Przejdź do zawartości

Rudka (województwo podkarpackie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rudka
wieś
Ilustracja
Kościół filialny (dawna cerkiew)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przeworski

Gmina

Sieniawa

Liczba ludności (2021)

648[2]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-530[3]

Tablice rejestracyjne

RPZ

SIMC

0611353[4]

Położenie na mapie gminy Sieniawa
Mapa konturowa gminy Sieniawa, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Rudka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Rudka”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Rudka”
Położenie na mapie powiatu przeworskiego
Mapa konturowa powiatu przeworskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Rudka”
Ziemia50°13′30″N 22°38′10″E/50,225000 22,636111[1]
Zabytkowa cerkiew greckokatolicka
Szkoła podstawowa
Remiza OSP
Krzyż przydrożny

Rudkawieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Sieniawa[5][4]. Leży nad strugą Lubienią dopływem Sanu. 88 W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie przemyskim.

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Rudka[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0611360 Ceglaki część wsi
0611376 Franusie część wsi
0611382 Koty część wsi
0611442 Przyjmy przysiółek
0611399 Przymiarki część wsi
0611407 Szczury część wsi
0611413 Zagóra część wsi
0611420 Zarzeczne część wsi

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wieś była wzmiankowana rejestrach podatkowych w 1674 roku jako Rudtka[a][6], w której było 55 domów (w tym folwark z 9 domami, dzierżawiony przez Baranieckiego).

W 1894 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Wasyl Okruch, a w 216 domach było 1137 mieszkańców[7]. W I połowie XX wieku w Rudce były 154 domy.

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie jarosławskim województwa lwowskiego. W latach 1944–1947 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 14 Polaków[8]. W 1945 roku na Ukrainę wysiedlono 267 mieszkańców z 63 domów.

W czasie okupacji niemieckiej Michał Mazur i Helena Szelewa-Kurasiewicz udzielili pomocy Żydom, braciom Leisurowi i Rubenowi Braten. W 1986 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Michałowi Mazurowi i Helenie Szelewie-Kurasiewicz tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[9].

Oświata

[edytuj | edytuj kod]

22 listopada 1890 roku reskryptem Rady szkolnej krajowej została zorganizowana szkoła publiczna etatowa w Rudce[10] (w latach 1890–1891 w rejestrach jako „niezreorganizowana”), która od 1891 roku była filialna, a następnie od 1892 roku 1-klasowa. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznania historii szkolnictwa w Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii. Początkowo szkoła nie posiadała nauczyciela, a od 1891 roku pierwszym nauczycielem był Władysław Różycki. Od 1907 roku szkoła posiadała też nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Maria Kowalczyk (1907–1908), Zofia Węgrzyn (1908–1912), Emilia Gąsiorowska (1912–1913), Domicella Fludzińska (1913–1914?).

Kierownicy szkoły w Rudce
1890–1891. Posada opróżniona[11].
1891–1892. Władysław Różycki[12].
1892–1906. Edward Gacek[13]
1906–1924(?). Wiktor Bereżyński[14].
1928– ?. Julian Chlebowicz[15].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia NMP – drewniana świątynia wzniesiona w 1693 lub 1695 (data na portalu wejściowym) roku przez przybyłą ze wschodu ludność Bojkowską. Pod koniec XVIII wieku przebudowano jej część zachodnią. Cerkiew była świątynią filialną parafii w Sieniawie. Gdy podjęto decyzję o budowie nowej cerkwi murowanej, to wówczas drewniana została przesunięta w 1921 roku, na obecne miejsce. Gdy w 1924 roku oddano do użytku nową cerkiew, była użytkowana tylko sporadycznie, aż do 1947 roku[16].

W 1958 roku cerkiew była remontowana po uszkodzeniach z czasu II wojny światowej[17]. 8 lipca 1988 roku cerkiew została uszkodzona przez powalone drzewo podczas potężnego huraganu[18].

W latach 1990–1991 przeprowadzono wstępny remont, a w latach 2010–2013 przeprowadzono generalny remont[16].

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - dawna cerkiew greckokatolicka w stylu bizantyjskim, z 1921 roku. Obecnie kościół filialny parafii Cieplice-Rudka.

Przyroda

[edytuj | edytuj kod]

W pobliżu zabytkowej cerkwi rośnie jeden z najgrubszych polskich dębów, to drzewo o obwodzie 890 cm i wysokości 23 m (w 2013)[19]. Stan zdrowotny jest zły, gdyż od podstawy ciągnie się spory ubytek kominowy, a korona dębu jest ścieśniona[20]. Obok wiekowego okazu rósł jeszcze jeden dąb, lecz posiadający znacznie mniejszy obwód – 595 cm oraz 25 m wysokości, ten dąb miał także bardzo wąską koronę[19], został samowolnie ścięty przez mieszkańców podobnie jak inne dęby w obrębie kościoła. W 1945 roku założono Nadleśnictwo Rudka, które w 1973 roku zostało włączone w skład Nadleśnictwa Sieniawa.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. W rejestrze pogłównego ziemi przemyskiej z 1674 roku zapisano - Rudtka: curia n[obi]lis Baraniecki, a persona sua, consortis et familia curiali in summa fl. ...........9/15. A personis subditorum utriusque sexus n[umer]o quadraginta sex in summa fl. ..........46/0.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 117936
  2. Wieś Rudka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-29], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1097 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 142)
  7. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 62) [dostęp 2018-01-22]
  8. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 275-276, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  9. https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-mazur-michal-i-szelewa-kurasiewicz-helena
  10. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 147) [dostęp 2018-01-22]
  11. Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1891 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
  12. Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1892 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
  13. Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowski na rok 1893 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
  14. Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1907 (str. 591) [Dostęp 2017-03-13]
  15. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego lwowskiego. Rocznik 1928 (str. 518) [dostęp 2018-01-22]
  16. a b Cerkiew fil. Greckokatolicka pw. Zaśnięcia Bogurodzicy, ob. Kościół fil. Rzym.-Kat. pw. Narodzenia NMP. [dostęp 2018-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-23)].
  17. Kościoły drewniane w Polsce. Rudka. województwo podkarpackie, powiat przeworski
  18. Cerkiew w Rudce koło Sieniawy uratowana przed ruiną. TVP3 Rzeszów, 4 marca 2013. [dostęp 2018-01-22].
  19. a b Krzysztof Borkowski. Polskie drzewa. DALPO. s.247
  20. Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s.182-183

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]