Zając apeniński
| Lepus corsicanus[1] | |
| de Winton, 1898 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zając apeniński |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Zając apeniński (Lepus corsicanus) – gatunek ssaka z rodziny zającowatych (Leporidae) występujący endemicznie we Włoszech.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy raz gatunek ten opisał w 1898 roku brytyjski zoolog William Edward de Winton na podstawie okazów z Korsyki. Później uznano go za podgatunek zająca szaraka lub zająca płowego. Dopiero od niedawna, dzięki wstępnym obserwacjom morfologicznym począwszy od lat 80. XX wieku po analizy morfometryczne oraz do analizy mitochondrialnego DNA, uczeni doszli do wniosku, że jest to gatunek bardzo odrębny od zająca szaraka, od którego taksonu został oddzielony około trzech milionów lat temu[3].
Zarówno analiza mitochondrialnego, jak i jądrowego DNA wykazała, że zając apeniński jest blisko spokrewniony z zającem kantabryjskim, dzieląc nie tylko podobieństwa genetyczne, ale także cechy fenotypowe i właściwości niszy ekologicznej[4]. Uważa się, że oba gatunki miały wspólnego przodka w późnym plejstocenie, mającego duży zasięg w Europie oraz rozdzielenie się dwóch różnych schronień na Półwyspie Iberyjskim i Apenińskim w wyniku zmian klimatycznych[5][6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 550–610 mm, długość ogona 70–120 mm, długość ucha 90–100 mm, długość tylnej stopy 124–141 mm; masa ciała 3,5–5 kg[7].
Zając włoski z wyglądu i ubarwienia jest bardzo podobny do zająca europejskiego, ale ma stosunkowo smuklejszą sylwetkę, zaś długość głowy do tułowia, tylne łapy i uszy są proporcjonalnie dłuższe. Ze względu na opisane cechy morfologiczne uważa się, że zając włoski ma lepszą zdolność termoregulacji i większą adaptację do gorącego klimatu środowisk śródziemnomorskich w porównaniu z zającem szarakiem. Nie występuje dymorfizm płciowy. Ubarwienie sierści różni się od koloru zająca europejskiego ze względu na bardziej płowe odcienie, szczególnie na udach i zadzie, gdzie dalsza część włosa jest żółtawa, a nie szarawa. Właśnie na podstawie niektórych cech sierści można rozróżnić dwa różne gatunki; ogólnie najbardziej rozpoznawalny charakter jest reprezentowany przez spójny biały obszar na brzuchu, który u zająca apenińskiego sięga do bioder, z tego powodu jest również określany we włoskiej gwarze myśliwskiej mianem zająca półksiężyca. U zająca apenińskiego uda i zad są czerwono-ochrowo-brązowe, gdy u zająca szaraka te części ciała są szarawo-brązowe. Kark i grzbietowa część szyi są antracytowo-szare, w przeciwieństwie do zająca szaraka, u którego są czerwonobrązowe, z wyjątkiem najmłodszych osobników[8][9].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Do lat trzydziestych XX wieku gatunek ten rozprzestrzeniał się praktycznie w sposób ciągły w środkowo-południowych Włoszech, począwszy od wyspy Elba, na Sycylii, a także na Korsyce. Po wprowadzeniu w celach łowieckich zająca szaraka na większą część półwyspu, populacja tego gatunku uległa znacznej fragmentacji, z izolowanymi populacjami w różnych niegdyś skolonizowanych regionach i ciągłym występowaniem jedynie w środowiskach wyspiarskich, gdzie kongener nie zdążył przybyć. Sytuacja korsykańskiej populacji gatunku, niedawno odkrytej na nowo, jest obecnie mało znana, nawet jeśli przeważa w pozyskaniach myśliwskich w porównaniu z pozostałymi dwoma obecnymi gatunkami zajęcy[10].
Siedliska
[edytuj | edytuj kod]Zając apeniński występuje we wszystkich dostępnych środowiskach, wydaje się preferować obszary z naprzemiennymi lasami, zaroślami śródziemnomorskimi i terenami otwartymi, w tym terenami uprawnymi. Występuje również powszechnie na łąkach górskich w Apeninach. Aktualne znane rozmieszczenie opisano w czasopiśmie Bollettino. Museo Regionale di Scienze Naturali w 2014 roku[11].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Niewiele wiadomo na temat zwyczajów tych zwierząt, gdyż do niedawna uważano je za podgatunek zająca europejskiego i dlatego nie badano ich wyczerpująco na korzyść badań nad zachowaniem gatunku jako całości: uważa się jednak, że jego zwyczaje mają charakter reprodukcyjny i behawioralny, nie różnią się zbytnio od kongenerów, z którymi często są mylone, zwłaszcza przez myśliwych[12].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Włoscy przyrodnicy podkreślają wymóg rygorystycznej ochrony zająca apenińskiego, argumentując iż jest to gatunek o ograniczonym zasięgu i nadal istnieje bardzo niewielka wiedza na temat jego biologii, ekologii i faktycznego rozmieszczenia. Jak podkreślono w badaniu przeprowadzonym w Lacjum w 2011 roku, występujące tam populacje są fragmentaryczne i izolowane, czasami mają charakter reliktowy i występują w bardzo małych zagęszczeniach, z wyjątkiem niektórych populacji, takich jak populacja z okolic Tolfy. Zwrócono uwagę na hybrydyzację zająca apenińskiego z zającem szarakiem, co stwarza poważne ryzyko dla zachowania rodzimych genów tego włoskiego gatunku endemicznego. Najnowszą wiedzę na temat biologii tego gatunku uzyskano podczas ogólnowłoskiego seminarium na temat ochrony gatunku[12].
W latach 90. XX wieku zawodowi myśliwi polujący na Korsyce byli jednymi z pierwszych, którzy w wyniku spadku tamtejszych populacji zajęcy wezwali do dwuletniego moratorium na polowania na zające[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lepus corsicanus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Lepus corsicanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Weiss i Ferrand 2007 ↓, s. 114.
- ↑ Ballesteros i Alves 2023 ↓, s. 100.
- ↑ Alves i in. 2018 ↓, s. 180.
- ↑ José Melo-Ferreira, Are Lepus corsicanus and L. castroviejoi conspecific? Evidence from the analysis of nuclear markers, „Conservazione di Lepus corsicanus De Winton, 1898 e stato delle conoscenze, de Filippo et al. (a cura di)”, 2007, s. 45–51 [dostęp 2024-09-14] (ang.).
- ↑ Alves i in. 2018 ↓, s. 184.
- ↑ F. Riga i inni, Morphometric differentiation between the Italian hare (Lepus corsicanus De Winton, 1898) and the European brown hare (Lepus europaeus Pallas, 1778), „Journal of Zoology”, 253 (2), 2001, s. 241–252, DOI: 10.1017/S0952836901000218 [dostęp 2024-10-09] (ang.).
- ↑ Valter Trocchi, Silvia Properzi, Marco Scalisi: La Lepre italica nel Lazio: status e piano d'azione. Academia.edu. [dostęp 2024-09-14]. (wł.).
- ↑ Christian Pietri, Paulo Célio Alves, José Melo-Ferreira, Hares in Corsica: high prevalence of Lepus corsicanus and hybridization with introduced L. europaeus and L. granatensis, „European Journal of Wildlife Research”, 57 (2), 2011, s. 313–321, DOI: 10.1007/s10344-010-0430-9 [dostęp 2024-10-09] (ang.).
- ↑ Emiliano Mori i inni, A new area of occurence of an endemic Italian hare inferred by camera trapping, „Bollettino del Museo Regionale di Scienze Naturali, Torino”, 30 (1–2), 2014, s. 123–126 (ang.).
- ↑ a b Scalisi 2012 ↓, s. 31–39.
- ↑ Christian Pietri, Caccia e protezione delle popolazione di lepre (''Lepus'' sp.) in Corsica, „Conservazione di Lepus corsicanus De Winton, 1898 e stato delle conoscenze, de Filippo et al. (a cura di)”, 2007, s. 53–62 (wł.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Paulo C. Alves i inni, Lagomorphs: Pikas, Rabbits, and Hares of the World, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2018, ISBN 978-3-540-72446-9 (ang.).
- Fernando Ballesteros, Paulo C. Alves, Broom Hare ''Lepus castroviejoi'' Palacios, 1977, [w:] Primates and Lagomorpha, Cham: Springer International Publishing, 2023 (seria Handbook of the Mammals of Europe), ISBN 978-3-030-34043-8 (ang.).
- Robert S. Hoffman, Andrew T. Smith, Order Lagomorpha, [w:] Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, wyd. 3, t. 1, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005, s. 198, ISBN 0-8018-8221-4 (ang.).
- Marco Scalisi, Il progetto sullo stato di conservazione e distribuzione della Lepre italica nel Lazio: considerazione sulla gestione e sul monitoraggio della specie, [w:] Atti del Workshop nazionale sulla conservazione della Lepre italica: azioni locali per la strategia nazionale, Rzym: Edizioni ISPRA, 2012 (wł.).
- Steven Weiss, Nuno Ferrand, Phylogeography of Southern European Refugia: Evolutionary perspectives on the origins and conservation of European biodiversity, Dordrecht: Springer Science & Business Media, 2007, ISBN 1-4020-4903-X (ang.).