Wyprawa Bolesława Chrobrego na Ruś (1018)
| wojny polsko-ruskie | |||
 Bolesław I Chrobry pod Złotą Bramą w Kijowie. Obraz Jana Matejki | |||
| Czas |
lipiec – koniec 1018[a] | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna |
chęć osadzenia Świętopełka na tronie kijowskim, wzmocnienia polskiego budżetu i odwetu za ruskie uderzenie w 1017 roku | ||
| Wynik |
zwycięstwo militarne Bolesława Chrobrego, osadzenie na tronie Świętopełka I Przeklętego, zdobycie przez Polaków licznych łupów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Wyprawa Bolesława Chrobrego na Ruś (1018) (też: Wyprawa kijowska w 1018 roku) – interwencja zbrojna rozpoczęta latem 1018, zakończona wraz z przybyciem księcia Bolesława I Chrobrego do Polski (tj. w ostatnich miesiącach tego roku). Wyprawa miała na celu przede wszystkim osadzenie na tronie kijowskim zięcia Bolesława, Świętopełka I.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]
Bolesław w sprawie Świętopełka, władającego księstwem turowskim interweniował już w 1013 r. Wówczas, ojciec Świętopełka, Włodzimierz I Wielki, uwięził jego, a także jego żonę i biskupa kołobrzeskiego Reinberna. Powodem tego były zapewne niejasne kontakty tej pary książęcej (i towarzyszącego im, wysłanego na Ruś, biskupa) z Chrobrym.
Po zakończeniu wojny z Henrykiem II Bolesław postanowił odbudować swoje wpływy na Rusi i latem wyruszył na wschód. Ostateczny wynik tej wyprawy nie jest znany. Część badaczy przyjęła, że po sporze z Pieczyngami (wspierającymi księcia polskiego) Chrobry wycofał się, nie uwalniając uwięzionych (Świętopełk wydostał się z więzienia po śmierci Włodzimierza w 1015 r.; pewne jest, że Reinbern zmarł w niewoli, nieznana jest data tego wydarzenia), za to zdobywając prawdopodobnie duże łupy[2].
Po śmierci Włodzimierza Świętopełk nie zdobył tronu kijowskiego, gdyż został pokonany przez swojego młodszego brata, Jarosława I Mądrego. Świętopełk uciekł na dwór teścia[d], natomiast Jarosław sprzymierzył się z cesarzem rzymskim i zaczął prowadzić antypolską politykę (m.in. odrzucił propozycję Bolesława dotyczącą oddania księciu polskiemu ręki Przedsławy – siostry Jarosława). W związku z porozumieniami z Niemcami, Rusini uderzyli w 1017 na Brześć, jednak nie odnieśli sukcesu.
Po zakończeniu wojny z Niemcami, Bolesław zdecydował osadzić Świętopełka na tronie w Kijowie. Nie bez znaczenia była też kwestia utrzymania drużyny książęcej, która po latach wojen, nie miała już innego źródła zarobku niż wyprawa na Ruś.
Przebieg
[edytuj | edytuj kod]
Chrobrego wspomagało w tej wyprawie trzystu rycerzy niemieckich (postanowienia pokoju budziszyńskiego; Thietmar twierdził, że Bolesław podjął ją z inicjatywy Henryka II) pod wodzą grafa Zygfryda, syna Hodona, pół tysiąca węgierskich i tysiąc Pieczyngów atakujących Kijów od południa nad którymi komendę objął Świętopełk. Posiłki niemieckie uzyskał także Bolesław Chrobry w czasie wypraw na Ruś w 1013. Ogółem, siły polskie i sojuszników liczyły ok. kilku tysięcy. Podobne wojska zebrał Jarosław wspierany przez Waregów.
Do koncentracji oddziałów Bolesława doszło prawdopodobnie w połowie lipca[e]. Po przekroczeniu granicy, jego wojska starły się 22 lipca z oddziałami Jarosława Mądrego pod Wołyniem i odniosły zdecydowane zwycięstwo[f]. Po bitwie Jarosław spalił jeden z grodów Świętopełka (być może Turów lub Pińsk[3]), a Bolesław (przez Połonne, Peresopnicę, Dorohobuż, Korzec, Uszesk, Milczesk, Biełgorod[4][g]) 14 sierpnia przybył pod Kijów. Miasto już od pewnego czasu broniło się przed Pieczyngami, a na widok nadchodzącego Bolesława i Świętopełka otworzyło bramy przed księciem i jego teściem[h].
Wkraczających powitali mieszkańcy Kijowa, arcybiskup kijowski Jonasz i rodzina Jarosława Mądrego.
Skutki
[edytuj | edytuj kod]Z Kijowa książę polski rozesłał liczne poselstwa: do cesarza bizantyjskiego Bazylego Bułgarobójcy, cesarza Henryka II, a także do Jarosława Mądrego proponując mu oddanie rodziny w zamian za oddanie córki Chrobrego (żony Świętopełka).
Chrobry odprawił swoje posiłki, a później doszło do jego niejasnych konfliktów ze Świętopełkiem[i]. Być może powodem tego były jakieś rokowania dyplomatyczne między Bolesławem a Jarosławem[5]. Bolesław, po zdobyciu licznych łupów oraz ruszył w drogę powrotną[j] w trakcie której ponownie przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie (bez zgody Świętopełka). Trasa powrotu nie jest w gruncie rzeczy znana. Można się tylko domyślać, że wiodła przez Pohorynie, Mikulin i Trembowlę do Polski[6]. W podobnym czasie miał też zdaniem Galla po raz kolejny rozbić oddziały Jarosława Mądrego[k].
W 1019 Świętopełk zginął w walce z Jarosławem, który powtórnie objął tron i dokonał na Polakach odwetu w 1031 odzyskując dla Rusi Grody Czerwieńskie.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Według A. Pleszczyński, Wojny z cesarstwem i koronacja, (w:) U źródeł Polski, red. M. Derwich, Warszawa - Wrocław 2002, s. 179, Bolesław wrócił do Polski dopiero w 1019.
- ↑ S. Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Kraków 2006, s. 301 twierdzi, że ponadto Bolesława i Świętopełka mogli wspierać Morawianie i Normanowie.
- ↑ O stratach w najważniejszej bitwie wyprawy (pod Wołyniem) Thietmar podaje: „Poległa tam bardzo duża liczba spośród uciekających, mała zaś spośród zwycięzców”.
- ↑ Być może po pobycie u Pieczyngów, ale nie jest to informacja pewna.
- ↑ Według S. Zakrzewskiego wymarsz z Polski nastąpił już w czerwcu.
- ↑ Gall Anonim pisze, że w drodze do Kijowa, Chrobry z nikim nie walczył. Przeczą temu jednak słowa m.in. Nestora, a zwłaszcza (współcześnie żyjącego) Thietmara.
- ↑ S. Zakrzewski ma inne zdanie na temat dalszej trasy wyprawy. Uważa on, że Bolesław ruszył na Kijów przez Łuck, Dorohusk lub Milsk, Zwiahel. Dalej trasa wiodła wzdłuż Słuczy, a potem Teterewa, na końcu przez Biełgorod (co prawda, sam autor napisał, że przez Białogród, jeśli jednak chodzi o ten nad Dniestrem, to sens marszu na południe, jeśli Bolesław chciał dotrzeć do ruskiej stolicy, wydaje się być nikły) do Kijowa.
- ↑ Według Galla Anonima Bolesław miał uderzyć mieczem (później zwanym Szczerbcem) w Złotą Bramę. Jednak jest to tylko legenda, bowiem Złota Brama w Kijowie powstała dopiero w 1037 r.
- ↑ Według Nestora, książę kijowski wydał rozkaz zabijania Polaków.
- ↑ Według Galla po 10 miesiącach pobytu w ruskiej stolicy. Kronikarz podaje, że Bolesław obawiał się o los syna Mieszka, który rządził krajem w zastępstwie ojca. Wydaje się kronikarską przesadą twierdzenie, iż dwudziestoośmioletni Mieszko był niezdolny do sprawowania rządów.
- ↑ Wspierany przez Pieczyngów i Połowców. Informacja ta wydaje się niezbyt ścisła, gdyż ci pierwsi byli w tym okresie polskimi sojusznikami, zaś ci drudzy pojawili się na Rusi dopiero w drugiej połowie XI wieku. W związku z tym niektóre informacje XII-wiecznego kronikarza wydają się niepewne.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ A.F. Grabski, Bolesław Chrobry, Warszawa 1964, s. 261; A.F. Grabski, A. Nadolski, Wojna z Jarosławem Mądrym w 1018 roku, (w:) Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, red. J. Sikorski, Warszawa 1965, s. 65.
- ↑ A.F. Grabski, Bolesław, s. 255.
- ↑ A.F. Grabski, Bolesław, s. 263.
- ↑ S. Zakrzewski, s. 264.
- ↑ S. Zakrzewski, s. 305.
- ↑ S. Zakrzewski, s. 306.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]Opracowania
- Grabski A.F., Bolesław Chrobry, Warszawa 1964
- Grabski A.F., Nadolski A., Wojna z Jarosławem Mądrym w 1018 roku, (w:) Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, red. J. Sikorski, Warszawa 1965
- Jakimowicz Robert, Szlak wyprawy kijowskiej Bolesława Chrobrego w świetle archeologii, Rocznik Wołyński, tom III, Równe 1934, s. 10-100
- Jasienica P., Polska Piastów, Warszawa 1998
- Mała Encyklopedia Wojskowa, red. J. Urbanowicz, t. 2, Warszawa 1970
- Pleszczyński A., Wojny z cesarstwem i koronacja, (w:) U źródeł Polski, red. M. Derwich, Warszawa - Wrocław 2002
- Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Kraków 2006
Historyczne
- Gall Anonim, Kronika polska, opr. M. Plezia, Wrocław 2003
- Nestor, Powieść minionych lat, opr. F. Sielicki, Wrocław 1999
- Thietmar z Merseburga, Kronika, opr. M. Z. Jedlicki, Poznań 1953