Karnataka
Karnataka (ISO : Karnāṭaka , i njohur gjithashtu si Karunāḍu ), më parë Shteti Mysore, është një shtet në rajonin jugperëndimor të Indisë . Ai u formua si Shteti Mysore më 1 nëntor 1956, me miratimin e Aktit të Riorganizimit të Shteteve dhe u riemërtua Karnataka në 1973. Shteti ishte pjesë e rajonit Karnatik. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i saj është Bengaluru (Bangalore).
Karnataka kufizohet me Detin Lakshaduip në perëndim, Goan në veriperëndim, Maharashtrën në veri, Telanganën në verilindje, Andhra Pradeshin në lindje, Tamil Nadunë në juglindje dhe Keralën në jugperëndim. Është i vetmi shtet jugor që ka kufij tokësorë me të katër shtetet e tjera simotra indiane jugore. Shteti mbulon një sipërfaqe prej 191,791 km2 , ose 5.83 % të sipërfaqes totale të Indisë. [1] Është shteti i gjashtë më i madh indian për nga sipërfaqa . [1] Me 61,130,704 banorë në regjistrimin e vitit 2011, Karnataka është shteti i tetë më i madh për nga popullsia, që përfshin 31 rrethe . Kanada, një nga gjuhët klasike të Indisë, është gjuha më e folur dhe zyrtare e shtetit. Gjuhët e tjera të pakicave të folura përfshijnë Urdu, Konkani, Marathi, Tulu, Tamile, Telugu, Malajalame, Kodava dhe Beary. Karnataka gjithashtu përmban disa nga fshatrat e vetëm në Indi ku kryesisht flitet sanskritishtja . [2] [3] [4]
Megjithëse disa etimologji janë sugjeruar për emrin Karnataka, ajo e pranuar përgjithësisht është se Karnataka rrjedh nga fjalët kanadeze karu dhe nādu, që do të thotë "tokë e ngritur". Karu Nadu mund të lexohet gjithashtu si karu, që do të thotë "i zi" dhe nadu, që do të thotë "rajon", si një referencë për tokën e zezë të pambukut që gjendet në rajonin Bayalu Seeme të shtetit. Britanikët përdorën fjalën "Carnatic", ndonjëherë Karnatak, për të përshkruar të dy anët e gadishullit të Indisë, në jug të Krishnës . [5]
Me një lashtësi që daton nga paleoliti, Karnataka ka qenë shtëpia e disa prej perandorive më të fuqishme të Indisë antike dhe mesjetare. Filozofët dhe bardët muzikorë nën patronazhin e këtyre perandorive nisën lëvizje shoqërore-fetare dhe letrare që kanë mbijetuar deri në ditët e sotme. Karnataka ka kontribuar ndjeshëm në të dyja format e muzikës klasike indiane, traditat Karnatike dhe Hindustani.
Ekonomia e Karnatakës është e pesta më e madhe ndër shtetet indiane me 20.5 trilionë ₹ (260 bilionë $)në PBB dhe një PBB për frymë prej 305,000₹ (3800 $) . Karnataka ka renditjen e pesëmbëdhjetë më të lartë midis shteteve indiane në Indeksin e Zhvillimit Njerëzor .
- ^ a b "Census Reference Tables, B-Series - Area". censusindia.gov.in. Arkivuar nga origjinali më 14 qershor 2021. Marrë më 25 dhjetor 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Seven Indian villages where people speak in Sanskrit". 24 shtator 2017. Arkivuar nga origjinali më 7 prill 2019. Marrë më 7 prill 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Know about these 4 Indian villages where SANSKRIT is still their first language". Arkivuar nga origjinali më 6 janar 2019. Marrë më 7 prill 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Five Indian villages where sanskrit is spoken". Arkivuar nga origjinali më 7 prill 2019. Marrë më 7 prill 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ See Lord Macaulay's life of Clive and James Talboys Wheeler: Early History of British India, London (1878) p.98.