Bitinija

Za druge upotrebe, pogledajte stranicu Bitinija (višeznačna odrednica).

Položaj Bitinije u Anadoliji

Bitinija ili Vitinija (antgrč. Βιθυνία [Bithynía, moderno Vithynía]) je bila antička regija, kraljevstvo i rimska provincija na severozapadu Male Azije, omeđena Propontisom, tračkim Bosforom i Euksinom (današnje Crno more).

Opis

Na plodnim obalama Propontisa (današnje Mramorno more) se u antičko doba nalazilo nekoliko važnih gradova: Nikomedija, Halkedon, Kios i Apameja. Bitinija je takođe poznata po Nikeji, gradu odakle potiče Nikejski simbol vere.

Bitinija je prema Strabonu na istoku graničila s rekom Sangarijus (savremena Sakarja), ali se češće kao istočna granica navodio Partenij, koji je delio od Paflagonije, stvorivši oblast koju su nastanjivali Marijandinci. Na zapadu i jugozapadu je od Mizije delila reka Rindak, a na jugu se graničila s Frigijom, Epiktetom i Galatijom.

U njoj su bile planine i šume, ali i doline i obalna područja s plodnom zemljom. Najpoznatija planina je bio „Mizijski“ Olimp (2300 m), koji se nalazi iz današnje Burse i može se videti iz 113 km udaljenog Istanbula. Vrhovi su mu najveći deo godine prekriveni snegom.

Druga planina se prostire 160 km na istok od Sakarja do Paflagonije. Oba gorja čine granicu visoravni Anadolije. Oblast koja se prostire na zapad sve do obala Bosfora, iako prekriven drvećem — turski Аğаç Денизи, ili „Okean drveća“ — ne pripada planinskom lancu. U zapadnoj obali se nalaze duboki zalivi, od koji je najseverniji Zaliv Izmit (drevni Astački zaliv), koji prodire 65-80 km u unutrašnjost sve do Izmita (drevna Nikomedija), s time da ga samo prevlaka od 40 km deli od Crnog mora; i Mudanijski zaliv ili Gemlik (Kijski zaliv), koji je dug 40 km. Na njegovom kraju je grad Gemlik (drevni Kios), koji se nalazi u dolini kojoj pripada i Nikeja.

Glavne reke su Sakarja koja prolazi provincijom od juga na sever; Rindak, koji je deli od Milzije; i Bilej, koja izvire u Aladagu, oko 80 km od mora, te prolazeći kroz današnji Bolu (drevni Bitinion-Klaudiopolj) utiče u Euksin, blizu ruševina drevnog Tiuma, oko 64 km severoistočno od Herakleje Pontske (savremeni Karadeniz Eregli), s ukupnom dužinom od 160 km. Partenij (savremeni Bartin), istočna granica provincije, je daleko manje važna reka.

Doline reka koje utiču u Crno more su pune svih vsta voća, kao što su pomorandže, dok je dolina Sangarje i ravnice kraj Burse i Nikeje plodne i dobro obrađene. Velike plantaže dudova daju svilu po kojoj je poznata Bursa.

Istorija

Bitinija kao provincija Rimskog carstva 120.

Fotografija karte iz 15. veka koja pokazuje Bitiniju.

Prema drevnim autorima (Herodot, Ksenofont, Strabon i dr.), Bitinijci su bili tračko doseljeničko pleme. U Trakiji postoje dokazi o postojanju plemena Tinijaca, a pretpostavlja se da su dva srodna plemena - Tinijci i Bitinijci - zajedno naselili susedna područja Male Azije te isterali ili pokorili domaće Mizijce, Kaukonce i druga domaća plemena, dok su se Marijandinci održali na severoistoku. Herodot spominje kako su Tinijci i Bitinijci živeli jedni kraj drugih; međutim, potonji su se s vremenom nametnuli kao hegemon, jer se po njima naziva zemlja. Kralj Krez ih je pokorio i priključio svome Lidijskom kraljevstvu, a 546. p. n. e. su pali pod persijsku vlast i postali deo satrapije Frigije, koja je obuhvatala sve zemlje do Helesponta i Bosfora.

Kraljevstvo Bitinija

U 4. veku p. n. e. Bitinija je, verovatno koristeći unutrašnje sukobe u Persijskom carstvu uspela steći određenu autonomiju, a možda čak i nezavisnost pod domaćim knezovima kao što su Bas i Zipoit I. Potonji je, koristeći haos izazvan ratovima dijadoha sebe proglasio kraljem godine 297. p. n. e.. Njegov sin i naslednik Nikomed I je osnovao grad Nikomedija, koji će s vremenom postati važno ekonomsko i kulturno središte, te je za vreme njegove duge vladavine (oko 278 – oko. 255. p. n. e.), kao i vladavine njegovih naslednika Prusije I, Prusije II i Nikomeda II (149 – 91. p. n. e.), kraljevstvo Bitinija postalo jedno od važnijih među tadašnjim monarhijama Anadolije. Poslednji kralj Nikomed IV se, međutim, nije uspeo odupreti Mitridatu VI od Ponta, te se, nakon što ga je rimski senat vratio na presto, odlučio testamentom ostaviti svoje kraljevstvo Rimskoj republici (74. p. n. e.). Kraljevi su iza sebe ostavili kovanice koje pokazuju njihove kraljevske portrtete gravirane u rafiniranom helenističkom stilu.

Rimska provincija

Glavni članak: Bitinija i Pont

Dok je bila rimska provincija, granice Bitinije su se često menjale, jer je iz administrativnih razloga spajana s Pontom. To je bilo i u vreme Trajana, kada je Plinije Mlađi imenovan guvernerom sjedinjenih provincija (109/110 – 111/112), a zahvaljujući čijim spisima vezanim uz takve okolnosti danas postoje vredne informacije o sistemu rimske provincijske uprave.

Pod Vizantijom Bitinija je ponono podeljena u dve provincije, s međom na rijeci Sakarji.

Bitinija je izazivala veliku pažnju zbog strateškog položaja između severnih granica na Dunavu i jugoistočnih granica na Eufratu. Kako bi se osigurale istočne provincije godine 562. je sagrađen monumentalni most na reci Sangariji.

Znamenite ličnosti

• Teodosije (2. vek p. n. e.) grčki astronom i matematičar.
• Antinoj (2. vek) katamit rimskog cara Hadrijana.
• Kasije Dion (2.-3. vek) rimski istoričar, senator i konzul.

Literatura

• Storey, Stanley Jonathon (1999) [1998]. Bithynia: history and administration to the time of Pliny the Younger (PDF). Ottawa: National Library of Canada. ISBN 978-0-612-34324-5. Pristupljeno 21. 5. 2007.