İçeriğe atla

Suriye Devleti

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Suriye
FransızcaÉtat de Syrie
Arapçaدولة سوريا
Suriye Devleti
1925-1930
Suriye bayrağı
TürFransız Mandası
BaşkentŞam
Yaygın dil(ler)Fransızca
Arapça
Süryanice
Ermenice
Kürtçe
Türkçe
Devlet Başkanı 
• 1925 (ilk)
Suphi Bereket
• 1928-1930 (son)
Taceddin el-Hasani
Tarihî dönemİki savaş arası dönem
• İlan
5 Aralık 1924
• Kuruluş
1 Ocak 1925
1925-1927
14 Mayıs 1930
Para birimiSuriye-Lübnan lirası
Öncüller
Ardıllar
Suriye Federasyonu
Birinci Suriye Cumhuriyeti
Günümüzdeki durumuSuriye
İsrail
 Kuzey Bölgesi (ihtilaflı)
Türkiye

Suriye Devleti (FransızcaÉtat de Syrie, Arapçaدولة سوريا Dawlat Sūriyā), Halep Devleti ile Şam Devleti'ni birleştiren 5 Aralık 1924 tarihli kararname - 1 Ocak 1925 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere - ile oluşturulan bir Fransız Manda devletiydi. Halep Devleti, Şam Devleti ve Nusayri Devleti için merkezi bir meclis sağlayarak oluşturulan Suriye Federasyonu'nun (1922-1924) halefiydi. Nusayri Devleti, Suriye Devleti'ne katılmadı.

1920'de, daha sonra Irak Kralı olacak olan Haşimi ailesinden Kral Faysal'ın altında bağımsız bir Suriye Arap Krallığı kuruldu. Ancak Suriye üzerindeki egemenliği, Suriye Arap kuvvetleri ile düzenli Fransız kuvvetleri arasındaki Meyselun Muharebesi'ndeki çatışmanın ardından sadece birkaç ay sonra sona erdi. Fransız birlikleri, Milletler Cemiyeti'nin Suriye'yi Fransız mandası altına almasından sonra o yıl Suriye'yi işgal etti.

Manda yönetimi altındaki Suriye tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk sivil yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]

San Remo konferansı ve Kral Faysal'ın Suriye'deki kısa ömürlü monarşisinin Meyselun Muharebesi'nde yenilmesinin ardından, Fransız general Henri Gouraud bölgede sivil yönetimi kurdu. Manda bölgesi altı devlete bölündü. Bu devletlerin çizimi, kısmen Suriye'deki mezhepsel yapıya dayanıyordu. Ancak Suriye mezheplerinin hemen hepsi Fransız mandasına ve onun yarattığı bölünmeye düşmandı.

Halep ve Şam'ın esas olarak Sünni nüfusu, Suriye'nin bölünmesine şiddetle karşı çıktı.

Suriye Federasyonu (1922-24)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Suriye Özerk Devletleri Federasyonu'nu oluşturan 1459 sayılı Arrete, 28 Haziran 1922
1921'den 1922'ye kadar Fransız Mandası devletlerini gösteren harita

28 Haziran 1922'de üç devlet arasında Suriye Federasyonu kuruldu: Şam Devleti, Halep Devleti ve Nusayri Devleti. Cebel el-Dürzi ve Büyük Lübnan bu federasyonun parçası değildi. İskenderun Özerk Sancağı 1923 yılında Halep Devleti'ne eklendi. Federasyon, daha sonra Suriye Devleti'nin bayrağı haline gelen yeni bir federal bayrağı (Fransız kantonu ile yeşil-beyaz-yeşil) kabul etti.

Suriye Devletini kuran 2980 sayılı Arrete, 5 Aralık 1924

Nusayri Devleti 1924'te federasyondan ayrıldı. Halep ve Şam devletleri, 1 Ocak 1925'te yürürlüğe giren Suriye Devleti'nde birleştirildi.

1925'te, Fransız sömürge yönetimine karşı Suriye direnişi, Sultan el-Atraş liderliğindeki tam ölçekli bir isyanla patlak verdi.

Ayaklanma, Cebel Dürzi'de patlak verdi ama kısa sürede diğer Suriye devletlerine sıçradı ve Suriye'de genel bir isyan halini aldı. Fransa, Halep Parlamentosunun Şam ile birlikten ayrıldığını ilan ederek misilleme yapmaya çalıştı, ancak oylama Suriyeli vatanseverler tarafından engellendi.

Fransa'nın mezhepsel bölünmeleri teşvik ederek ve kentsel ile kırsal alanları izole ederek kontrolü sürdürme girişimlerine rağmen, isyan kırsaldan yayıldı ve Suriyeli Dürzi, Sünni, Şii, Nusayri ve Hristiyanları birleştirdi. İsyancı güçler Şam'ı kuşattıktan sonra, Fransız ordusu daha sonra Cezayir ve Hindiçin'de kullanılacağı acımasız karşı-ayaklanma teknikleriyle karşılık verdi. Bu teknikler arasında ev yıkımları, kasabaların toplu olarak cezalandırılması, infazlar, nüfus nakilleri ve kentsel mahallelerde ağır zırhlı kullanımı yer alıyordu. İsyan en sonunda 1926-27'de Şam da dahil olmak üzere sivil bölgelerin Fransız hava bombardımanıyla bastırıldı.[1]

Suriye Cumhuriyeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Mayıs 1930'da yeni Suriye Devleti, Suriye Cumhuriyeti olarak ilan edildi ve yeni bir anayasa hazırlandı.

Devlet, bir manda olarak belirli bir ölçüde özerkliğe sahipken Fransa hükûmet üzerinde önemli bir yetkiye sahipti. Cebel el-Dürzi'de başlayan isyan, Fransa'nın Suriye üzerindeki denetimini hafifletmesine yol açtı ve bir anayasa taslağı hazırlandı, ancak Fransa Parlamentosu tarafından onaylanmadı ve II. Dünya Savaşı'nın çıkması Suriye'nin kendi kaderini tayin etme konusundaki ilerlemeyi durdurdu.[2]

Fransız yönetimi altında, o zamanlar Suriye Üniversitesi olarak bilinen Şam Üniversitesi, 1923'te Arapça eğitim vererek kuruldu. Osmanlı döneminde sırasıyla 1903 ve 1913 yılında kurulan Tıp Mektebi ile Hukuk Enstitüsünün birleşmesiyle kurulan üniversite, Suriye'de kurulan ilk üniversitedir.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Michael Provence. The Great Syrian Revolt and the Rise of Arab Nationalism. University of Texas, Austin: University of Texas Press, 2005.
  2. ^ A History of the Middle East. 1991. s. 199. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]