Polifonija
Polifonija (je sintagma od grčkih riječi πολυ = više + φονη = glas) dakle višeglasje, to je muzička vještina kombiniranja nezavisnih glasova povezanih zakonima harmonije.
No polifonija je u širem smislu, termin kojim se opisuje mogućnost sviranja više nota istovremeno na muzičkim instrumentima. Instrumenti koji imaju takve mogućnosti zovu se polifonijski instrumenti. Polifonija u pjevanju, razvila se unutar crvenih zborova kasnog Srednjeg vijeka. Djela zasnovana na polifoniji dominirala su u muzici Evrope od 12. vijeka do renesanse, odnosno do druge polovine 16. vijeka.
U muzici je polifonija tekstura koja se sastoji od dva ili više nezavisnih melodičkih glasova, za razliku od muzike sa samo jednim glasom (monofonije) ili muzike sa jednim dominantnim melodičnim glasom uz pratnju akorda (homofonija).
U kontekstu zapadne muzičke tradicije, polifonija se kao termin obično koristi za muziku kasnog srednjeg vijeka i renesanse. Barokni oblici poput fuge, koje bi se moglo nazvati polifonim, obično se zovu kontrapukt.
Iako je točno porijeklo polifonije u zapadnoj crkvenoj tradiciji nepoznato, djela Musica enchiriadis i Schola enchiriadis, sa početka 10. vijeka smatraju se najstarijim postojećim pisanim primjerima polifonije. Ovi notni zapisi nisu pisani za izvođenje već samo radi podučavanja, glasovi u njima kreću se u paralelnim oktavama, kvintama i kvartama. Notni zapis iz 11. vijeka - Winchester Troper je najstariji primjer praktične polifonije, iako intervali, visina i trajanje nota često nisu naznačeni.
Tradicijsko (amatersko) polifonijsko pjevanje, široko je (i neujednačeno) rašireno među brojnim narodima svijeta. Polifona muzika najviše se izvodila po subsaharskoj Africi, Evropi i Oceaniji. Smatra se da polifonijska tradicijska muzika uvelike prethodi pojavi višeglasja u evropskoj klasičnoj muzici. Trenutno postoje dva potpuno suprostavljena stava i pristupa o porijeklu vokalne polifonije: kulturni model i evolucijski model.[1]. Prema kulturnom modelu, porijeklo polifonije je usko vezano uz razvoj muzičke kulture čovječanstva; polifonija je proizašla iz prirodnog razvoja primordijarnog mono pjevanja, pa je polifonija vremenom istisnula monofoniju[2]. Prema evolucijskom modelu, porijeklo polifonijskog pjevanja je mnogo dublje i starije, povezano s ranim fazama evolucije čovjeka, tad je polifonijsko glasanje bio važan dio obrambenog sistema prvih hominida, ali je vremenom ta forma postepeno nestala u cijelom svijetu.[3]
- Johann Sebastian Bach, Lista kompozicija Johann Sebastian Bacha
- Tomas Luis de Victoria
- William Byrd, Misa za četiri glasa
- Orlande de Lassus, Missa super Bella'Amfitrit'altera
- Guillaume de Machaut, Messe de Nostre Dame
- Palestrina, Missa Papae Marcelli
- Josquin des Prez, Missa Pange Lingua
Tradicijska polifonija
[uredi | uredi kod]Tradicijska polifonija danas se naziva Početna polifonija (ranije izraz bio je primitivna polifonija) ona se bazira na tradiciji Antifoni, pozivu i odgovoru, basovima i paralelnim intervalima. Polifonijsko pjevanje osobito je bilo rašireno po Epiru, među Grcima, Albancima, Aromunima i Makedoncima [4][5] i po Makedoniji i Bugarskoj. Na polifono pjevanje može se naći i u Gruziji [6] i Kavkazu.
- ↑ Jordania, Joseph (2011) (engleski). Why do People Sing? Music in Human Evolution. Logos. str. 60-70. ISBN 978-9941-401-86-2.
- ↑ Bruno Nettl: Polyphony in North American Indian music. Musical Quarterly, 1961, 47:354-362
- ↑ Joseph Jordania (2006) (engleski). Who Asked the First Question? The Origins of Human Choral Singing, Intelligence, Language and Speech. Tbilisi: Logos. str. 198–210. ISBN 99940-31-81-3. Arhivirano iz originala na datum 2012-03-07. Pristupljeno 2011-10-20.
- ↑ Bart Plantenga Yodel-ay-ee-oooo. Routledge, 2004. ISBN 978-0-415-93990-4, str. 87 Albania: "Singers in Pogoni region perform a style of polyphony that is also practised by locals in Vlach and Slav communities communities [in Albania].
- ↑ Engendering Song: Singing and Subjectivity at Prespa by Jane C. Sugarman,1997,ISBN 0-226-77972-6, str 356,"Neither of the polyphonic textures characteristic of south Albanian singing is unique to Albanians.The style is shared with Greeks in the Northwestern district of Epirus (see Fakiou and Romanos 1984) while the Tosk style is common among Aromanian communities from the Kolonje region of Albania the so called Faserotii (see Lortat-Jacob and Bouet 1983) and among Slavs of the Kastoria region of Northern Greece (see N.Kaufamann 1959 ). Macedonians in the lower villages of the Prespa district also formerly sang this style "
- ↑ Choirs of the world: Georgian polyphonic songs
- Thirteenth-Century Polyphony (en)
- Aka Pygmy Polyphony (afričko polifonijsko pjevanje) Arhivirano 2013-12-14 na Wayback Machine-u (en)