Mihiku nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin

*Mexika Sentik Wexteyowalko*
Hukllachasqa Mishiku Suyukuna
Laphara	Wallqanqa
	Llaqta taki: Himno Nacional Mexicano
	Situación de México
Uma Llaqta; • Runakuna; • Tinkurachina siwikuna	Mishiku llaqta; 8,720,916 hab.; 19°03′ N 99°22′ O
Aswan hatun llaqta	Mishiku llaqta
Tukri simi	Kastilla simi (de facto), 68 indihina rimaykuna.
Kamachiy	Republika, Dimukrasya
Kawpay
Umalliq	Andrés Manuel López Obrador
Qispikusqa; • Iniciada ; • Rimarisqa	Ispañamanta; 16 ñiqin tarpuy killapi 1810; 27 ñiqin tarpuy killapi 1821
Mama llaqtap hawan; • Llapan hallka k'iti k'anchar; • % yakukuna; Saywakuna; Chalakuna	Ñiqi: 14º; 1.984.375 km²; 2,5%; 4.301 km; Pasiphiku mama qucha, Atlantiku mama qucha
Runakuna; • Llapan; • T'iqisqa kay	Ñiqi: 11º; 106.658.000; 52,3 hab./km²
Brutu ukhu hayt'uy (BUH) -; Llaqta ukhu hayt'uy (LUH); • Llapan (2006); • BUH, llapan runap	Ñiqi: 10º; ; US$ 1.171.506 millones; US$ 11.249 (2006)
HDI -Runa kururay rikuchiq- (2006)	0,821 (53º) – alto
Kañina	Peso mexicano ($, MXN)
Runa llaqtap sutin	mexicano, mexicana, -a
Pacha suyu; • Ruphay mit'a	UTC-6 a UTC-8; UTC-5 a UTC-7
Internet tuyru	.mx
Karu rimay tuyru	+52
Ankichiy tuyru	4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ
ISO tuyru	484 / MX / MEX
	Kaypi wankurisqa: TLCAN, ONU, OEA, OCDE, APEC, G.3

Explorar historial interactivamente

← ñawpaq hukchasqa kaykuna Qatiq hukchasqa kaykunaman riy →

Contenido eliminado Contenido añadido

VisualWikitexto

En renglón

18:37 2 dis 2023-pa llamk'apusqan

Mihiku icha Mishiku nisqaqa (nawatl simipi: Mēxihco; kastilla simipi: México) Chinchay Awya Yalapi mama llaqtam.

1.972.550 km²

103.088.000 tiyaq (runa) (2005)

Uma llaqta: Mihiku (Ciudad de México, nawa simipi Mēxihco Tenōchtitlān)

Allpa saywachi

Urqukuna:
Quchakuna:
Mayukuna:

Pulitika Rakiy

Suyukuna:

Mishiku suyukuna

Suyu	Runakuna (2005)	Tupu (km²)	Uma llaqta
Tantasqa Mishiku Suyukuna (Estados Unidos Mexicanos)	103 088 000	1 959 248	Mishiku llaqta
1. Aguascalientes	1 051 000	5 625	Aguascalientes
2. Baja California	2 842 000	71 546	Mexicali
3. Baja California	517 000	73 943	La Paz
4. Campeche	751 000	57 727	San Francisco de Campeche
5. Chiapas	4 256 000	73 681	Tuxtla Gutiérrez
6. Chihuahua	3 238 000	247 487	Chihuahua
7. Coahuila	2 475 000	151 445	Saltillo
8. Colima	562 000	5 627	Colima
9. Durango	1 489 000	123 367	Victoria de Durango
10. Guanajuato	4 893 000	30 621	Guanajuato
11. Guerrero	3 116 000	63 618	Chilpancingo de los Bravo
12. Hidalgo	2 334 000	20 856	Pachuca de Soto
13. Jalisco	6 652 000	78 630	Guadalajara
14. Mishiku suyu	14 161 000	22 333	Toluca de Lerdo
15. Michoacán	3 988 000	58 667	Morelia
16. Morelos	1 605 000	4 892	Cuernavaca
17. Nayarit	943 000	27 862	Tepic
18. Nuevo León	4 164 000	64 203	Monterrey
19. Oaxaca	3 522 000	93 343	Oaxaca de Juárez
20. Puebla	5 391 000	34 251	Puebla de Zaragoza
21. Querétaro	1 593 000	11 658	Santiago de Querétaro
22. Quintana Roo	1 134 000	42 535	Chetumal
23. San Luis Potosí	2 412 000	61 165	San Luis Potosí
24. Sinaloa	2 610 000	57 331	Culiacán
25. Sonora	2 384 000	179 516	Hermosillo
26. Tabasco	2 013 000	24 747	Villahermosa
27. Tamaulipas	3 020 000	80 148	Victoria llaqta
28. Tlaxcala	1 061 000	3 997	Tlaxcala de Xicohténcatl
29. Veracruz	7 081 000	71 856	Xalapa-Enríquez
30. Yucatán	1 803 000	39 671	Mérida
31. Zacatecas	1 357 000	75 416	Zacatecas
32. Tantasqap suyun (Distrito Federal)	8 670 000	1 484	Mishiku llaqta

Simikuna

Kastilla simi (lliw Mishiku runakunap 97 %-nin, de facto tukri simi)
Nawa simi - chawpi Mishiku (1.659.029 rimaq)
Maya simi - Yukatan yaqa wat'a (892.723 rimaq)
Mishtika simi - Oaxaca (510.801 rimaq)
Saputika simi - Oaxaca (505.992 rimaq)
Masawa simi (Hñatho) - Oaxaca (350.000 rimaq);
Tsotsil simi - Chiapas (356.000 rimaq)
Tseltal simi - Chiapas (336.000 rimaq)
Ñañu simi (Otomí, Hñähñü, Hñähño) - chawpi Mishiku (327.000 rimaq)
Tutunaka simi (Tachihuiin) - Veracruz, Puebla, Hidalgo (231.000 rimaq)
Chinantika simi - Oaxaca, Veracruz (224.000 rimaq)
Masatika simi - Oaxaca, Veracruz (206.000 rimaq)
Chol simi - Chiapas (190.000 rimaq)
Wastika simi - San Luis Potosí, Veracruz, Tamaulipas (173.000 rimaq)
Mishi simi (Ayüük) - Oaxaca (116.000 rimaq)
Taraska simi (P'urhépecha) - Michoacán (106.000 rimaq)
Tlapanika simi - Guerrero (100.000 rimaq)
Raramuri simi (Tarawmara simi) - Chihuahua (75.000 rimaq) - 2000 llaqtapi (CDI)
hukkunawanpas

Mishikupi kawsaq runakunaqa 60%-cha mistikuna, 20%-cha iwrupa panakayuqkuna, 7% icha 14% runa indihina nisqakuna.

Llaqtakuna

ñiqi	llaqta	suyu	runakuna
01	Mishiku llaqta	Tantasqap suyun, Mishiku suyu	19.23 hunu
02	Guadalajara	Jalisco	4.10 hunu
03	Monterrey	Nuevo León	3.66 hunu
04	Puebla	Puebla	2.11 hunu
05	Toluca de Lerdo	Mishiku suyu	1.61 hunu
06	Tijuana	Baja California	1.48 hunu
07	León	Guanajuato	1.43 hunu
08	Juárez llaqta	Chihuahua	1.31 hunu
09	Torreón	Coahuila	1.11 hunu

Runa llaqtakuna

Runa llaqta	Runakuna
Mishiku suyupi aswan hatun indihina qutukuna
Náhuatl	2.445.969
Maya	1.475.575
Zapoteco	777.253
Mixteco	726.601
Otomí	646.875
Totonaca	411.266
Tzotzil	406.962
Tzeltal	384.074
Mazahua	326.660
Mazateco	305.836
Pukyu: CDI (2000) [1]

@@ Siq'i 1: / Siq'i 1: @@
 {{MamaLlaqta
-| nombre_oficial = ''Estados Unidos Mexicanos''<br /> Miihiku Hukllachasqa Mama Llaqtakuna
+| nombre_oficial = ''Mexika Sentik Wexteyowalko''<br />Hukllachasqa Mishiku Suyukuna
 | nombre_común = México
 | imagen_bandera = Flag of Mexico.svg
@@ Siq'i 14: / Siq'i 14: @@
 | capital_coor = 19_03_N_99_22_W_ 19°03′ N 99°22′ O
 | ciudad_principal = [[Mishiku llaqta]]
-| idiomas_oficiales = [[Kastilla simi]] ''([[de facto]])'', 62 [[indihina]] rimaykuna.
+| idiomas_oficiales = [[Kastilla simi]] ''([[de facto]])'', 68 [[indihina]] rimaykuna.
 | gobierno = [[Republika]], [[Dimukrasya]]
 | dirigentes_títulos = [[Umalliq]]
-| dirigentes_nombres = [[Enrique Peña Nieto]]
+| dirigentes_nombres = [[Andrés Manuel López Obrador]]
 | fundación = [[Qispikusqa]]
 | fundación_hitos = &nbsp;• Iniciada <br />&nbsp;• Rimarisqa
@@ Siq'i 53: / Siq'i 53: @@
 [[Rikcha:Mexico-map.png|290px|right]]
-'''Miihiku''' nisqaqa ([[nawatl simi]]pi: Mēxihco; [[kastilla simi]]pi: México) [[Chinchay Awya Yala]]pi mama llaqtam.
+'''Mihiku''' icha '''Mishiku''' nisqaqa ([[nawatl simi]]pi: Mēxihco; [[kastilla simi]]pi: México) [[Chinchay Awya Yala]]pi mama llaqtam.
 * 1.972.550 km&sup2;
@@ Siq'i 59: / Siq'i 59: @@
 * 103.088.000 tiyaq (runa) (2005)
-* Uma llaqta: [[Miishiku llaqta|Miishiku]] (''Ciudad de México'', [[nawa simi]]pi ''Mēxihco Tenōchtitlān'')
+* Uma llaqta: [[Mihiku llaqta|Mihiku]] (''Ciudad de México'', [[nawa simi]]pi ''Mēxihco Tenōchtitlān'')
 == Allpa saywachi ==
 * '''[[Urqu]]kuna:'''
@@ Siq'i 336: / Siq'i 337: @@
 |align=right|305.836
 |-
-|colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Pukyu: CDI (2000)</small> [http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=660]
+|colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Pukyu: CDI (2000)</small> [https://web.archive.org/web/20070204043218/http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=660]
 |-
 |}