Jump to content

Дурман

From Vikipediya

Дурман лотинча: Датúра: сайтда Паслёновиэ, қидирув Катта ўтлар, камдан-кам дарахт ўсимликлари. Допингнинг барча турлари заҳарли ўсимликлардир; энг заҳарли гуллар ва уруғлар. Рудерал.

Гулнинг илмий номи (лотинча: Датура: сайтда санскр. रर ((дҳатūрā) ёки Араб. ўтиш: сайтда ҳаракатланиш, қидирув

Халқ номлари: шал ўт, палапартишлик, дурнопян, бодяк, сеҳргарлар ўти, шайтоннинг ўтидир.

Тавсиф

[edit | edit source]
Датура мевалари

Йиллик ўсимлик 0,5-1 м баландликда.

Илдиз яланғоч, тик, уч томонлама тарвақайлаб кетган.

Барглари мунтазам, длинночерешкове, овоид-ўткир, нотекис глубоковемчатолопастне, узунлиги 15 см, кенглиги 10 см, яланғоч, қуюқ яшил юқори, пастки бир оз энгил. Биринчи буюртманинг асосий венаси ва ён томирлари оқартувчи, пастдан кучли чиқиб кетади.

Гуллар битта, катта, илдизнинг вилкаларида. Cоролла оқ, ҳуни шаклида. Кубок узун кепакли, беш қиррали, беш тишли. Тухумдон икки томонлама бўлиб, уялар кўпинча иккига бўлинади, ҳар бири икки ярим сигналга бўлинади.

Мева-катта тухум шаклидаги, асосан, тўрт томонлама қути, кўплаб тиканлар билан ўралган, пишганида ёки гўштли, 4 баргларига бўлиниб, ёки умуман очилмайди.

Кимёвий таркиби

[edit | edit source]

Барча ўсимлик тропан серияли алкалоидларни, асосан, ҳёсиамин, шунингдек атропин ва скополаминни ўз ичига олади: алкалоидлар миқдори ўртача миқдори 0,15 %, илдизларда — 0,26 %, уруғларда — 0,22 %[1].

Тарихий маълумотлар

[edit | edit source]

Бу турдаги ўсимликларнинг келиб чиқишининг икки версияси мавжуд[2]. Улардан бирига кўра, дурманнинг туғилган жойи Мексика ва Марказий Америка бўлиб, у бошқа Соланаcеаэ билан бирга Эвропага келтирилди. Бошқа бир версияга кўра, дурман ўрта асрларда Эвропага цйпсй билан бирга Каспий даштларидан тарқалди.

Тиббиёт

[edit | edit source]

Ҳалусиноген ўсимлик сифатида, допинг халқ табобатида ва қадим замонлардан бери сеҳрли маросимларда ишлатилган. Допингни ўз ичига олган юқори фаол антиколинержик моддаларнинг комбинацияси билан боғлиқ ҳолда, у делирюмни келтириб чиқаради: ҳақиқат ва фантазияларни, гипертермияни, тахикардияни ажратиб олишнинг тўлиқ қобилияти; ғалати ва эҳтимол тажовузкор хатти-ҳаракатлар, бир неча кун давом этиши мумкин бўлган оғриқли фотофоби билан оғир мидриаз. Шунингдек, амнезия.

Бугунги кунда айрим турлар фармакологияда доривор ўсимликлар, шунингдек, халқ табобати ва ҳомеопати сифатида ишлатилади.

Хом мева ва Датура инохиа Ҳиндистон (Датура инохиа) дурмана индейского скополамин ўз ичига олади, улар скополамин ҳидробромид ишлаб чиқариш учун ишлатилади.

Оддий Датура барглари ҳёсcиамин манбаи сифатида ишлатилади.

Таблеткалар шаклида алкалоидларнинг умумий препаратлари ҳаракат касаллиги (Аэрон) препаратларида ишлатилган.

Тентüрлер ревматизм ва радикулит учун öğüтме учун ишлатилади.

Датура ёг ' экстракти табиий эпилатор сифатида ишлатилади, терини юз ва танадаги кирувчи сочлардан доимий равишда тозалайди. Соч ўсиши секинлашади, узоқ муддатли фойдаланиш билан соч фолликулларини йўқ қилади (бу маълумот шубҳали пдф саҳифаларига мурожаат қилишдан бошқа ҳеч қандай манба томонидан тасдиқланмаган)[3].

Бир мунча вақт давомида астматик сигарет ишлаб чиқариш учун „астматол“ишлатилган. Улар ўсимлик тўпламидан кукунни ўз ичига олган: допинг, белладонна, оқартувчи ва натрий нитрат[4].

Дин ва оккултизм

[edit | edit source]

Датура нинг ҳалусиноген қобилиятлари қадим замонларда кузатилган. Айниқса, азтеклар унинг уруғини қурбонгоҳларга[5] ишлатиш керак.

„Шайтоннинг ўти“ аёлга ўхшайди, худди аёл каби, у эркаклар учун хушомад қилади. У уларни ҳар бир бурилишга қўяди. У сизни пешонасига макарон билан мой сурдиришга мажбур қилганида, уни сизга қўйди. У яна уриниб кўради ва сиз, эҳтимол, сизни ушлаб турасиз. Мен сизни огоҳлантираман, буни қилманг. Уни эҳтирос билан қабул қилманг. „Шайтоннинг ўти“ инсоннинг билим сирларини билишнинг фақат битта йўли. Бошқа йўллар ҳам бор. Лекин унинг тузоқи сизни унинг йўли ягона эканлигига ишонишдир. Айтмоқчиманки, бутун ҳаётимни бир-бирига сарфлашнинг фойдаси йўқ, айниқса, бу йўл юракка эга бўлмаса.

[6]

Ўсиш

[edit | edit source]

Боғдорчиликда декоратив ўсимлик сифатида турли хил допинг ишлатилади.

Дурманлар баҳорда яхши экилган уруғлар, шунингдек, сўқмоқлар билан осонлик билан кўпаяди. Апикал ва илдиз сўқмоқлар осонгина сувга илдиз отади, кейин улар керакли намликни таъминлайдиган шаффоф қоплама остида энгил нам тупроққа ўтказилади.

Турлари

[edit | edit source]
Оддий Датура

Жинс 13 турларини ўз ичига олади, улар ҳамма жойда мо " тадил ва чўл зоналарида кенг тарқалган[7]. Илгари, худди шу турдаги ўсимликлар мавжуд бўлиб, улар энди алоҳида Бругмансиа жинсига ажратилган (Бругмансия Перс.).

  • Датура бернҳардии C.Э.Лундстр.
  • Датура дисcолор Бернҳ.
  • Датура ферох Л.
  • Датура кйматоcарпа А.С.Барcлай
  • Датура ланоса А.С.Барcлай эх Бе
  • Датура леичҳардтии Ф.Муэлл. эх Бентҳ.
  • Датура қуэрcифолиа Кунтҳ
  • Датура ребурра А.С.Барcлай
  • Датура wригҳтии Регел

Илгари Датура сангуинеа Павга тегишли. (Допинг қонли қизил) энди бругмансиа сангуинеа Д. Дон, 1834 деб номланган бругмансиа.

Бадиий адабиётда дурман

[edit | edit source]
  • Рю Мураками „сақлаш хонасидан болалар“ романида, дурман ва унинг дори-дармонлари бу ҳикоянинг асосий нуқталаридан биридир.
  • Шеър Ва.А.Бунина „Дурман“
  • Карлос Кастанеда „дон Хуаннинг таълимоти: яка ҳиндуларини билиш йўли“ романида дурман бир неча бор эслатиб ўтилган гиёҳванд ўсимликлардан бири эди.
  • Ҳунтер Томпсоннинг „Лас-Вегасдаги қўрқув ва нафрат“ романида допинг илдизи адвокатнинг хотирасида қайд этилган.
  • Михаил Шолохов нинг эпик романи „сокин Дон“, [1] Аксиня нинг оқшом севги датура билан солиштирганда, (бу эрда — дурнопян): „кеч аёлнинг севги йўл четига дурнопян билан гул[8]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Гаммерман А. Ф., Гром И. И.. Дикорастущие лекарственные растения СССР. М.: Медицина, 1976 — 225 бет.  „Архивированная копия“. 2014-йил 27-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 20-апрел.
  2. Александра Бутова „Мифи и реалност дурман-трави“
  3. CРИТИCАЛ АППРАИСАЛ ОФ CОСМЕТИCС ИН АЙУРВЕДА
  4. И. А. Муравьёв. Технология лекарств. Рипол Классик — 307 бет. ИСБН 978-5-458-29440-9. 
  5. Мифи и реалност дурман-трави
  6. Кастанеда, К. Разговори с доном Хуаном. Гл. 9 (28-декабря 1964 года) Архивная копия от 23-сентабря 2009 на Wайбаcк Мачине.
  7. „Спеcиэс ин Датура“ (эн). Тҳе Плант Лист (2013). Версион 1.1. Публишед он тҳе Интернет; http://www.theplantlist.org/. Роял Ботаниc Гарденс, Кеw анд Миссоури Ботаниcал Гарден (2010). 2012-йил 1-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 11-сентябр.
  8. „Тихий Дон. Книга первая. Часть первая. Глава Х“. шолоҳов.лит-инфо.ру. Қаралди: 2022-йил 17-феврал.

Адабиётлар

[edit | edit source]