Stonka ziemniaczana

Stonka ziemniaczana
	Leptinotarsa decemlineata
	Say, 1824
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Rodzina	stonkowate
Rodzaj	Leptinotarsa
Gatunek	stonka ziemniaczana
	Zasięg występowania
	; Kolor żółty – kolebka stonki, pomarańczowy – obecny zasięg; zielony – kolebka ziemniaka.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) – chrząszcz z rodziny stonkowatych, kosmopolityczny gatunek zawleczony do Europy^[2]. Pospolity szkodnik upraw ziemniaków.

Opis

Przedplecze ma barwę żółtą i charakterystyczny rysunek z czarnych plam. Pokrywy skrzydeł mają barwę kremową z 10 czarnymi paskami. Ciało tego owada jest owalne, o wypukłym wierzchu i płaskim spodzie. Czułki są średniej długości i masywne. Oczy o budowie złożonej znajdują się po bokach głowy.

Pokarm

Żeruje na ziemniakach. Żywi się ich liśćmi, kwiatami i łodygami.

Rozmnażanie

Kilka dni po opuszczeniu zimowisk, chrząszcze przystępują do rozrodu. Samica składa jaja w dużych grupach na spodzie liści ziemniaczanych, aby ochronić je przed słońcem i deszczem. Żerujące na liściach larwy pozbawiają całkowicie liści swego żywiciela. Dla tego gatunku zero fizjologiczne wynosi 11,5 °C, a suma temperatur efektywnych 390 °C^[3].

Występowanie

Ameryka Północna i Środkowa, Europa i Azja. Pochodzi z Kolorado (USA) i dlatego zwana była też żukiem z Kolorado, kolorado lub chrząszczem kolorado. Do Europy została zawleczona na przełomie XIX i XX wieku. Przyjmuje się, że owad przywędrował przypadkowo na pokładach statków przewożących żywność.

Plaga stonki w PRL

Jeszcze według Wielkiej ilustrowanej encyklopedii powszechnej, wydanej w latach 1929-1938, stonka ziemniaczana występowała w Polsce „tylko sporadycznie”^[4]. Upowszechniła się i zaczęła stanowić poważny problem w latach 50^[5]. Według propagandowego komunikatu Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych zamieszczonego 1 czerwca 1950 roku w Trybunie Ludu chrząszcz ten miał zostać zrzucony w masowych ilościach przez amerykańskie samoloty do Bałtyku, skąd wypełzł na wybrzeże i rozplenił się po całym kraju, rozpoczynając wymierzone w socjalistyczną Polskę dywersyjno-sabotażowe działania, polegające na zachłannej konsumpcji upraw ziemniaczanych^[6].

Problemem zainteresowały się władze PRL: zostały wydane; rozporządzenie Ministra Rolnictwa z 16 czerwca 1951 w sprawie zwalczania stonki ziemniaczanej^[7] oraz uchwała Prezydium Rządu z 28 kwietnia 1951 w sprawie ochrony kraju przed stonką ziemniaczaną w 1951^[8]. W sierpniu 1951 stonką zajęło się Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego^[6]. W okresie lat 40. i 50., przed upowszechnieniem się chemicznych środków walki z owadami organizowano akcje zbierania chrząszczy i larw stonki^[9]. W następnych latach stosowano środki zawierające DDT.

Występowanie stonki wykorzystywano do propagandy politycznej^[10], głównie „mobilizacji mas”. Przez pierwsze dziesięciolecia PRL-u, a szczególnie lata 50., stonka ziemniaczana traktowana była jako główny powód niedoborów na rynku żywności. Występujące wówczas letnie plagi stonki („pasiastego dywersanta”) tłumaczone były społeczeństwu jako dywersja wrogów socjalizmu („Trybuna Ludu” w maju 1950 r. zatytułowała tekst nt. stonki: „Niesłychana zbrodnia imperialistów amerykańskich”), a 18 stycznia 1953 roku rząd PRL podjął uchwałę w sprawie walki społeczeństwa ze stonką ziemniaczaną (ówcześnie nazywanej „żukiem kolorado”).