakte [8], e grotre persêntoazje of de Rippebliek Ierland (10%) [9]. 't Oogste punt in Mongoolje is de Khüiten-Spitse in 't massief van Tavan bogd in 't uuterste westn, mêt 'n ogte van 4 374 meetrs. 't Bekkn van 't Uvs-Mêer, gedêeld mê de Rippebliek Tuva in Rusland, is nateurlik UNESCO Weirlderfgoed. 't Grotste stik van 't land is êet in de zoomre en styf koed in de wientre, mê januoari-temprateurn die toe -30°C goan. 'n Uutgestrekt froent van koede, zwoare, lêege lucht kommt binn uut Siebeerje in de wientre en stoapelt ip in valleejn en lêege bekkns en verôorzakt styf lêege temprateurn binst dat berg-êlliengn veele warmr zyn deur d' effêktn van temprateure-inversje (de temprateure stygt mê d' ogte).

In de wientre is hêel Mongoolje oendr den invloed van 't Siebeeriesch Oogedrukgebied. De plats die mêest lynn oendre da koed weere zyn de provinsjes Uvs (Ulaangom), westlik Khovsgol (Richinlhumbe), ôostlik Zavkhan (Tosontsengel), nôordlik Bulgan (Hutag) en ôostlik Dornod (Khalkhiin Gol). Oelan-Bator is ook styf beïnvloed mo nie zo strieng. De koede wordt mindr erg oj no 't zuudn goat, en de warmste januoari-temprateurn wordn hoalt in de provinsje Omnogovi (Dalanzadgad, Khanbogd) en in de streeke van 't Altajie-Gebergte ip de grenze mê China. 'n Êenig miekrokliemoat is de vruchtboare streeke van beikn en busschn in de sentroal-ôostlikke dêeln van de provinsje Arkhangai (Tsetserleg) en in 't nôordn van de provinsje Ovorkhangai (Arvaikheer) woa da de januoari-temprateurn gemiddeld dezeifste zyn en dikkers oogr of in de warmste woestyne-streekn in 't zuudn en doa boovnip nog glykmoatigr. 't Khangai-Gebergte speelt e zeekre rolle by de vormienge van da miekrokliemoat. In Tsetserleg, de warmste stad in da miekrokliemoat, goat de januoari-nachttemprateure mo zeldn oendre -30°C binst da de januoari-dagtemprateure dikkers 0°C toe 5°C oalt [10][11].

't Land is oendrworpn an okkazjonêele ardte kliemoatiesche omstandigeedn gekend lik zud. De joarliksche gemiddelde temprateurn in Oelan-Bator is −1,3 °C, woadeure da 't de koedstn oofstad is in de weirld . Mongoolje is ooge, koed, en wiendrig. 't Êt 'n ekstrêem kontienentoal kliemoat mê lange, koede wientrs en korte zoomrs, en gedeurnde die latste volt 't mêeste van de joarliksche neerslag. 't Land êt e gemiddlde van 257 wolkelôoze doagn ip e joar, en 't ligt geweunlik in 't middlpunt van e streeke mêt ooge luchtdruk. De neerslag is 't oogste in 't nôordn (gemiddelde van 200 toe 350 mm per joar) en 't lêegste in 't zuudn, da 100 toe 200 mm krygt ip e joar. D' ogste joarliksche neerslag van 622 mm voend platse in de busschn van de provinsje Bulgan dichte by de grenze mê Rusland en de lêegste van 42 mm was in de Gobi-Woestyne (periôode 1961–1990) . 't Dinne bevôkte uuterste nôordn van de provinsje Bulgan êt e gemiddelde joarliksche neerslag van 600 mm 't gêene wilt zeggn da 't mêer neerslag krygt of Peeking (572 mm) of Berlyn (571 mm).

De noame "Gobi" is Mongoolsch vor e woestyne-steppe, die geweunlik betrekkienge êt ip e kategorie van drooge graslandn mê oenvuldoende vegetoasje vo marmottn te kunn êrbergn mo vuldoende vo keemels te kunn kwêekn. De Mongooln moakn e verschil tusschn Gobi en echte woestyne, oewêl dat da verschil nie oltyd duudlik is vo buutnstoandrs die 't Mongoolsch landschap nie van dichte kenn. Gobi-graslandn zyn têer en wordn gemakklik vernield deur oovrebegroazienge, tgêene vo gevôg êt da d' echte woestynn grotr wordn, stêenachtige woestenynn woa da zeifs Baktriesche keemls nie kunn oovreleevn. De drogte in de Gobi is toe te schryvn an 't effêkt van de reegnschowte die verôorzakt is deur 't Hiemalaja-Gebergte. Voadat da gebergte gevormd was deur de boksienge van d' Iendoo-Ôostroaliesche ploate mê d' Euroaziesche ploate 10 mieljoen joarn geleen, was Mongoolje e wildrig leefgebied vo de mêeste bêestn mo toch e bitje drooge en koede deur de grôote ofstand van de bronn van eevaporoasje. Fossieln van zêeschildpaddn en mussl zyn gevoenn gewist in de Gobi ofgeziene van de beetre bekende fossieln van dienosowre. Triops (e sôorte kriftn) (Lepidurus mongolicus) wordn nog oltyd gevoenn in de Gobi vandoage de dag. 't Ôostlik dêel van Mongoolje mê doarin de rieviern Onon en Kherlen en 't Buir-Mêer zyn e dêel van 't bekkn van van d' Amoer-Rieviere da stroomt no de Stille Oseoane. 't Êrbergt sommige uutzoendrlikke sôortn lik den ôostlike moeras-rieviereprik, Dauriesche krifte (Cambaroides dauricus) en Dauriesche peirl-oestr (Dahurinaia dahurica) in den Onon en de Kherlen zowêl lik Sibeeriesche geirnoare (Exopalaemon modestus) in 't Buir-Mêer.

Provinsjes en distriktn

[bewerkn | brontekst bewerken]
Zavkhan
Govi-Altaji
Khovd
Bajan-Ölgii
Uvs
Bajan.
Övör.
Ömnögovi
Dundgovi
Dornogovi
Arkhangaj
Khövsgöl
Töv
Khentie
Sükhbaatar
Dornod
Selenge
Darkh.
Bulgan
Orkhon
Oelan-Bator
Govisum.

Mongoolje wordt verdêeld in 21 provinsjes (ajmags), die ip undre toer verdêeld zyn in 329 distriktn (sums)[12]. Den oofstad Oelan-Bator is bestierd lik of dat e provinsje zoe zyn. De ajmags zyn: Arkhangaj, Bayan-Ölgii, Bajankhongor, Bulgan, Darkhan-Uul, Dornod, Dornogovi, Dundgovi, Govi-Altaj, Govisümber, Khentie, Khovd, Khövsgöl, Ömnögovi, Orkhon, Övörkhangaj, Selenge, Sükhbaatar, Töv, Uvs en Zavkhan.

Zied ook noa

[bewerkn | brontekst bewerken]

Verwyziengn

[bewerkn | brontekst bewerken]
  1. ↑ (en) National Statistical Office of Mongolia
  2. ↑ (en) Clock changes in Ulaanbaatar, Mongolia, timeanddate.com
  3. ↑ (en) Countries by area, CIA World Factbook
  4. ↑ (en) Mongolia Climate - Retrieve the average temperatures and rains in Mongolia & in Ulaan baatar
  5. ↑ (en) Country Nicknames: Top 40 best nation aliases
  6. ↑ (en) Nomadic trails in the land of the blue sky (BBC)
  7. ↑ (en) Weeping Camel: A Real Mongolian Tear-Jerker (National Geographic)
  8. ↑ (en) 2013 : Mongolian Forestry Sector, Food and Agriculture Organization of the United Nations
  9. ↑ (en) 2012 : Ireland now has the 'second-smallest' forest area in Europe, thejournal.ie
  10. ↑ 2013 : Arkhangai Meteorological Department, (Icc.mn)
  11. ↑ (en) 2013 : Climate History for Tsetserleg, Mongolia, Weather Underground
  12. ↑ (en) Givaandondogiin Purevsambuu 2006 : Mongolia, Montsame News Agency, ISBN 978-99929-0-627-9, p.46
Wikimedia Commons


{{{ofb_links}}} Landn in Azië {{{ofb_rechts}}} {{{ofb_groot}}}

Afghanistan • Armenië • Azerbeidzjan • Bahreyn • Bangladesh • Bhutan • Brunei • Cambodja • China • Cyprus • Egypte • Filipynn • Georgië • Indië • Indonesië • Irak • Iran • Israël • Japan • Jemen • Jordanië • Kazachstan • Kirgizië • Koeweit • Laos • Libanon • Maldievn • Maleisië • Mongoolje • Myanmar • Nepal • Nôord-Korea • Oezbekistan • Oman • Ôost-Timor • Pakistan • Palestina • Qatar • Rusland • Saoedi-Arabië • Singapore • Sri Lanka • Syrië • Tadzjikistan • Taiwan • Thailand • Turkeye • Turkmenistan • Verênigde Arabische Emiroatn • Vietnam • Zuud-Korea

Overgenomen van "https://vls.wikipedia.org/w/index.php?title=Mongoolje&oldid=312857"