Plućni surfaktant

Plućni surfaktant je lipidno-proteinska smeša, koja se sintetiše u pneumocitima tipa II, pluća fetusa, sa zadatkom da obloži zidove alveola, onemogućai njihov kolaps i spreči nastanak atelektaza. Kao posledica nedovoljne sinteze plućnog surfaktanta zbog nezrelosti enzimskih sistema ili njegove inaktivacije dejstvom proteolitičkih enzima plazme, odmah po rođenju novorođenčeta ili nedonoščeta može nastati akutno oboljenje pluća, poznato pod nazivom pedijatrijski akutni respiratorni distres sindom (AEDS) ili hijalumembranska bolest.

ARDS nastao kao direktna posledica nesdostataka plućnog surfaktanta karakteriše se progresivnim kolapsom alveola, razvojem difuznih mikroatalektaza i kliničkom slikom respiratornog distresa različite težine. ARDS zbog nedostatka surfaktanta, svojstven je prevremeno rođenoj deci i spada u grupu vodećih činilaca morbiditeta i mortaliteta ranog neonatalnog perioda. Na osnovu navedenih činjenica može se zaključiti da je primena surfaktanta u pedijatrijskoj praksi jedno od najvećih uspeha u kliničkoj neonatologiji.

Fizičko hemijske i fiziološke karakteristike surfaktanta

• Plućni surfaktant je tečnost koja oblaže plućne alveole i na taj način smanjuje površinsku napetost
• Površinska napetost surfaktanta u plućima menja se u zavisnosti od ukupne ovršine alveole koju oblaže
• U aktu udisanja (inspiijuma) volumen alveole se povećava, a aktutu izdisaja (ekspirijuma) se smanjuje. Dopunski pritisak koji nastaje zbog napetosti na površini alveole veći je kod manjeg volumena alveole tako da bi se bez surfaktanta alveola skvrčala ili kolabila
• Surfaktant smanjuje napetost površinske tečnosti koja se nalazi u alveoli što ograničava dopunski pritisak tokom izdisaja (ekspirijuma).
• Pri izdisaju istevremeno se smanjuju i površinska napetost surfaktanta i radijus zakrivljenosti alveole, dok se tokom udaha povećava površinsku napetost u alveoli i na taj način usporava i smanjuje dopunski pritisak.
• Prvi udisaj novorođenčeta zavisi o surfaktantu, koji je kod prerano rođene bebe (nedonoščeta) u nedostatku zbog nepotpuno razvijene produkcije surraktanta, što ima za posledicu nemogućnost uspostavljanja normalnog idanja i pojavu teških komplikacija disanja.

Sastav surfaktanta
Vrste	%	Sastav
Fosfolipidi	85	Fosfatidilholin - kao DPPC (funkcionalniji dipalmitoilfosfatidilholin) i monosaturisani i nesaturisani fosfatidilholini Fosfatidilglicerol Ostali Napomena: Sastav ovih fosflipida se menja u zavisnosti od gestacijske zrelosti.
Neutralni lipidi	5	Holesterol Slobodne masne kiseline
Proteini	10	Proteini surfaktanata: PS-A, PS-B, PS-C i PS-D Serumski proteini

Metabolizam surfaktanta

• Metabolizam surfaktanta poćinje njegovom sintezom u endoplazmatskom retikulumu pneumocita tipa II
• Surfaktant se nakon sinteze modifikacije u Goldžijevom aparatu, a potom skladišti u lamelarnim telima
• Sekrecija surfaktana obavlja se egzocitozom i on tada dospeva u tečni sloj alveole
• Potom se tubularni mijelin formira u jedan sloj molekula na granici vazduha i tekućeg sloja
• Nakon razgradnje surfaktant se ponovo reciklira.

Proteini surfaktanta
Naziv	Karakteristike
Protein A i protein D surfaktanta	Pripadaju porodici kolektina i djelujući kao opsonini imaju ulogu urodjenom imunitetu u plućima Sinteza ovih surfaktanata posebno je regulisana i ne zavisi od sekrecije lamelarnih tela
Protein B	Važan je za nastanak i odlaganje surfaktanta u ćelijama
Protein C	Ovaj protein zajedno sa proteinom B poboljšava apsorpciju i stabilizaciju fosfolipide u alveolama
SP-B i SP-C	Ovaj protein se nalaze u egzogenim surfaktantima animalnog porekla Samo je protein C do sada uspešno dodat sintetskom surfaktantu.

Primena plućnog surfaktanta u terapiji

Zlatni standard u lečenju ARDS-a je primena surfaktanta, koja se zasniva na sledećim principima:

• Prirodni surfakant ima apsolutnu prednost nad polusintetskim i sintetskim preparatima
• Primena surfaktanta sa manjim volumenima daje bolje rezultate
• Surfaktant treba primeniti što ranije, i ne dozvoliti da se novorođenče iscrpi. U tom cilju sa ranom primenu prve doze surfaktanta treba početi kod svih neonatuse sa evidentnim znacima ARDS u razvoju kao i stalnom potrebom za povećanjem FiO₂
• Drugu i treću dozu treba dati ako postoji potreba za mehaničkom ventilacijom (MV) ili ako je nivo FiO₂ > 0,5 na CPAP-u i PEEP ↑ 6 cm H₂O.

Jedan od preparata iz grupe surfaktanata

Surfaktanti koji se koriste u terapiji
Naziv	Sastav, poreklo, doziranje
Survanta i Surfactant TA	Usitnjena pluća goveda - DPPC, tripalmitin, SP-B <0.5%, SP-C 99% ukupnih proteina - 4 mL/kg (100 mg/kg), 1-4 doze svakih 6 h
Alveofact	Ispirak goveđih pluća - 99% PL, 1% SP-B and SP-C
Bovine lipid extract surfactant (bLES)	Ispirak goveđih pluća - 75% PC - 1% SP-B i SP-C
Infasurf	Ispirak tel. pluća - DPPC tripalmitin, SP-B 290 g/mL, SP-C 360 g/mL - 3 mL/kg (105 mg/kg), 1-4 doze svakih 6-12 h
Calf lung surfactant extract (CLSE)	Sličan Infasurfu
Curosurf	Usitnjena pluća svinje - DPPC, SP-B 30% i SP-C (nepoznata količina) - 2.5 mL/kg (200 mg/kg),1.25 mL (100 mg/kg)
Exosurf	Sintetski - 85% DPPC, 9% hexadecanol, 6% tyloxapol - 5 mL/kg (67.5 mg/kg),
Surfaxan (KL4)	Sintetski DPPC, sintetski peptid
Artificial lung expanding compound (ALEC)	Sintetski - 70% DPPC, 30% nesaturisani phosphatidylglycerol V

Spoljašnje veze

Mediji vezani za članak Plućni surfaktant na Vikimedijinoj ostavi

• Evropske smernice za lečenje neonatalnog sindroma respiratornog distresa Архивирано на сајту Wayback Machine (22. децембар 2015)
• Primena surfaktanta u lečenju RDS-a

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).