Dorćol
| Dorćol | |
|---|---|
 Ulica cara Dušana
| |
| Grad | Beograd |
| Opština | Stari grad |
| Stanovništvo | 22.707 |
  Dorćol Dorćol (Beograda)
| |
Dorćol je deo Beograda koji se nalazi u najstarijem gradskom jezgru u gradskoj opštini Stari grad. Linije koje saobraću kroz Dorćol su: 24 (Dorćol–Neimar), 26 (Dorćol–Braće Jerković), 79 (Dorćol–Mirijevo), noćne linije 26 (Dorćol–Braće Jerković) i 401 (Dorćol–Pinosava). Današnje granice Dorćola se nalaze između beogradske tvrđave, odnosno kalemegdanskog parka (koji se ponekad nazivaju delom Dorćola), Vasine i Uzun-Mirkove ulice (ponekad se smatra da ide i do ulice kneza Mihaila), okoline Bulevara despota Stefana i Dunava. Nekada se pod Dorćolom smatrala samo raskrsnica (do sredine XIX veka glavne beogradske ulice) ulice Cara Dušana i ulice Kralja Petra (Dubrovačke) i okolina ove raskrsnice (na Gornjem i Donjem Dorćolu), potom uglavnom severni deo ograničen Dunavom (što se zvalo u stvari Jalija, tj. obala), ulicom Cara Dušana i Dubrovačkom ulicom. Deo Dorćola od Knez Mihailove ulice do ulice cara Dušana zvao se nekada Zerek, što znači padina.[1]
Dorćolska dunavska obala je uređena, sa dugačkom biciklističkom stazom, šetalištem i splavovima. Na obali je i veliki Sportski centar (koji je prilikom otvaranja dobio kao prvo ime Sportski centar Dorćol) sa teniskim terenima na kojima se održava Otvoreno prvenstvo Srbije u tenisu, skoro do kule Nebojše, a u izgradnji je i velika marina.
U zimskom periodu dorćolski kej je važan za posmatrače vodenih ptica, jer se ovde mogu videti i vrste koje su retke na nivou Srbije.
Na području današnjeg Dorćola oduvek se nalazilo gradsko jezgro Beograda, još od vremena antičkog Singidunuma. Singidunum je dostigao svoj vrhunac dolaskom Legije IV Flavije 86. godine. Ova legija je izgradila kvadratni kastrum (utvrđenje), koje se nalazilo na Gornjem gradu današnjeg Kalemegdana. Još jedan korak koji su Rimljani preduzeli u jačanju Singidunuma je bilo naselje za veterane legije pored tvrđave. Vremenom je veliko naselje nastalo oko kastruma. Grad je imao pravougaonu osnovu, a njegove ulice su se sekle pod pravim uglom. Neke osnove ovakvih urbanih elemenata sačuvane su i danas, što se vidi po položaju dorćolskih ulica Uzun Mirkove, Dušanove i Kralja Petra I. Studentski trg je bio rimski forum, okružen termama (koje su otkrivene tokom 1970ih) i takođe je sačuvao orijentaciju koju su Rimljani dali Singidunumu [2].
U srednjem veku, uključujući i vreme kada je Beograd bio glavni grad Srbije u vreme despota Stefana Lazarevića (1405—1427), na području današnjeg Dorćola se nalazi severno podgrađe, prema Dunavu [3]
Samo ime Dorćol znači raskrsnicu četiri ulice[1], a odnosi se na raskrsnicu ulice cara Dušana i ulice Kralja Petra, odnosno Dubrovačke. Sama reč je iz turskog jezika (dört = četiri, yol = put) a. Kao sevreno podgrađe u srednjem veku je bio glavni deo gradske varoši. Tokom vremena turske vlasti, centar Beograda, glavna ulica, odnosno čaršija (baš-čaršija) je bila današnja ulica Cara Dušana.[4] Ta ulica je ostala glavna sve do druge polovine 19. veka. Na dorćolskoj padini Zereku su bile kuće u vreme austrijske i turske vlasti. Na vrhu brda su bile bašte, tamo gde je sada Knez-Mihailova ulica. Sve najvažnije kuće u gradu nalazile su se na Dorćolu.
Kad su Austrijanci početkom 18. veka osvojili Beograd, najpre su počeli da tadašnju tursku kasabu pretvaraju u modernu zapadnjačku varoš, a najviše izmena pretrpeo je Dorćol, gde su tih godina doseljene 333 nemačke porodice iz oblasti Vormsa i Majnca. [5] U vreme turske vlasti na Dorćolu su živeli Turci i drugi muslimani. Bilo je i Jermena. U jednom delu Donjeg Dorćola, ispod Dušanove ulice, bilo je dosta Jevreja. Jedna od ulica ostala po nazivu Jevrejska, gde se nalazila Jevrejska mahala. Jevreja na teritoriji Beograda datiraju od rimskog vremena, a njihov boravak pouzdano se može od 16. veka. Njihove zgrade institucija nalazile su se u ulicama: Jevrejska, Solunska, Cara Uroša, Cara Dušana, Kralja Petra. U mnogim svečanim prilikama, o praznicima, kroz Jevrejsku ulicu su prolazile svečane povorke u kojima su se ponekad nosile relikvije iz obližnje sinagoge. [6]
Na Dorćolu je krenuo poslednji juriš srpske vojske u odbrani Beograda 1915. godine, nakon čuvenog govora komandanta majora Dragutina Gavrilovića, na prostoru Donjeg Dorćola, odnosno donjeg dela ulice Cara Uroša i Solunske, prema nasipu gde se i danas nalazi železnička pruga.
U šestoaprilskom bombardovanju u Drugom svetskom ratu, Dorćol je dosta stradao, ali najveće su bile ljudske žrtve. Pogođena je i porta Crkve Svetog Aleksandra Nevskog,[7] u kojoj su mnogi potražili sklonište od bombi. Još na početku rata izvršeno je popisivanje Jevreja, koji su bili obavezni da nose žute trake, hapšeni su i otpuštani iz službe, odvođeni na prinudni rad, u sabirni logor Topovske šupe i logore smrti Banjica i Staro sajmište. Izvršena su brojna pojedinačna i grupna streljanja Jevreja. [6]
Za vreme rata uništene su i mnoge zgrade, na čijim mestima su rata podignute socijalističke stambene zgrade u duhu soc-relizma.
U posleratnom, periodu na Dorćolu su izgrađene velike funkcionalne zgrade i bilo je dosta doseljenika. 1974. godine, pored Dunava je izgrađen sportski centar.
Vremenom su stare kuće i uske uličice nestale, a izgrađene su modernije stambene zgrade. Međutim, određeni delovi još uvek imaju izgled sličan starom. Tu se još uvek nalaze najstarije beogradske zgrade. Za vreme austrijske vlasti (1717—1739) zidane su višespratnice. Najveća je bila palata, u Dušanovoj ulici, višespratnica kneza Aleksandra Virtemberškog, vladara austrijske Kraljevine Srbije (1718—1739), u ulici Cara Dušana. Delovi ove palate zvane Pirinčana (iskvareno od prinčev han) [8]postojali su do sredine XIX veka.
Iz vremena austrijske vlasti u ulici cara Dušana ostala je i jednospratna najstarija kuća u Beogradu. U vreme austrijske uprave, uzvisini iznad ulice Cara Dušana, izgrađena je vila austrijskih oficira plemića. Tu se nalazila i kuća šefa ruske misije kod Karađađorđa, Rodofinikina (ranije pripadala dahiji Kučuk Aliji, kada su dahije - zapovenici odmetnutih janičara došle i preotele vlast u pašaluku 1800), na mestu današnje kuće prodice ministra i akademika Ljubomira Kovačevića. Prva zgrada Velike škole nalazila se preko puta današnjeg Vukovog i Dositejevog muzeja, dvorišna zgrada u Gospodar Jevremovoj 22. Tu je 30. septembra 1808. godine, svečanom besedom Dositeja Obradovića uz prisustvo predsednika i članova Praviteljstvujuščeg sovjeta, otvorena Velika škola, prva viša škola u Srbiji. Osnivač i prvi profesor bio je Jovan Savić, poznat i kao Ivan Jugović (1772—1813), koji je u njoj i živeo posle preseljenja škole. Kasnije je to bila kuća kneza Aleksandra Karađorđevića (1841), pre nego što je stupio na presto Kneževine Srbije. Potom je istoj toj kući živeo njegov sestrić, major Konstantin Pljakić, sin vojvode Antonija Pljakića. Pored ovih kuća nalazi se kuća U današnjoj Višnjićevoj ulici živeo je u svojoj kući poznati junak koji je otvorio beogradske kapije 1806. godine bimbaša Uzun-Mirko Apostolović.
Turci nisu voleli da žive u višespratnicama, tako su ih oni ili rušili ili ostavljali da su same od sebe urušavaju. Po povratku pod tursku vlast nastavlja se zidanje kuća u balkanskom stilu, velikih konaka na istom prostoru u Dušanovoj ulici i na zereku (padini) odnosno uzvisini u pravcu Knez Mihailove ulice. Tu su se nalazili glavni konaci upravnika beogradske varoši i najistaknutijih prestavnika vlasti, kao i strani konzulati. Iz tog vremena, sa kraja veka je zgrada u kojoj je danas Muzej Vuka i Dositeja, velika kuća sa prostranim dvorištem. Zgrada Dositejevog liceja je sagrađena sredinom XVIII veka, najverovatnije u periodu od 1739. do 1789. godine, što se istorijski poklapa sa ponovnim uspostavljanjem turske vlasti u Beogradu posle pobede nad Austrijancima 1739. godine. Za smeštaj civilne uprave Turci su u početku koristili zatečene sopstvene građevinske objekte koji nisu bili porušeni. Izgradnju civilnog Beograda Turci su započeli pomoću vakufa, zadužbina koje su stvarali pojedinci za opšte, religiozne i humanitarne ciljeve. Jedna od takvih najpoznatijih zadužbina posle 1740. godine bio je vakuf Reis-ul-Kutab-Hadži Mustafe. U turskim izvorima iz tog perioda zabeleženo je da je u tom vakufu, na raskršću tri ulice, podignuta i jedna velika zgrada sa baštom u kojoj je neko vreme stanovao i sam defterdar (upravnik grada). Zgrada ima prizemlje i sprat sa erkerom prema Višnjićevoj ulici. Objekat predstavlja tipičnu orijentalnu građevinu podeljenu na selamluk, deo prema ulici namenjen muškarcima, i haremluk, deo prema bašti u kojem su boravile žene. Reprezentativni prostor predstavlja centralni hol sa divanhanom na spratu. Iz tog centralnog prostora ulazilo se u sobe i odžaklije. Krov je tipičan za orijentalnu arhitekturu, pokriven ćeramidom sa strehom. Kuća je zidana u bondruku sa ispunom od opeke u krečnom malteru. Zgrada pri kraju XVIII veka postaje sedište francuskog konzulata. U proleće 1809. godine u ovu zgradu se uselila Velika škola.[9] Neke od kuća nalik ovu, oronule i zapuštene srušene su tek uoči Drugog svetskog rata (kao što je slučaj sa Karađorđevom kućom, poznatom kasnije kao Vaniljićeva kuća u Gospodar Jovanovoj ulici 25).
U današnjoj ulici Braće Jugovića, na Studentskom trgu nalazila se zgrada u kojoj je bilo sedište srpske vlade - Praviteljstvujuščeg sovjeta (1806—1813). U današnjoj Gospodar-Jovanovoj ulici je bila Karađorđeva beogradska kuća (drugu je imao u Topoli), blizu ugla Gospodar Jovanove ulice i ulice Kralja Petra, u današnjoj Gospodar Jevremovoj ulici konak (velika kuća) gospodar Mladena Milovanovića, komandanta grada Beograda, kao i francuski konzulat u vreme turske vlasti (u jednoj begovskoj kući), u kojoj je posle bila Velika škola.
U jevrejskom kvartu, mnoge stare privatne kuće su uništene u Prvom i Drugom svetskom ratu, tako da od njih nije ostalo gotovo ništa. Međutim, ostale su zgrade jevrejskih institucija, izgrađene između dva rata. Najstarija zgrada u Jevrejskoj mahali, Stara sinagoga postojala je sve do 1952. godine. Uz nju, značajne su bile sinagoga Bet Israel, zgrada Oneg Sabat u Jevrejskoj ulici[10], zgrada Jevrejske opštine u ulici Cara Dušana, i zgrada Jevrejskog ženskog društva.[6]
- Najstarija kuća u Beogradu, jednospratna velika gradska kuća Elijasa Flajšmana, građanina Beograda, bogatog majstora remenara, podignuta je između 1724. i 1727. godine kao jedan od prvih objekata, koji su izgrađeni u vreme austrijske okupacije Beograda (1717—1739), prema regulacionom planu pukovnika Nikole Doksata de Moreza. Nalazi se u ulici Cara Dušana 10. [11] Pretpostavlja se da je bila u sastavu dvora kneza Aleksandra Virtemberškog. Nekada je bilo sedam istih ovakvih zgrada u nizu.[12]
- Zgrada Velike škole, reprezentativna begovska kuća sa selamlukom i haremlukom u kojoj je u tursko vreme. Pre Prvog srpskog ustanka u njoj je bio smešten Francuski konzulat, danas Vukov i Dositejev muzej[9]
- Kuća kneza Aleksandra Karađorđevića, kuća u kojoj je prvo bila smeštena Velika škola Ivana Jugovića. Vid. [13]
- Kuća kneza Aleksandra Karađorđevića, Zgrada Beogradske opštine (oko 1846), Uzun-Mirkova 1[14]
- Kuća Cvetka Rajovića, po projektu Franca Jankea sagrađena je oko 1840. godine, kao privatna rezidencija upravitelja varoši Beograda, zeta vojvode Vula Ilića, bila je zgrada konzulata Britanskog carstva, zatim žandarmerija, vojni štab, a od 1867. godine do Drugog svetskog rata neprestano Prva beogradska realka. Danas je u njoj smešten Pedagoški muzej, Uzun-Mirkova ulica 14[15]
- Kuća Miloja Božića, nekadašnjeg učenika Velike škole, podgnuta na temeljima starije austrijske vile, danas Muzej pozorišne umetnosti, Gospodar Jevremova 19[16]
- Čukur česma, Dobračina 30
- Kapetan Mišino zdanje, danas Rektorat Univerziteta u Beogradu podignutio sa namenom da bude dvor kneza Đorđa Karađorđevića, na Velikoj pijaci, danas Studentski trg
- Bajrakli džamija, sagrađena 1660—1688. godine, kao zadužbina sultana Sulejmana II, Gospodar Jevremova ulica 11[17]
Gospodar Jovanova ulica - Beogradska berza, danas Etnografski muzej, podignut 1933—1934. godine, po projektu arhitekte Aleksandra Đorđevića, ulica Uzun Mirkova 2[18]
- Dom porodice Pavlović, kuća Koste S. Pavlovića, tadašnjeg načelnika Ministarstva unutrašnjih poslova, podignuta je 1882, sa dograđenim sprat i potkrovljem prema projektima arhitekte Aleksandra Sekulića 1927. godine. Nalazi se u Gospodar Jevremovoj ulici 39[19][20]
- Dorćolska osnovna škola podignuta 1893. godine, po projektu arhitekte Milana Kapetanovića u stilu akademizma 19. veka, spada među prve moderne škole, građane po evropskim standardima po kojoj je Dorćol dobio ime, ulica Cara Dušana 23[21]
- Kuća porodice Hristić-Mijušković (kuća na placu Filipa Hristića, predsednika vlade, Dobračina 3[22]
- Kuća slikara Đorđa Krstića, istaknutog slikara srpskog realizma podignuta oko 1890. godine, Kneginje Ljubice 23[23]
- Dom Svetog Save, sagrađen je 1890. godine, ulica Cara Dušana 13[24]
- Prva beogradska gimnazija, iz 1938. godine, ulica Cara Dušana.[25] Gimnazija je ovde od 1938. godine, a do tada je bila u Kapetan Mišinom zdanju
- Zgrada Aero kluba, sagrađena (1934—1935), Uzun Mirkova 4 i Kralja Petra 36[26]
- Parno kupatilo braće Krsmanović, izgrađeno na ostacima starog hamama iz 18. veka, ulica Cara Dušana 45a[27]
- Kuća Stevana Kaćanskog, sagrađena 1880-tih, ulica Simina 18[28]
- Kuća Stevana Mokranjca, sagrađena krajem 1872. godine, ulica Dositejeva 16[29]
- Spomen dom vajara Radete Stankovića, sagrađen 1912. godine, ulica Simina 15[30]
- Karađorđe, današnja Gospodar Jovanova ulica, između ulice Kralja Petra i Cara Uroša (nekada Trojanska ulica 5) [31]
- knez Aleksandar Karađorđević, Gospodar Jevremova ulica (prva zgrada Velike škole). Smatra se da je budući kralj Petar I Karađorđević, rođen u ovoj kući. [32]
- knez Đorđe P. Karađorđević, Gospodar Jevremova ulica, prema Skadarskoj ulici
- Potpukovnik Konstantin Pljakić, Karađorđev unuk, sin vojvode Antonija Pljakića, sestrić kneza Aleksandra Karađorđevića, u prvoj zgradi Velike škole, Gospodar Jevremova 22 [33]
- gospodar Jevrem Obrenović, današnja Uzun-Mirkova ulica
- gospodar Jovan Obrenović, današnja Gospodar Jovanova ulica
- vojvoda Jakov Nenadović, današnja Gospodar Jevremova ulica
- vojvoda Mladen Milovanović, današnja Gospodar Jevremova ulica
- Konstantin Rodofinikin, šef ruske misije u Srbiji (1808—1813), današnja Gospodar Jevremova ulica
- bimaša Uzun Mirko Apostolović, današnja Višnjićeva ulica. Pre Prvog srpskog ustanka živeo je jedno vreme na Savskoj padini, gde je tada bilo više Srba, beogradskih stanovnika, bliže Sabornoj crkvi.
- knez Aleksandar Virtemberški, vladar austrijske Kraljevine Srbije (1718—1739) imao palatu u današnjoj ulici Cara Dušana (ostaci dvora zvani u XIX veku Pirinčana, od princ/knez, tj. prinčev han)
- Ivan Jugović, prof i popečitelj (ministar inostranih poslova), današnja Gospodar Jevremova ulica
- vojvoda Cincar Janko, nekadašnji 3. kvart (1808)
- vojvoda Tanasije Čarapić (poginuo na Prhovu, 1810), mlađi brat vojvode Ilije Čarapića je imao kuću ispod Pirinčane, ulica Cara Dušana [34].
- Dositej Obradović, živeo je u zgradi sovjeta današnja ulica Braće Jugovića
- Naum Krnar, današnja ulica Cara Dušana. Njegova kuća je bila u blizini današnjeg doma Sv. Save, naspram ulice Rige od Fere.[35]
- Jovan Dobrača, Dobračina ulica
- gospodar Toma Vučić-Perišić, današnja Uzun-Mirkova ulica
- Avram Petronijević, predsednik vlade, današnja Uzun-Mirkova ulica
- Slobodan Jovanović, Simina ulica
- Vladimir Jovanović, Simina ulica
- Milan Piroćanac, predsednik vlade, ugao Simine i Francuske ulice, kuća je danas Klub književnika poznata i kao Francuska 7
- Bogdan Popović, Gospodar Jevremova ulica [36].
- Pavle Popović, Gospodar Jevremova ulica
- Ljubomir Kovačević, Gospodar Jevremova ulica (njegova kuća je na mestu nekadašnje zgrade Rodofinikinove ruske misije)
- Milan Rakić, Gospodar Jevremova ulica
- general Jovan Mišković, ministar, akademik, predsednik Srpske kraljevske akademije, Gospodar Jevremova ulica,
- Lazar Paču, ministar finansija za vreme Prvog svetskog rata, današnja Simina ulica br. 14 [37]
- Dimitrije Marinković, ministar unutrašnjih poslova, predsednik Senata (Gornjeg doma), Simina ulica
- Pavle Marinković, ministar, Simina ulica
- Vojislav D. Marinković, ministar, Simina ulica
- Jovan Skerlić, rođen na uglu Dobračine i Gospodar Jevremove ulice, živeo u Gospodar Jovanovoj ulici (na dve adrese)
- Nikola Pašić, Gospodar Jevremova ulica, odnosno Francuska 21.
- Andra Đorđević, Kneginje Ljubice (Zmaj Jovina) 21
- Milorad Drašković, ministar unutrašnjih poslova, ubio ga komunistički atentator u Delnicama, Gospodar Jevremova ulica
- Kosta Pavlović, Gospodar Jevremova ulica
- Stevan K. Pavlović, Gospodar Jevremova ulica [38]
- general Jovan Praporčetović, gospodar Jovanova ulica br. 42 (u njegovoj kući je stan iznajmio Jovan Skerlić, tamo se danas nalazi tabla)
- Stevan Kaćanski, Simina 18
- Đura Jakšić, Skadarska ulica
- Beta Vukanović, Kapetan Mišina 13 (ugao sa Gospodar Jovanovom ulicom). U kući je radila čuvena Slikarska škola (1902—1905). [39]
- Rista Vukanović, Kapetan Mišina 13 (ugao sa Gospodar Jovanovom ulicom)
- Branislav Petronijević, Kapetan Mišina 13[40]
- Đorđe Krstić, slikar, ulica Knjeginje Ljubice
- Stevan Mokranjac, Gospodar Jevremova ulica, ulaz iz Dositejeve 16, porodična kuća Jovana Damjanovića u kojoj je iznajmio stan Mokranjac
- Jovan Mokranjac, Skenderbegova ulica
- Vojislav Ilić Mlađi, ugao ulice Kralja Petra (Dubrovačke) i Gospodar Jevremove ulice
- Ksenija Atanasijević, Gospodar Jovanova ulica
- Vojislav Koštunica, Gospodar Jevremova ulica
- Zoran "Moka" Slavnić, poznati košarkaš , košarkaški trener i primljen u kuću slavnih u SAD
- Vladislav "Lale" Lučić, poznati košarkaški trener
- Jovanka Kalić, akademik, istoričar, Dobračina ulica
- Slobodan "Ćira" Petković, poznati karatista
- Vladimir Velmar-Janković, Gospodar Jovanova ulica
- Svetlana Velmar-Janković, Gospodar Jovanova ulica
- Meša Selimović, Gospodar Jovanova ulica
- Ljubiša Tumbaković, poznati fudbalski trener
- Džej Ramadanovski, poznati muzičar i car
Ulice Dorćola su stanište karakterističnih ptica urbanih centara, kao što su domaći golub, crna crvenrepka, gradska lasta, vetruška, domaći vrabac. Pošto su drvoredi sačinjeni od starog drveća sa bujnim krošnjama, tu se gnezde i siva vrana, svraka, gugutka i golub grivnaš.
Dorćolski kej se delom nalazi nasuprot Velikog ratnog ostrva, pa se uz njegove obale mogu videti brojne vrste vodenih ptica. Uproleće i leti ovde se u većem broju može videti seoska lasta, čiji broj u našoj zemlji opada zbog nestanka starih ambara sa odgovarajućom podlogom za gnezdo. Ovde se ta vrsta gnezdi na brodićima duž obale.
Ujesen i zimi broj ptica se znatno povećava jer se na reci okupljaju i ptice koje se ne gnezde u neposrednoj blizini. Najbrojnije zimske ptice su divlja patka gluvara, crna liska i rečni galeb. Prirodne retkosti su orao belorepan i mali vranac, a tokom zime se ovde može videti veliki broj vrsta severnih vodenih ptica koje su pobegle pred smrzavanjem reka u svojoj domovini.
- ↑ 1,0 1,1 Yellowcab br. 57: „Dorćol dušu izgubiti neće!“, Irina Marković, 9.6.2008, pristup 10.4.2013(sh)
- ↑ beograd.org.rs, Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ↑ „Grad Beograd - Istorija (Vizantija)”. Beograd.org.rs. Pristupljeno 10. 4. 2013.; J. Kalić-Mijušković, Beograd u srednjem veku, Beograd 1967.
- ↑ Zvučna mapa Dorćola: „O Dorćolu“ Arhivirano 2013-06-13 na Wayback Machine-u, pristup 10.4.2013
- ↑ Politikin zabavnik br. 3002: „Ministri u tazbini“ Arhivirano 2014-09-02 na Wayback Machine-u, Vladimir Krstić, 21.8.2009, pristup 10.4.2013
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Cinema reks: „Jevreji izložba“ Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u, Marina Dokmanović, Jeroen de Vries, pristup 11.4.2013
- ↑ Srpsko nasleđe: Na bombama je pisalo „Srećan Uskrs“, Petar Aleksić, mart 1998, pristup 11.4.2013
- ↑ Stare slike i razglednice, Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ↑ 9,0 9,1 Beogradsko nasleđe: „Dositejev licej“, pristup 10. 4.2013(sh)(en)
- ↑ Kulturni centar Reks: „Zgrada u Jevrejskoj 16“ Arhivirano 2012-01-29 na Wayback Machine-u, pristup 11.4.2013
- ↑ „Kuća u ulici Cara Dušana br. 10“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Divna Đurić-Zamolo, Graditelji Beograda 1815-1914, Muzej grada Beograda, Beograd 1981
- ↑ dr Dobrosav St. Pavlović, Ulica naših predaka, Gospodar Jevremova 22, Beograd 2009; http://beogradskonasledje.rs/kd/zavod/stari_grad/images/zgrada_velike_skole/naslov.jpg. prst. 11.4.2013
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Zgrada Beogradske opštine“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Realka“, pristup 10. 4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Božićeva kuća“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Bajrakli džamija“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Etnografski muzej“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Dom porodice Pavlović, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Dom porodice Pavlović“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ „Dorćolska osnovna škola“(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Kuća porodice Hristić-Mijušković“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Kuća slikara Đorđa Krstića“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Dom Svetog Save“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Zgrada Prve beogradske gimnazije“, pristup 10.4.2013
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Zgrada Aero kluba“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Parno kupatilo braće Krsmanović“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Kuća Stevana Kaćanskog“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Kuća Stevana Mokranjca“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Beogradsko nasleđe: „Spomen dom vajara Radete Stankovića“, pristup 10.4.2013(sh)(en)
- ↑ Za ličnosti koje su stanovale na Dorćolu i posebno u Gospodar Jevremovoj ulici vid. Svetlana Velmar Janković, Dorćol, Beograd 2010 Dorćol: „Dorćol“ na Antologiji srpske književnosti (.docx format); dr Dobrosav Pavlović, Ulica naših predaka, Gospodar Jevremova, Beograd 2009, [1], Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ↑ Dobrosav St. Pavlović, Ulica naših predaka, Gospodar Jevremova, Beograd 2009, str. 10.
- ↑ prst. 11.4.2013
- ↑ Vid. Milan Đ. Milićević, „Grobnim kamenovima“, Pomenik znamenitih ljudi u srpskog naroda novijeg doba [1888], Slovo ljubve, Beograd 1979, 824
- ↑ D. Popović, O Cincarima, Beograd 1937, str. 256-259
- ↑ Milan Jovanović Stojimirović, Siluete starog Beograda, Beograd 2008
- ↑ Vid. Mile Bjelajac, Generali i admirali vojske Kraljevine Jugoslavije, INIS, Beograd 2004.
- ↑ Dom porodice Pavlović: „Poznati članovi porodice“, pristup 10.4.2013
- ↑ Vera Pavlović Lončarski: Kuća Riste i Bete Vukanović - kuća sa plavim perunikama[mrtav link], Nasleđe, broj 8, 2007. godine
- ↑ B. Petronijević, Izabrana dela, !2, 235
- Turistički vodič Dorćola Arhivirano 2020-07-02 na Wayback Machine-u (en)
- Zvučna mapa Dorćola Arhivirano 2012-11-21 na Wayback Machine-u