Tarbisu
 Mapa Bliskiego Wschodu z zaznaczonym położeniem miasta Tarbisu | |
| Państwo | |
|---|---|
Położenie na mapie Iraku  | |
 36°24′54,00″N 43°07′11,42″E/36,415000 43,119839
| |
Tarbisu (akad. Tarbiṣu) – starożytne miasto w Asyrii, leżące ok. 5 kilometrów na północ od Niniwy[1], za czasów panowania dynastii Sargonidów (722-612 p.n.e.) będące siedzibą asyryjskich następców tronu[2]. Obecnie stanowisko archeologiczne Tell Sherif Khan w północnej części prowincji Niniwa w Iraku[2].
Wykopaliska
[edytuj | edytuj kod]Stanowisko Tell Sherif Khan przebadał jako pierwszy w 1850 roku Austen Henry Layard, a następnie w 1852 roku Henry Rawlinson[1]. Wśród odkrytych tu wówczas zabytków znalazły się dwie kamienne płyty z inskrypcjami asyryjskiego króla Asarhaddona (680-669 p.n.e.), których odczytanie pozwoliło zidentyfikować to stanowisko z miastem Tarbisu[1]. W 1968 roku prace wykopaliskowe na stanowisku rozpoczął zespół archeologów irackich z Uniwersytetu w Mosulu pod kierunkiem Amera Suleimana, którym udało się odkryć i w dużej części przebadać pozostałości pałacu, mającego - według inskrypcji Asarhaddona - pełnić funkcję „domu sukcesji” (akad. bīt redûti)[3].
Dzieje miasta
[edytuj | edytuj kod]Niemal wszystkie nasze informacje o Tarbisu pochodzą z okresu panowania asyryjskich władców z dynastii Sargonidów. W okresie tym pełniło ono szczególną rolę, gdyż to tu znajdował się „dom sukcesji” (akad. bīt redûti)[2][4], czyli kompleks budowli o charakterze pałacowym w którym przygotowywano następcę tronu asyryjskiego do sprawowania władzy w państwie[5]. Tu stopniowo wprowadzano go w sprawy królestwa i powierzano mu coraz ważniejsze urzędy administracyjne i wojskowe. Wiadomo, iż w bīt redûti w Tarbisu zamieszkiwał przed objęciem tronu Sennacheryb (704-681 p.n.e.)[4]. Do jego obowiązków jako następcy tronu należało gromadzenie informacji z prowincji i terenów nadgranicznych i przekazywanie ich ojcu, Sargonowi II (722-705 p.n.e.), by ten w oparciu o nie mógł podejmować właściwe decyzje[6]. W bīt redûti urodził i wychował się Asarhaddon, syn Sennacheryba[4]. Po objęciu tronu asyryjskiego i wybraniu na swego następcę Aszurbanipala (669-627? p.n.e.) Asarhaddon rozkazał przebudować i powiększyć pałac w Tarbisu:
- „Ja Asarhaddon, wielki król, potężny król, król świata, król Asyrii, zarządca Babilonu, król Sumeru i Akkadu, król królów Egiptu, Paturisu i Kusz, pałac w mieście Tarbisu będący rezydencją Aszurbanipala, następcy tronu należącego do bīt redûti, mego syna, wzniosłem i ukończyłem”[3]
Sam Aszurbanipal w jednej ze swych inskrypcji podkreśla, iż jako następca tronu otrzymał w bīt redûti wszechstronne wykształcenie:
- „Radośnie i uroczyście wkroczyłem do bīt redûti, dostojnego miejsca, królewskiego centrum, w którym Sennacheryb, ojciec ojca, mój stwórca, ćwiczył sprawowanie władzy książęcej i królewskiej, miejsca, w którym Asarhaddon, mój ojciec, mój stwórca, urodził się, wychował i ćwiczył sprawowanie władzy królewskiej nad Asyrią, panował nad wszystkimi książętami, powiększał rodzinę, zbierał (swych) krewnych i rodzinę, i w którym ja, Aszurbanipal, posiadłem mądrość boga Nabu, nauczyłem się sztuki pisania od wszystkich ekspertów, stosowałem się do ich instrukcji, nauczyłem się strzelaĉ z łuku, jeździć konno i rydwanem”[7]
Poza „domem sukcesji” w Tarbisu znajdowała się również wzniesiona przez Sancheryba świątynia E-meslam poświęcona bogu świata podziemnego Nergalowi[8].
Miasto przetrwało do końca istnienia imperium asyryjskiego, kiedy to - jak podaje jedna z babilońskich kronik - w dwunastym roku panowania babilońskiego króla Nabopolassara (614-613 p.n.e.) zdobyte zostało przez Medów[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Russell, J.M., Writing..., s. 151.
- ↑ a b c informacje o stanowisku na stronie Cultural Property Training Resource (strona Depatamentu Obrony Stanów Zjednoczonych dla personelu wojskowego służącego w Iraku)
- ↑ a b Russell, J.M., Writing..., s. 152.
- ↑ a b c The Cambridge Ancient History: The Assyrian..., s. 140.
- ↑ Joannes F., Historia..., s. 184.
- ↑ Joannes F., Historia..., s. 57.
- ↑ Melville S.C., Ashurbanipal, w: Chavalas M. (red.), The Ancient..., s. 363.
- ↑ George A.R., House..., s. 127.
- ↑ Fall of Niniveh Chronicle. livius.org. [dostęp 2013-02-21]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993.
- Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004.
- Joannes F., Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, Poznań 2007.
- Melville S.C., Ashurbanipal, w: Chavalas M. (red.), The Ancient Near East - Historical Sources in Translation, Blackwell Publishing, Carlton 2006, s. 360-368.
- Russell, J.M., Writing on the Wall: The Architectural Context of Late Assyrian Palace, Eisenbrauns 1999.
- The Cambridge Ancient History: The Assyrian and Babylonian Empires and other states of the Near East, from the eighth to the sixth centuries B.C., tom III/2, Cambridge University Press 1991.