John Hume

Hume vart fødd inn i ein arbeidarklassefamilie. Han starta på katolsk presteutdanning, men fullførte ikkje denne. I staden studerte han fransk og historie til mastergrad, og vende heim til Derry som lærar ved eit tradisjonelt katolsk gymnas («grammar school») for gutar.

John Hume vart nestleiar i Derry Citizen’s Action Committee i 1968. Organisasjonen vart skipa få dagar etter at politiet Royal Ulster Constabulary (RUC) slo ned ein borgarrettsdemonstrasjon mot diskrimineringa i den unionistiske eittpartistaten med hardhendt valdsmakt. I februar 1969, då valdsbruken i The Troubles var i ferd med å koma ut av kontroll, vart han vald som partiuavhengig til parlamentet i Nord-Irland. Året etter var han medgrunnleggjar av Social Democratic and Labour Party, og i 1971 markerte han si misnøye med masseinterneringa av personar mistenkte for IRA-medlemsskap med ein kortvarig sveltestreik. Hume var leiar for SDLP frå 1979 til 2001.

Han sat også i underhuset (London) 1983–2005, var ein av tre representantar frå Nord-Irland til europaparlamentet i 1979–2004 og vald medlem til Northern Ireland Assembly etter Langfredagsavtala 1998–2000.

John Hume var den fremste strategen i Social Democratic and Labour Party (SDLP). Han var ihuga tilhengjar av europeisk integrasjon, og etter at han vart vald til medlem i EF-parlamentet (seinare EU-parlamentet) i 1979, arbeidde han systematisk for at EF/EU skulle engasjera seg for fredeleg utvikling i Nord-Irland. Det gjorde dei som økonomisk støttespelar gjennom International Fund for Ireland etter Hillsborough-avtala (1985). Nettverksbygginga hans blant dei mange amerikanarane med irsk opphav, verka på liknande vis. Aktiviteten hans i EF/EU og i USA var uttrykk for at Hume ikkje trudde at interne nord-irske prosessar åleine kunne føra fram til fred eller konfliktløysing.

Frå slutten av 1980-åra freista Hume å overtyda IRA til å gje opp den væpna kampen, og i staden arbeida berre politisk gjennom Sinn Féin. Han tok fleire initiativ for dette mellom 1988 og 1993, noko som utløyste sterk kritikk. Hume ynskte med dette å få Sinn Féin inn som «vanleg» deltakar i den politiske prosessen. Ei felles fråsegn frå John Hume og Sinn Féin-leiar Gerry Adams frå 1993 bidrog sterkt til dette, og var sentral føresetnad for prosessen fram mot Langfredagsavtala frå 1998. Som partileiar var han også sentral i samtalene med andre nord-irske parti og leiarane i Det foreinte Kongeriket Storbritannia og Nord-Irland og Republikken Irland i prosessen fram mot Langfredags-avtala. Denne innsatsen gav han Nobels fredspris (delt med unionisten David Trimble) i 1998. Paradoksalt nok vart partiet hans, Social Democratic and Labour Party, få år seinare forbigått av den nærmaste politiske konkurrenten (Sinn Féin) som det største nasjonalistiske partiet i Nord-Irland.

I 2001 gjekk John Hume av som partileiar for SDLP, og i 2004 kunngjorde han at han kom til å avslutta sin aktive innsats i politikken. Då han døydde i 2020 hadde han levd med Alzheimer-diagnose sidan 2015. Ei oppsummering av det politiske livsprosjektet hans i ei setning kan vera dette: å frigjera unionismen frå den ibuande beleiringsmentaliteten og å samstundes medverka til å kanalisera den militante nasjonalismen (irsk republikanisme) inn mot ikkje-valdeleg politikk.

• Nord-Irlands historie
• Social Democratic and Labour Party
• Sinn Féin
• Irish Republican Army (IRA)
• David Trimble

• Britannica; John Hume – John Hume | Biography, Nobel Prize, & Facts | Britannica
• BBC News – Obituary, John Hume – Obituary: John Hume, SDLP leader and Nobel Peace Prize winner – BBC News

• Dolan, Thomas (2024); John Hume and his ideas. I McAtackney, Laura & Ó Catháin, Máirtin (red.); The Routledge Handbook of the Northern Ireland Conflict and Peace. London, Routledge.
• Fitzpatrick, Maurice (2017); John Hume in America. From Derry to DC. Newbridge, Irish Academic Press.
• Haughey, Denis & Farren, Sean (2015); John Hume: Irish Peacemaker. Dublin, Four Courts Press.
• Hume, John (1996); Personal views, politics, peace and reconciliation in Ireland. Dublin, Town House.
• McLoughlin, P. J. (2013); John Hume and the revision of Irish nationalism. Manchester, Manchester University Press.
• Murray, Gerard (1998); John Hume and the SDLP. Impact and survival in Northern Ireland. Dublin, Irish Academic Press.
• Murray, Gerard & Tonge, Jonathan (2005); Sinn Féin and the SDLP. From alienation to participation. London, Hurst.