Niccolò Machiavelli
| Niccolò Machiavelli | |
|---|---|
| Filozofija Renesanse | |
| Zapadna filozofija | |
 | |
| Rođenje | 3. maj 1469. godine Firenca, Italija |
| Smrt | 21. jun 1527. godine Firenca, Italija |
| Filozofija | |
| Škola/Tradicija | Klasični republikanizam |
| Inspiracija | |
„Machiavelli” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Machiavelli (razvrstavanje).Niccolò Machiavelli (ital. Niccolò Machiavelli; 3. maj 1469. — 21. jun 1527) je bio italijanski politički filozof tokom renesanse. Njegovo najpoznatije delo, Vladalac (Il Principe), je knjiga namenjena da bude priručnik za vladare. Izdata nakon njegove smrti, knjiga je zagovarala teoriju da "cilj opravdava sredstvo", što se smatra ranim primerom realpolitike.
Izraz makijavelistički danas opisuje usko, samo-interesno ponašanje, i vodi mnogim nepravilnim shvatanjima Machiavellijeve filozofije.
Machiavelli je rođen u Firenci, kao drugi sin Bernarda di Nikola Machiavellija, advokata (na dobrom glasu) i Bartolomee Di Stefano Neli, njegove žene. Oba roditelja su bili članovi starog plemstva Firence. Od 1494. do 1512. godine, Machiavelli mlađi je bio oficijelni vladin službenik. Tokom ovog perioda, putovao je u diplomatske misije u različite evropske dvorove u Francuskoj, Nemačkoj, ostalim italijanskim gradovima-državama. Biva kratko zatočen u Firenci 1512. godine, zatim boravi u izgnanstvu i vraća se u Firencu. Umro je u Firenci 1527. godine i sahranjen je u crkvi Santa Kroče.
Njegov život se može podijeliti u tri perioda, od kojih svaki čini posebnu i važnu eru istorije Firence. Njegova mladost je tekla istovremeno sa veličinom Firence kao italijanske sile pod vođstvom Lorenca De Medičija zvanog Il Manjifiko (Veličanstveni). Pad Medičijevih u Firenci se desio 1494. godine, iste godine kada Machiavelli stupio u državnu službu. Tokom njegove zvanične karijere Firenca je bila slobodna republika, i ovo stanje je trajalo do 1512. godine, kada su se Medičijevi vratili na scenu, i iste godine Machiavelli gubi svoju službu. Medičijevi su opet vladali Firencom od 1512. do 1527. godine, kada su opet izbačeni iz Firence. Ovo je bio period Machiavellijevog povećanog uticaja i vrijeme njegove literarne aktivnosti; umire par sedmica nakon istjerivanja Medičijevih u svojoj pedeset osmoj godini 22. juna 1527, bez povratka u državnu službu.
Mada postoji vrlo malo pisanih tragova o Machiavellijevoj mladosti, Firenca iz tih dana je jako dobro poznata, pa se rano okruženje ovog poznatog građanina Firence lako može zamisliti. Firenca u to doba je opisana kao grad sa dvije suprotne struje života, jedna određivana od strane energičnog (i asketskog) Savonarole, dok je druga stuja vođena od strane ljubitelja raskoši Lorenca.
Machiavelli nam u svojoj Istoriji Firence daje sliku mladića sa kojima je njegova mladost prošla. On ovako piše: „Oni su bili slobodniji nego njihovi preci u oblačenju i životu, i trošili su više u ostalim vrstama pretjerivanja, trošeći svoje vrijeme i novac u dokoličarenju, kockanju, i ženama; njihov glavni cilj je bio da se pojave dobro obučeni i da pričaju lukavo i oštro, dok bi onaj koji bi povrijedio druge na najlukaviji način nosio titulu najpametnijeg“.
Sljedeći period njegovog života je proveden u službi slobodne firentinske republike, koja je procvjetala od isjerivanja Medičijevih 1494. godine do njihovog povratka 1512. godine. Nakon četiri godine službe u jednom od javnih ureda biva postavljen za Kancelara i sekretara druge kancelarije. Ovdje smo na čvrstom tlu kada želimo da saznamo za događaje u Machiavellijevom životu, zbog toga što je tokom ovog perioda on uzeo vodeću ulogu u poslovima republike, i stoga imamo njegove dekrete, zapise da nas informišu, kao i njegove vlastite tekstove. Malobrojni prepisi njega kao sekretara daju nam informacije o njegovim aktivnostima, i dopunjavaju izvore iz kojih je on crpio iskustva i karaktere koji ispunjavaju knjigu „Vladalac“.
Njegova prva misija je bila 1499. godine kod Katerine Sforce (Catherina Sforza), iz čije je sudbine izveo zaključak da je daleko bolje zaslužiti povjerenje naroda, nego ovisiti o tvrđavama.
Godine 1500. biva poslan u Francusku da dobije uslove od strane Luja XII za nastavak rata protiv Pize: ovaj kralj je bio onaj, koji je načinom vođenja svojih spoljnih poslova u Italiji, počinio pet ključnih grešaka u državništvu koje su sumirane u „Vladocu“, i koji zbog istih je izbačen iz Italije. On, takođe, je bio onaj koji se razveo, što je bio uslov podrške od strane pape Aleksandra VI.
Machiavellijev javni život je bio većinom dominiran događajima proizniklim od ambicija pape Aleksandra VI i njegovog sina, Čezara Borđe (Cesare Borgia), vojvode Valentina (duca Valentino), i ovi karakteri ispunjavaju veliki prostor u knjizi „Vladalac“. Machiavelli nikad ne oklijeva da citira akcije vojvode koje su koristile uzurpatorima koji su željeli da zadrže države koje su zauzeli.
Po povratku Medičijevih u Firencu, Machiavelli, koji se par sedmica uzalud nadao da će zadržati svoju službu pod novim vlastodršcima Firence, biva otpušten dekretom datiranim na 7. novembar 1512. Kratko nakon ovoga biva optužen za saučesništvo u neuspjeloj zavjeri protiv Medičijevih i završava u pritvoru gdje je stavljen na torturu. Novi medičijevski ljudi, među kojima i Papa Leo X, osigurali su njegovo puštanje na slobodu, i on se povlači na svoje malo imanje u San Kašano, blizu Firence, gdje se posvećuje literaturi. U pismu Frančesku Vetoriju, datiranom 13. decembra, 1513, ostavio je veoma zanimljiv opis svog života u ovome periodu, što ukazuje na njegove metode i motive za pisanje „Vladaoca“(Il principe).
Niccolò Machiavelli poznat kao autor rečenice: "Cilj opravdava sva sredstva", mada se ona tako formulisana ne nalazi ni u jednom njegovom delu.[1] On je smatrao da svako, pa tako i vladar ima jednu količinu moći, a cilj jeste da se ta moć što je moguće više uveća. Pri tome vladar mora biti izvan običajnih moralnih kočnica, što znači da hrišćanski moral i politika nemaju i ne mogu imati nikakvih dodirnih tačaka. Sve što uvećava moć i vlast jeste ispravno primenjivati. Iako se neki Machiavellijevi saveti mogu smatrati beskrupuloznim, sam Machiavelli upozorava da realno ne treba mešati sa idealnim.[1] U svom najpoznatijem delu, Vladaocu, piše:
Tu se sad postavlja pitanje: da li je bolje da te ljudi ljube ili da te se boje. Odgovor je, da bi najbolje bilo i jedno i drugo; no kako je to dvoje teško sastaviti, mnogo je sigurnije, da te se ljudi boje, negoli da te ljube, ako već oboje ne možeš postići. Jer o ljudima se uopšteno može kazati: nezahvalni su, nepouzdani, pritvorni, izbegavaju opasnosti i pohlepni su za dobitkom; dok im dobro činiš, tvoji su, nude ti svoju krv, imetak, žene i decu, kako sam vam već kazao, kad je potreba daleko; no kad se nevolja primakne, okreću se. Propada vladar, koji se posve oslonio na njihove reči, pa se nije ni na šta pripremio; jer prijateljstva, koje se dobijaju za platu, a ne veličinom i plemenitošću duha, kupuju se, a ne poseduju, pa se u pravo vreme ne mogu upotrebiti. Osim toga, ljudi se manje ustručavaju da uvrede nekoga, koji želi da ga ljube, nego li nekoga, koji im uliva strah; jer ljubav se podržava vezom zahvalnosti, samo što ljudi, budući da su opaki, tu vezu raskidaju, kad god im je to od koristi; strah se pak podržava neprestanom pretnjom kazne.
Ovo je spisak Machiavellijevih glavnih radova (uradio ih je više od 30 tokom svog života):
- Discorso sopra le cose di Pisa, 1499
- Del modo di trattare i popoli della Valdichiana ribellati, 1502
- Del modo tenuto dal duca Valentino nell' ammazzare Vitellozzo Vitelli, Oliverotto da Fermo, etc., 1502 (Description of the Methods Adopted by the Duke Valentino when Murdering Vitellozzo Vitelli, Oliverotto da Fermo, the Signor Pagolo, and the Duke di Gravina Orsini)
- Discorso sopra la provisione del danaro, 1502
- Decennale primo (poem in terza rima), 1506
- Ritratti delle cose dell'Alemagna, 1508-1512
- Decennale secondo, 1509
- Ritratti delle cose di Francia, 1510
- Discorsi sopra la prima deca di T. Livio, 3 vols., 1512-1517
- Il Principe, 1513 (The Prince)
- Andria, comedy translated from Terence, 1513 (?)
- Mandragola, prose comedy in five acts, with prologue in verse, 1513
- Della lingua (dialogue), 1514
- Clizia, comedy in prose, 1515 (?)
- Belfagor arcidiavolo (novel), 1515
- Asino d'oro (poem in terza rima), 1517
- Dell'arte della guerra, 1519-1520 (The Art of War)
- Discorso sopra il riformare lo stato di Firenze, 1520
- Sommario delle cose della citta di Lucca, 1520
- Vita di Castruccio Castracani da Lucca, 1520 (The Life of Castruccio Castracani of Lucca)
- Istorie fiorentine, 8 books, 1521-1525 (History of Florence)
- Frammenti storici, 1525.
- Other poems include Sonetti, Canzoni, Ottave, and Canti carnascialeschi
