İçeriğe atla

Karelya Sorunu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Karelya sorunu sayfasından yönlendirildi)
Finlandiya tarafından Sovyetler Birliği'ne bırakılan alanlar. Porkkala 1956 yılında Finlandiya'ya iade edildi.

Karelya sorunu (Fince: Karjala-kysymys); Finlandiya'nın Kış Savaşı ve Devam Savaşı sonrasında, hükümranlık haklarından vazgeçerek, SSCB yönetimine terk ettiği topraklarda, yeniden hak iddia edip etmeme konusunda, Fin siyasetinde hala tartışılmakta olan meseledir. Her ne kadar Karelya sorunu olarak adlandırılmış olsa da Petsamon Bölgesi, Salla ve Kuusamo'nın Ruslara devredilen kısımları ile Finlandiya Körfezi'nde bulunan dört ada da bu sorun kapsamında değerlendirilmektedir. Bazen de Feragat edilen toprakların iadesi sorunu olarak tanımlanmaktadır. Bir devlet meselesi ya da politik bir sorun haline getirilmemiş olmakla birlikte, halen tartışılmaya ve Fin kamuoyu gündemini meşgul etmeye devam etmektedir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karelya sorunu, Kış Savaşı'ndan sonra, 1940 yılında imzalanan Moskova Barış Antlaşması ile, Finlandiya'nın bazı topraklarını SSCB'ye devretmek zorunda kalmasıyla ortaya çıkmıştır. Finlandiya vatandaşlarının büyük bir kısmı SSCB'ye devredilen bölgelerden tahliye edildi. Tahliye edilen insanların büyük bir bölümü, Devam Savaşı sırasında evlerine geri döndülerse de, savaşın sonunda bölgeyi ikinci kez terk etmek zorunda kaldılar. Zira Sovyetler Birliği, 10 gün içinde bölgenin tamamen tahliyesini talep etmişti. Bölgeyi terk etmek zorunda kalanların zararı kısmen karşılandı. Örneğin çiftçilere eski arazilerinin üçte biri kadar yeni toprak tahsis edildi. Menkul kıymetlerin tazmininde ise bu oran çok daha düşüktü. Tahliye edilen aileler, küçük bir çiftlik veya müstakil bir ev ya da apartman dairesine sahip olma hakkına sahiptiler. Bu amaçla belediyelere yahut özel kişilere ait araziler kamulaştırıldı. Nakdi tazminatların finansmanı için ise, Fin hükûmeti vergileri belli bir süre boyunca %10-30 arasında arttırma yoluna gitti.[1][2] SSCB'ye verilen arazilerden göç edenlerin büyük bir kısmı Karelya bölgesinden olduğu için, sorun bundan sonra Karelya sorunu olarak isimlendirildi.

Soğuk Savaş döneminde, Karelya doğumlu Fin politikacı Johannes Virolainen Karelia'nın tekrar Fin topraklarına katılması için lobi faaliyetlerinde bulundu. SSCB 1956 yılında Porkkala yarımadasını Finlandiya'ya iade edince, dönemin devlet başkanı Urho Kekkonen, Karelya'nın da tekrar Finlandiya topraklarına katılması için girişimlerde bulundu.[3] Kekkonen, kamuoyu tartışmalarına mahal vermeden konuyu sessizce çözmek istemişti.[4] Kekkonen, Karelya konusunu en son 1972 yılında gündeme getirmek istediyse de bunda başarı sağlayamadı. Zira konu, o dönemde kamuoyunun ilgisini kaybetmişti.[5]

SSCB dağıldıktan sonra Karelya sorunu yeniden gündeme geldi. Ağustos 2007'de, Helsingin Sanomat isimli Fin gazetesinde yayınlanan bir habere göre, Boris Yeltsin 1991 yılında gayriresmî yollardan, Karelya'yı para karşılığında Finlandiya'ya geri vermeyi teklif etmişti.[6] Ancak dönemin Fin politikacıları ve Rus Başbakan Yardımcısına göre asla böyle bir resmi teklif yapılmamış, ancak fikir teatileri esnasında böyle bir konuşma geçmişti.[7][8][9][10] Boris Yeltsin'in danışmanlarından Andrei Fyodorov Helsingin Sanomat'a yaptığı açıklamada, 1991-1992 yılları arasında, Karelya'nın Finlandiya'ya iade edilmesi halinde, bunun karşılığında alınacak parayı tespit edecek, Rusya hükûmeti tarafından görevlendirilen bir heyetin üyesini olduğunu, belirlenen miktarın ise 15 milyar ABD Doları olduğunu beyan etti. Fyodorov'a göre Finlandiya cumhurbaşkanı Mauno Koivisto ve Finlandiya Dışişleri Bakanı Paavo Väyrynen de, bu gayriresmî görüşmelerden haberdardı.[11]

Günümüzdeki durum

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karelya'dan göç eden kişilerce kurulan Karjalan Liitto isimli bir örgüt, açıkça dile getirmese de, Karelya'nın tekrar Finlandiya'nın parçası haline gelmesini savunmaktadır. ProKarelia gibi daha küçük örgütler ise, Karelya ile birleşmeyi açık olarak dile getirmekte ve bu yönde kampanyalarını devam ettirmektedirler. Ancak önde gelen siyasi partilerin hiçbiri açıkça birleşme konusunu dile getirmemektedir. Fin politikacılar, konuyla ilgili açıklamalarında Rusya ile imzalanan barış anlaşmasına dikkat çekerek, Karelya sorunu ile ilgili beyanat vermemektedirler. Böyle olmamakla birlikte AP milletvekili Ari Vatanen, 2006 başkanlık adaylarından Timo Soini ve Arto Lahti gibi kimi siyasetçiler, Karelya'nın iadesini talep etmektedirler. Başkanlığın diğer adayları ise Barış Anlaşması uyarınca Karelya konusunun hiç gündeme getirilmemesi gerektiğini söylemişlerdir.[12]

Resmi bakış açısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hem Rusya hem de Finlandiya, aralarında bir toprak sorunu bulunmadığını defalarca ifade etmişlerdir. Fin tarafı barışçı görüşmeler yoluyla sınır tadili yapılabileceğini, ancak mevcut durumda, Rus tarafının bu yönde bir niyeti olmadığından, konunun gündemde tutulmasını gereksiz görmektedir. Yeltsin, 1994'te yaptığı bir açıklamada, "Karelya'nın ilhakının, Stalin'in totaliter ve saldırgan politikalarının bir sonucu olduğunu söylemiş,[13] ancak 1997 yılında başka bir açıklamasında ise "konunun tamamen kapandığını" söylemiştir.

Başkan Putin çeşitli beyanlarında, bu tür tartışmaların iki ülke arasındaki ilişkileri tehlikeye atacağını, sınırları değiştirmenin en iyi çözüm yolu olmadığını, sorunu ancak iş birliği yaparak çözebileceklerini söylemiştir.[14]

Devlet Başkanı Martti Ahtisaari , 1998 yılında bir demecinde "Finlandiya'nın resmi olarak Rusya'dan bir toprak talebi bulunmadığını, bununla birlikte bu araziler konusunda Rus tarafından gelebilecek görüşme taleplerine hazır olduklarını" söylemiştir.[15] Eski Dışişleri Bakanı Erkki Tuomioja ve Başbakan Matti Vanhanen gibi kimi makam sahibi politikacılar da bu yönde açıklamalarda bulunmuşlardır.[16][17]

Kamuoyu yoklamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Son kamuoyu araştırmalarına göre, Fin halkının %26 ila %38'lik kısmının Karelya'nın Finlandiya'ya geri verilmesi gerektiğini savunduğunu, %51 ila %62'lik kısmının ise buna karşı olduğunu göstermektedir. Rusya'da, Karelya konusuyla ilgilenenler, Fin Karelyası yerine Karelya Cumhuriyeti tanımının kullanılmasını istemektedirler. 1999 yılında Fin TV kanalı MTV3 tarafından yapılan kamuoyu araştırmasında, Vyborg halkının %34'ü Karelya'nın iadesinden yanayken, %57'lik çoğunluk buna karşı çıkmaktadır. Vyborg ve Karelya Cumhuriyeti topraklarının, Rusya'ya terk edilen kısmında, Fin kökenli çok az bir nüfus kalmıştır. Çoğunluk, Sovyet döneminde buraya yerleştirilen halktan oluşmaktadır.

13 Ekim 2005 tarihinde, Karjala Gazetesi ile MC-Info Oy araştırma firmasınca ortak yapılan araştırmaya göre, Ruslara terk edilen arazilerin geri verilmesini savunanların oranı %36 iken, %56'lık kısım buna karşı çıkmaktadır. Ağustos 2005'te Helsingin Sanomat ve Suomen Gallup tarafından yapılan kamuoyu yoklamasında ise, Finlerin %30'u birleşme taraftarıyken, %62'lik kısım buna karşı çıkmaktadır.[18] Taloustutkimus ve Karjalan Liitto tarafından, Mayıs 2005'te yapılan anket sonuçlarına göre ise, birleşme yanlıları %26'da kalırken, buna karşı olanların oranı ise %58'tir.[19] STT isimli başka bir şirket tarafından yapılan başka bir ankette ise, birleşme taraftarlarının oranı %38, karşı olanların ise %57 olarak açıklanmıştı. İade yanlısı ProKarelia örgütü, Taloustutkimus tarafından yapılan ankette, soruların iade aleyhtarları lehine sonuçlanması için, soruların bir kısmının yönlendirici mahiyette hazırlandığını iddia etti (Rusya ile bir savaşa girilmesi riskine rağmen, iadeyi savunuyor musunuz gibi).[20]

Karelya bölgesinde dünyaya gelen ve bölgeyi terk etmek zorunda kalan insanların birçoğu Karelya'nın Finlandiya'nın bir parçası haline gelmesini arzu etmektedir. Anketlere göre, yaşlılarla (65 yaş ve üstü) gençler (15-25 yaş), birleşme fikrini, Soğuk Savaş döneminde yetişen ebeveynlerinden (25-65 yaş) daha güçlü desteklemektedir.[18] Buna rağmen eski Cumhurbaşkanı Mauno Koivisto bu argümana karşı çıkmaktadır.[21] Sağ azınlık gruplar arasında da, terk edilen toprakları geri kazanma arzusu epey revaçtadır.

Tartışmalı konular

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tazminat konusu

[değiştir | kaynağı değiştir]

İade edilecek topraklar konusunda en büyük endişelerden biri, iade işleminin getirebileceği maddi külfet korkusudur. Helsingin Sanomat tarafından yapılan araştırmaya göre, iadeye karşı çıkan Finlerin %42'sinin ana gerekçesi birleşmenin getireceği maddi yükümlülüktür. Sınırın Rus tarafında, yaşam standardı Finlandiya tarafında olduğundan daha düşüktür. Kişi başına düşen milli gelir, Rusya'nın yaklaşık iki katıdır.

Karelia'nın, Finlandiya'nın geri kalanıyla aynı seviyeye getirilebilmesinin doğuracağı olası maliyet, sadece birleşme fikrini destekleyenler tarafından araştırılmıştır. ProKarelia tarafından yapılan araştırmaya göre, bölgenin Finlandiya yönetimi altına girmesi halinde, bölge Rusya ile ticaretin merkezi haline gelecek ve bölgenin potansiyeli, birleşmenin doğuracağı maddi sorunları çözecek boyuttadır. Hem ProKarelian örgütünün, hem de Arto Lahti gibi konuyla ilgili önde gelenlerin tahminine göre, birleşmenin maliyeti yaklaşık 30 milyar euro civarında olacaktır.[22][23][24]

Demografik yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgede çoğunlukla Ukrayna, Belarus ve Rusya'dan gelenler ve onların çocukları yaşamaktadır. Bu insanların kaderi, Karelia'nın Finlandiya'ya iadesi konusunda büyük bir sorundur. Helsingin Sanomat tarafından yapılan araştırmaya göre, toprakların iadesine muhalefet edenlerin %14'ü, en büyük engelin, Rusça konuşan azınlığın Finlandiya'ya yerleştirilmesinden kaynaklanacağını ifade etmişti. 2004 itibarıyla, bölgede yaklaşık 370.000 Rus yaşamaktadır.[25]

Bölgede yaşayanların evlerinde kalmasına izin verilirse, toprakların iadesi halinde, Fin kültür ve geleneklerinden kopuk birkaç yüz bin kişi Finlandiya vatandaşı haline gelecektir. Bu durumda bu insanlara hizmet edecek Rusça diline hakim kamu hizmetlilerine ihtiyaç duyulacaktır. ProKarelia taraftarları, birleşmeden sonra, Rus nüfusun yarısının Rusya'ya geri döneceğini, masraflarının karşılanması halinde de, kalan diğer yarının, aynı şekilde davranacağını iddia etmektedir.[22] Bu iddianın aksine, bölgede dünyaya gelen ve Rusça konuşan insanlar, burayı kendi evleri olarak değerlendirmektedir.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Karjalan suomalaistilojen korvaukset Sodan jälkeeen 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reino Paju 9-15-2003. Retrieved 1-30-2008. (Fince)
  2. ^ Koskesta voimaa – maanhankintalaki 4 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Tampere. Retrieved 1-30-2008. (Fince)
  3. ^ Kekkonen nosti Karjala-kysymyksen esiin 1968 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Kekkonen raised Karelia question in 1968) (Fince)
  4. ^ Kekkonen kehottaa karjalaisia vaitioloon 17 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Kekkonen suggest to be quiet) (Fince)
  5. ^ Saimaa Canal links two Karelias 14 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – ThisisFINLAND
  6. ^ Report: Unofficial offers by Russia in 1991 to return ceded Karelia to Finland 20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Helsingin Sanomat August 21, 2007
  7. ^ Koiviston Karjala-selvitys outo asia ulkopolitiikan sisäpiirille STT 15.08.2007 [1] 8 Nisan 2008 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (Fince)
  8. ^ Esko Aho: Karjalan palautus ei kuulosta uskottavalta. YLE Uutiset 16.08.2007 [2] 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ Venäläispoliitikko uhkaa haastaa Kainuun Sanomat oikeuteen YLE Uutiset 21.08.2007 [3] 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fince)
  10. ^ Koivisto: Venäjä ei tarjonnut Karjalaa Suomelle Helsingin Sanomat 23.8.2007 [4] 20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fince)
  11. ^ HS: Fyodorov: Koivisto ja Väyrynen tiesivät Karjala-tunnusteluista 20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 5.9.2007, accessed 13.3.2008 (Fince)
  12. ^ Diplomatic Diary. Presidential candidates meet the international press. Ministry for Foreign Affairs of Finland [5][ölü/kırık bağlantı]
  13. ^ Valtiosihteeri Jukka Valtasaaren puhe Karjalan Liitto ry:n seminaarissa 19.5.1998 Helsingissä 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Speech by valtiosihteeri Jukka Valtasaari. Finnish Foreign Ministry 1998-05-19. Retrieved 2015-08-15. (Fince)
  14. ^ Sergei Prozorov: Border Regions and the Politics of EU-Russian Relations, p. 4. January 2004 [6] 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Helsingin Sanomat 9/5/2001 [7] 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  15. ^ Martti Ahtisaari. 30 Temmuz 1998 tarihli basın toplantısı, Kuopio
  16. ^ Tuomioja's reply to Risto Kuisma's question in Eduskunta [8][ölü/kırık bağlantı]
  17. ^ Matti Vanhanen in YLE's "Pääministerin haastattelutunti" (Interview of the Prime Minister) on 21 November 2004
  18. ^ a b HS-Gallup: Selvä enemmistö ei halua Karjalaa takaisin
  19. ^ "Karjalan Liitto and Taloustutkimus". 23 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2016. 
  20. ^ "Karjalan Liitto and Taloustutkimus, poll". 23 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2016. 
  21. ^ Koivisto halusi vaientaa kokonaan keskustelun Karjalan palauttamisesta. (Koivisto wanted to silence discussion about returning Karelia) STT-IA 23 January 1998 [9] 24 Şubat 1998 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (in Finnish)
  22. ^ a b "ProKarelia's Reform". 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2016. 
  23. ^ "Karjalan palauttamisen lasketaan kannattavan". 8 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020. 
  24. ^ Arto Lahti's lecture in Karjala seminar 23 August 2005 abridgement 12 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  25. ^ "2004 Russian Census". 13 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2016. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karelya_Sorunu&oldid=32883848" sayfasından alınmıştır