Jump to content

Carbonari

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Carbonari
Emblema masonike e Carboneria
Cabonari triband
Formuar mëFillim të shekullit të 19-të
LlojiOrganizatë konspirative
QëllimiBashkimi italian
Njerëzit kyç
Gabriele Rossetti
Napoléon Louis Bonaparte
Giuseppe Garibaldi
Silvio Pellico
Aurelio Saffi
Antonio Panizzi
Giuseppe Mazzini
Ciro Menotti
Melchiorre Gioia
Piero Maroncelli

Carbonari (fjalë për fjalë 'prodhuesit e qymyrit') ishte një rrjet joformal i shoqërive të fshehta revolucionare aktive në Itali nga rr. 1800 deri më 1831. Edhe pse qëllimet e tyre shpesh kishin një bazë patriotike dhe liberale, atyre u mungonte një axhendë e qartë e menjëhershme politike.[1] Ata ishin një fokus për ata të pakënaqur me situatën represive politike në Itali pas vitit 1815, veçanërisht në jug të Gadishullit Italian.[1][2] Anëtarët e karbonarëve dhe ata të ndikuar prej tyre morën pjesë në ngjarje të rëndësishme në procesin e bashkimit italian (të quajtur Risorgimento), veçanërisht në revolucionin e dështuar të viteve 1820 dhe në zhvillimin e mëtejshëm të nacionalizmit italian.

Carbonari ishin një shoqëri e fshehtë e ndarë në qeliza të vogla të fshehta të shpërndara nëpër Itali. Megjithëse axhendat ishin të ndryshme, dëshmitë sugjerojnë se pavarësisht ndryshimeve rajonale, shumica e tyre ranë dakord për krijimin e një Italie liberale dhe të bashkuar.[3] Carbonari ishin antiklerikalë si në filozofinë ashtu edhe në programin e tyre. Kushtetuta Papale Ecclesiam a Jesu Christo dhe enciklika Qui pluribus u drejtuan kundër tyre. Dokumenti i diskutueshëm Alta Vendita, i cili bënte thirrje për një kontroll liberal ose modernist të Kishës Katolike, i atribuohej karbonarit siçilian.[4]

Mbrojtësi i shenjtë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Anëtarët e Carboneria e njohin Theobald of Provins si shenjt mbrojtës i djegësve të qymyrit, si dhe lëkurëshëve. Në fakt, për shembull, babai i Felice Orsinit, i cili i përkiste Carbonerias, donte t'i jepte atij emrin e Orso Teobaldo Felice.

Anëtarë të shquar

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Arrestimi i Silvio Pellico dhe Piero Maroncelli nga Autoritetet austriake në Milano në vitin 1820

Anëtarët e shquar të Carbonari përfshinin:

të dy u burgosën nga austriakët për vite me radhë, shumë prej të cilave i kaluan në Kalanë SpielbergBërno, Moravia jugore. Pas lirimit të tij, Pellico shkroi librin Le mie prigioni, duke përshkruar në detaje kalvarin e tij dhjetëvjeçar. Maroncelli humbi njërën këmbë në burg dhe luajti një rol të rëndësishëm në përkthimin dhe redaktimin e librit të Pellico në Paris (1833).
  • Birmingham, David (2003), A Concise History of Portugal (në anglisht), Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 9780521536868
  • Daraul, Arkon (1961), "The Charcoal Burners", A History of Secret Societies (në anglisht), Secaucus NJ: Citadel Press, fq. 100–110, ISBN 0-8065-0857-4
  • Duggan, Christopher (2008), The Force of Destiny (në anglisht)
  • Frost, Thomas (2003), Secret Societies of the European Revolution (në anglisht), Kessinger Publishing, ISBN 978-0-7661-5390-5
  • Galt, Anthony (dhjetor 1994), "The Good Cousins' Domain of Belonging: Tropes in Southern Italian Secret Society Symbol and Ritual, 1810-1821", Man, New Series (në anglisht), vëll. 29, Wiley, Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, fq. 785–807, doi:10.2307/3033969, JSTOR 3033969
  • McCullagh, Francis (1910), "Some Causes of the Portuguese Revolution", The Nineteenth Century and After (në anglisht), vëll. LXVIII
  • Rath, John (janar 1964), "The Carbonari: Their Origins, Initiation Rites, and Aims", The American Historical Review (në anglisht), 69 (2): 353–370, doi:10.2307/1844987, JSTOR 1844987
  • "The Life of a Conspirator", The Rambler, New Series (në anglisht), I, maj 1854
  • Reinerman, Alan. "Metternich and the Papal Condemnation of the" Carbonari", 1821." Catholic Historical Review 54#1 (1968): 55-69. in JSTOR
  • Shiver, Cornelia. "The Carbonari." Social Science (1964): 234-241. in JSTOR
  • Smith, Denis Mack (1988) [1958], The Making of Italy (në anglisht)
  • Spitzer, Alan Barrie. Old hatreds and young hopes: the French Carbonari against the Bourbon Restoration (Harvard University Press, 1971).