Wanda Szemplińska-Stupnicka

Wanda Szemplińska-Stupnicka
	"
Data i miejsce urodzenia	26 czerwca 1932 ; Puławy
Data i miejsce śmierci	20 marca 2014 ; Warszawa
	Doktor habilitowany nauk fizycznych
	Specjalność: fizyka ciała stałego, fizyka płynów
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Doktorat	1964 ; Politechnika Warszawska
Habilitacja	1971 ; Politechnika Warszawska
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Polska Akademia Nauk

Wanda Szemplińska-Stupnicka (ur. 26 czerwca 1932, zm. 20 marca 2014) – polska szybowniczka, pracownik naukowy Instytutu Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk.

Życiorys

Córka Zygmunta Szemplińskiego i Jadwigi z domu Filipkowska. Okres okupacji spędziła w Warszawie, gdzie przeżyła powstanie warszawskie. Po wojnie ukończyła Gimnazjum Limanowskiego na Żoliborzu. Od 1948 r. uprawiała szybownictwo, była członkiem Aeroklubu Warszawskiego, w 1951 r. zdobyła kolejno Srebrną i Złotą Odznakę Szybowcową^[1]. Była wielokrotną rekordzistą Polski i trzykrotną rekordzistą świata. W lipcu 1954 r. przelotem 555 km zdobyła jako pierwsza kobieta w Polsce a druga na świecie Diamentową Odznakę Szybowcową. W 1955 r. zajęła 10 miejsce w Plebiscycie Przeglądu Sportowego na najlepszego sportowca roku.

W 1955 r. wzięła udział w wyprawie polskich szybowników do Indii, pilotowała szybowiec, na pokładzie którego zasiadł indyjski premier Jawaharlal Nehru. Pod koniec lat 50. zakończyła karierę pilotki i poświęciła się pracy naukowej.

Ukończyła studia na Politechnice Warszawskiej, następnie pracowała tam w katedrze mechaniki lotu Wydziału Lotniczego. W latach 1956–1959 uczestniczyła w opracowaniu projektu motoszybowca AW-31 (AW-5L)^[2]. W 1964 roku obroniła pracę doktorską związaną z teorią drgań nieliniowych^[3].

W 1971 roku otrzymała stopień doktora habilitowanego. Od 1971 do 2002 r. była pracownikiem Instytutu Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk, w 1979 r. mianowana została profesorem nadzwyczajnym i kierowała Samodzielną Pracownią Dynamiki Stosowanej. W swoich badaniach naukowych zajmowała się mechaniką ciała stałego i cieczy, w tym dynamiką nieliniową i mechaniką lotu^[3]^[1]. Jako visiting profesor pracowała na Cornell University i Virginia Polytechnic Institute and State University w USA, wykładała na takich uczelniach jak Massachusetts Institute of Technology (MIT) i Princeton University^[4].

W życiu prywatnym była żoną Jacka Stupnickiego, matką syna Krzysztofa.

Swe doświadczenia szybowcowe opisała w książkach "Jak być ptakiem. Wspomnienia szybowniczki" oraz "Magia królowej".

Rekordy szybowcowe

W swej karierze pilotki szybowcowej ustanowiła rekordy^[2]:

21.09.1951 – rekord Polski w przelocie docelowym na szybowcu dwumiejscowym (158 km)
5.06.1952 – rekord świata na szybowcu dwumiejscowym w przelocie docelowo-powrotnym (164,60 km) na trasie Warszawa-Siedlce i z powrotem (na szybowcu IS-C Żuraw)
17.06.1952 – rekord świata w przelocie po trasie trójkąta 100 km na szybowcu dwumiejscowym (57,833 km/h) – na szybowcu Żuraw, na trasie Warszawa-Tłuszcz-Kołbiel
1952 – rekord Polski w przelocie docelowym (285 km)
23.07.1952 – rekord Polski w przelocie docelowym (305 km)
16.06.1953 – rekord Polski wysokości i przewyższenia (4230 m)
23.06.1953 – rekord Polski wysokości i przewyższenia (6380 m) oraz wysokości absolutnej (6990 m)
15.05.1954 – kobiecy szybowcowy rekord świata prędkości przelotu po trasie trójkąta 100 km (75,564 km/h) – nie ratyfikowany
31.05.1955 – rekord Polski w przelocie po trasie trójkąta 100 km na szybowcu dwumiejscowym (64,8 km/h)
14.06.1957 – rekord świata w przelocie po trasie trójkąta 200 km na szybowcu jednomiejscowym (59,930 km/) – na szybowcu SZD-8 Jaskółka na trasie Leszno-Środa Wielkopolska-Sulmierzyce

Za osiągnięcia sportowe została odznaczona Złotym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe.

Publikacje naukowe

Jest autorką prac^[3]^[5]:

Chaos, bifurcations and fractals around us: a brief introduction, 2004
Chaos, bifurkacje, fraktale wokół nas. Najkrótsze wprowadzenie, 2002
Engineering applications of dynamics of chaos, 1992
The behavior of nonlinear vibrating systems, 1990
Chaotic motions in nonlinear dynamical systems, 1988
On routes to chaotic motion in oscillators with unsymmetric and symmetric elastic nonlinearity, 1986
The 1/2 subharmonic resonance and its transition to chaotic motion in a nonlinear oscillator, 1986
Uogólnienie metody bilansu harmonicznych do wyznaczania parametrycznych rezonansów kombinowanych, 1977
Jednomodalna metoda badania drgań rezonansowych układów nieliniowych, 1977
Zastosowania parametrycznych równań różniczkowych w mechanice i technice, 1975

Przypisy

↑ ^a ^b Polska królowa przestworzy. O jej wyczynach pisano na całym świecie. [dostęp 2019-01-22]. (pol.).
↑ ^a ^b Rocznica śmierci legendarnej szybowniczki Wandy Szemplińskiej-Stupnickiej. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Biuletyn Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).
↑ Wanda Szemplińska-Stupnicka. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).
↑ Wanda Szemplińska-Stupnicka w katalogach BN. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).

Bibliografia

Aeroklub Warszawski 1927-2007
Kobiety na skrzydłach, wyd. MON, Warszawa 1957 (tam nota biograficzna)

[kobieta-1] Polska królowa przestworzy. O jej wyczynach pisano na całym świecie. [dostęp 2019-01-22]. (pol.).

[dlapilota-2] Rocznica śmierci legendarnej szybowniczki Wandy Szemplińskiej-Stupnickiej. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).

[ptmts-3] Biuletyn Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).

[4] Wanda Szemplińska-Stupnicka. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).

[5] Wanda Szemplińska-Stupnicka w katalogach BN. [dostęp 2019-01-23]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]