Usora i Soli
Usora i Soli je naziv za srednjovjekovne političko-teritorijalne jedinice koja je egzistirala oko dva i po vijeka kao dio bosanske banovine i kraljevine. Njihove međusobne granice, kao i granice prema ostalim oblastima, nisu do kraja utvrđene, jer su se mijenjale tokom istorije.
Usora je oblast između Donjih krajeva na zapadu, Gornje Bosne na jugu i oblast Slavonije na sjeveru. Istočna granica jedno vrijeme bilo je poriječje rijeke Spreče. Sredinom XIV vijeka dolazi do integracije Usore i Soli, pa Usora obuhvata srednje Podrinje sa slivom Drinjače.
Kao župski gradovi u njoj su nastali: Maglaj u dolini Bosne, Srebrenik u dolini Tinje, te Zvornik i Teočak. Na osnovu posjedovanja ova dva posljednja grada Đurađ Branković nosio je titulu gospodara Usore.
Župe i njihova imena u oblasti Usore, moguće je samo djelimično rekonstruisati i predpostaviti. Prva župa, nepoznatog imena (možda Maglaj), je nastala u ranijem srednjem vijeku, na području Maglaja, Žepče i Zavidovića. Druga je župa Usora, na području Doboja, Teslića i Tešnja.
Treća je župa Nenavište na današnjem području Modriče, Gradačca, Orašja, Bosanskog Šamca i Ožaka. Istočno od ove župe je četvrta župa Koraj, na sjeveru da Save, istočno do Semberije sa Bijeljinom i južno do župe Soli.
Peta župa nosila je naziv Bijeljina. U njoj je utvrđeni grad Teočak. Šesta župa prostirala se na prostoru današnjeg Zvornika. Od bana Stjepana II Kotromanića pa do propasti kraljevstva Usora je redovno u tituli bosanskih vladara. Nakon 1463. prekinut je kontinuitet Usorske autarnosti, iako je tada najveći dio njene teritorije ostao izvan turske države.
Soli su srednjovjekovna župa u Bosni, koja je po prvim izvorima toga vremena obuhvatala porječje Spreče. Imala je organizaciono-politički status sličan Usori, sa kojom dijeli sudbinu. Te dvije oblasti zajedno ulaze u sastav širih političkih organizama, ali se njena individualnost, bar minimalno, uvijek izražava. Tako ugarski kralj kaločkom nadbiskupu 1225 poklanja – Usoru i Soli. To čini i Bela IV 1244 kada Usori i Soli dodjeljuje crkvenu desetinu. Ima mišljenja da je povelja iz 1244 falsifikat, nastao nešto kasnije radi desetine, ali kao i takav ne umanjuje značaj Usore (koja je tada možda i banovina) i Soli. [1]
U ranofeudalnoj župskoj organizaciji oblast Sol dijelila na tri župe. Jedna župa, Gornja Spreča, zauzimala je gornji sliv rijeke Spreče, sa današnjim Banovićima. Druga župa se prostirala u slivu rječice Jale i srednjem toku rijeke Spreče, obuhvatala župu Sol. Treća župa je zauzimala donji tok rijeke Spreče. [2]
Henrik Gisingovac 1272. godine nosi titulu bana Usori i Soli. Srpski kralj Dragutin kaže da je gospoddar Usore i Soli. Počevši od Stjepana II Kotromanića obe oblasti su u tituli bosanskih banova. Ipak za njegove vladavine, na bosanskom zboru velikaša, vlastela iz Soli predstavljaju Usoru.
Od vlastelinskih porodica, iz istočne Usore potiču Tihoradići, Zlatonosići, a iz Podrinja, Trebotići-Dinjičići, Stančići.
- Nada Klaić, Zagreb : Eminex, 1994. -Srednjovjekovna Bosna
- Vjekoslav Klaić, Poviest Bosne
- Sima Ćirković, Beograd 1964 -Istorija srednjovjekovne bosanske države
- Vladimir Ćorović, Beograd, novembar 2001 - Istorija srpskog naroda
- ↑ „Lažna povelja”. Arhivirano iz originala na datum 2017-09-18. Pristupljeno 2017-02-02.
- ↑ Anđelić, Pavao, O usorskim vojvodama i političkom statusu Usore u srednjem vijeku, Prilozi Instituta za istoriju u Sarajevu (poseban otisak iz br. 13. god. XIII), Sarajevo, 1977,17-45.