Portal:Buddyzm
Buddyzm w polskojęzycznej Wikipedii
Ta strona to portal dla osób zainteresowanych buddyzmem, umożliwiający łatwiejszy dostęp oraz pomoc w rozwoju artykułów związanych z tą dziedziną.
Buddyzm (inna nazwa to: sanskr. Buddha Dharma; pāli. Buddha Dhamma – "Nauka Przebudzonego") – system filozoficzno-etyczny uznawany przez wielu za religię, rzadziej za psychologię. Jego założycielem i twórcą jego podstawowych założeń był, żyjący od około 560 do 480 roku p.n.e. Siddhārtha Gautama (pāli. Siddhattha Gotama), syn księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw-miast w północnych Indiach.
- Jeżeli chcesz edytować tę stronę przejdź tutaj.
Projekt "Buddyzacja Wikipedii"
- Projekt ma na celu stworzenie w Wikipedii rzetelnych artykułów, tak o wszystkich tradycjach buddyzmu, jak i o ich specyficznych aspektach.
- Z Wikipedii korzysta coraz więcej osób. To znakomita okazja, by przekazać, czym jest buddyzm i rozwiewać mgliste o nim wyobrażenia.
- Kompletujemy zespół redakcyjny – tłumaczy, redaktorów i korektorów języka polskiego. Będą oni wspólnie opracowywać hasła do Wikipedii.
- Nie chcemy zajmować się jedynie tłumaczeniem haseł z obcojęzycznych wersji Wikipedii. Pragniemy wzbogacać je o dodatkowe treści. Jeśli więc interesujesz się buddyzmem, jeśli dużo o nim czytasz lub chciałbyś wzbogacać nasze opracowania, czy to językowo, czy też merytorycznie – zapraszamy Cię do współpracy.
- Poszukujemy osób ze szczegółową wiedzą o buddyzmie – o jego rozmaitych szkołach, pismach czy też innych związanych z buddyzmem zagadnieniach. Pragniemy tworzyć hasła obiektywne, bez uogólnień, kompilacji i osobistych wyobrażeń, wyrosłych z własnej praktyki.
- Zależy nam na osobach umiejących pracować ze źródłami, mających lekkie pióro i dobry warsztat językowy.
- Jeśli bliski jest Ci nasz cel, jeśli wierzysz, że spełniasz nasze (i czytelników Wikipedii) oczekiwania, jeśli chcesz przyczynić się do lepszego rozumienia buddyzmu, a sam poszerzać swą wiedzę i umiejętności, i w końcu – jeśli pragniesz pracować w naszym zespole – CZEKAMY NA CIEBIE!
- Inwencja i wiedza w poszerzaniu hasła, zdolności translacyjne i dobra polszczyzna są szczególnie mile widziane i wręcz oczekiwane!
- Pamiętaj, że podejmując się tłumaczenia, nie będziesz miał do niego praw autorskich, ponieważ twój tekst automatycznie obdarzany jest licencją GNU. Wszystkie teksty mogą być zmieniane i poszerzane. W Wikipedii pracujemy przede wszystkim na rzecz społeczeństwa – dla zespołu i siebie jedynie pośrednio.
Etapy medytacji w buddyzmie
- Wyzbycie się pożądań i przywiązania do spraw światowych; niechęć do samsary, determinacja aby się wyzwolić oraz współczucie. To jest wstęp do dalszej praktyki.
- Wewnętrzny spokój, skupienie na obiekcie medytacji. Stan ten cechuje też przywiązanie do doświadczeń płynących z głębokiej koncentracji - do błogości, radości i przejrzystości umysłu.
- Kiedy wspomniane wyżej lgnięcie ustaje, pozostaje jeszcze subtelne przywiązanie do pustki. Koncentracja zwana jest wówczas "jasno rozróżniającą".
- Doskonałość medytacji osiągamy gdy tylko spoczywamy w rzeczywistości takiej, jaka jest, bez tworzenia czegokolwiek.
Artykuł miesiąca
Sŏn (선; szkoła sŏn 선종 sŏn chong) – koreańska medytacyjna szkoła buddyjska, będąca odpowiednikiem chińskiej szkoły chan, która mimo kilkusetletnich prześladowań przetrwała do czasów obecnych.
Uwagi wstępne
Koreański sŏn, chociaż został bezpośrednio przeniesiony z Chin, różni się zarówno od chińskiego chanu jak i japońskiego zenu. Do lat 70. XX wieku był prawie w ogóle nieznany; Zachód poznawał zen poprzez Japonię i, nawet mimo zainteresowania Koreą w czasie Wojny koreańskiej, buddyzmem koreańskim właściwie nikt się nie interesował. Sytuacja zmieniła się w latach 70. XX wieku, kiedy do Stanów Zjednoczonych przybyli pierwsi mistrzowie sŏn: Sŭngsan, Kusan Suryŏn. Pojawili się także tacy wybitni znawcy koreańskiego buddyzmu i sŏnu jak Robert E. Buswell Jr, Lewis R. Lancaster i Becky Bernen.
Ogólne cechy sŏnu
- Tradycyjna niechęć do czytania i recytowania sutr praktykowanego w szkołach doktrynalnych. Wynikało to po części z analfabetyzmu większości mnichów koreańskich.
- Samowystarczalność górskich klasztorów sŏn; mnisi uprawiali pola na swoje utrzymanie (zgodnie z regułą Dzień bez pracy jest dniem bez jedzenia).
- Z dziewięciu głównych szkół sŏn aż osiem pochodziło z linii mistrza chan Mazu Daoyi a tylko jedna z Shitou Xiqiana, który jednak tak jak i Mazu podkreślał niewerbalne metody urzeczywistnienia chanistycznego.
- Ponieważ od XIV do XX wieku sŏn (i w ogóle buddyzm) był prześladowany przez konfucjanistów przetrwały jedynie klasztory w niedostępnych górach i samowystarczalne.
- Z tego powodu mnichami byli najbardziej zahartowani, zdeterminowani i oddani praktyce ludzie.
- Dlatego też właściwie nie ma literackich historii sŏnu jak w Chinach. Prawie cała tradycja była przekazywana ustnie.
- Z tej przyczyny linie przekazu Dharmy, jeśli w ogóle istnieją, są niejasne i niepewne.
- Regularne odbywanie 3-miesięcznych odosobnień medytacyjnych w klasztorach w okresie zimowym i letnim.
- Niezwykle częste odbywanie indywidualnych odosobnień medytacyjnych trwających nawet do 6 lat.
- Z powodu odosobnienia klasztorów sŏn miały one niewielki kontakt ze społeczeństwem, co nadało mocny taoistyczny a nawet szamanistyczny charakter.
- Postacie mistrzów sŏn: mędrców i czasami zarazem ekscentryków zostały włączone do folkloru koreańskiego.
- Mistrzowie sŏn nie pełnili tylko funkcji nauczycieli mnichów, ale również służyli pomocą i radą w rozwiązywaniu normalnych życiowych problemów Koreańczyków.
- Z powodu prześladowań i owego odosobnienia centrów praktyki sŏn, koreański sŏn jako jedyny zachował pierwotną spontaniczność, ludyczność a nawet rustykalność.
- Brak podziału sŏnu na szkoły caodong i linji (jak w Chinach), czy sōtō, rinzai i ōbaku (jak w Japonii).
- Mimo owej niechęci do sutr, sŏn (jak i cały buddyzm koreański) wykazywał silne tendencje synkretyczne, co doprowadziło do zjednoczenia szkoły sŏn ze szkołami doktrynalnymi pod nazwą chogye.
- Sŏn nie miał prawie żadnego wpływu na kulturę Korei.
- Sŏn (i w ogóle buddyzm koreański) w początkowym okresie miał bardzo słabe związki ze zwykłymi ludźmi (był traktowany jako jeden z właścicieli ziemskich) i nie wypracował z ich strony prawdziwego poparcia.
- Obecnie właściwie wszystkie wielkie klasztory są klasztorami z synkretycznym buddyzmem; klasztory nauczające tylko sŏnu są z reguły mniejsze.
Koreański sŏn a chiński chan
Chiński chan został wprowadzony do Korei jeszcze przed Szóstym Patriarchą Huinengiem (638-713). Monastycyzm koreański zachował ortodoksyjną chińską tradycję mocnej i wytrwałej praktyki i całkowite oddanie rygorystycznemu życiu najwcześniejszych wspólnot chan w Chinach.
W koreańskim sŏnie nigdy nie doszło do intelektualizacji pracy z konganami, co stało się jedną z przyczyn upadku chanu w Chinach i głębokiego kryzysu w zen japońskim.
Filozofia
Filozofia buddyjska została zapoczątkowana przez Buddę, prawdopodobnie w VI wieku p.n.e. lub V wieku p.n.e.
Krótki opis podstawowych prawd i kierunków w filozofii buddyjskiej
- Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu (Dukkha)
- Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia (Dukkha)
- Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia (Dukkha)
- Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia (Dukkha)
Proces ustawania Cierpienia (Dukkha) opisany jest poprzez Dwanaście ogniw współzależnego powstawania, gdzie pierwszym ogniwem oraz pierwotnym źródłem Cierpienia jest Niewiedza.
Stan doskonałego ustania Cierpienia to Nirwana, gdzie następuje wyzwolenie od cyklu narodzin i śmierci, czyli samsary, ponieważ ustanie niewiedzy prowadzi do tego, że nie powstają splamienia i odpowiadająca im karma, a po śmierci nie dochodzi do kolejnego wcielenia (zgodnie z procesem reinkarnacji według dwunastu ogniw współzależnego powstawania).
Siunjata to kluczowe pojęcie występujące w buddyzmie i jest niezbędnym pojęciem dla zrozumienia mahajany. Zgodnie z jej doktryną wszystkie rzeczy i dharmy są przejawieniami pozbawionymi realnego istnienia (pustymi). Szkoły buddyzmu wczesnego (tzw. hinajany) na ogół przyjmowały realne istnienie dharm, takimi jakimi wydają się przejawiać, choć zakładały brak tożsamości "ja". Zrealizowanie "pustości" (Siunjata) zjawisk oprócz doprowadzenia do wyzwolenia od cierpienia (dukkha) umożliwia w buddyzmie również osiągnięcie Doskonałego Oświecenia. Nauka o tym odnosi się do postawy bodhisattwy, który szuka Doskonałego Oświecenia nie tylko dla samego siebie, ale przede wszystkim w celu pomocy wszystkim czującym istotom.
Podstawy buddyjskie wspólne dla wszystkich tradycji:
- Wszystkie złożone zjawiska są nietrwałe.
- Wszystkie naznaczone skazą (splamieniami i prowadzącą do nich odpowiednią karmą) rzeczy i zdarzenia są Cierpieniem (Dukkha).
- Wszelkie zjawiska i stany są pustością i są pozbawione własnego istnienia, bądź braku tożsamości "ja".
- Nirwana jest prawdziwym ustaniem Cierpień i Niewiedzy.
Odmiany buddyzmu
- theravada ("Droga Starszych" - nieprawidłowo nazywana hinajaną) - jedyna szkoła jaka przetrwała spośród szkół wywodzących się z tradycji sthaviravada,
- mahajana (zawierająca również niektóre podstawowe nauki hinajany):
- mahajana (zawierająca również niektóre podstawowe nauki hinajany oraz szczególne metody wadżrajany):
- tendai
- shingon
- buddyzm tybetański (zawierający unikalne metody tantr jogi najwyższej):
- świecki buddyzm (interpretujący nauki Buddy oraz zapisy buddyjskie w ujęciu racjonalistycznym oraz dowodowym; postulujący oczyszczenie doktryny z różnorodnych niezwiązanych ściśle z buddyzmem tradycyjnych wierzeń odnoszących się do zjawisk nadprzyrodzonych)
Soteriologia buddyjska
Tematyka soteriologii występuje w buddyjskiej epistemologii. Obecna jest np. w dziełach doktryn jogaczary i madhjamaki, których autorami byli Dignaga (ok. 480-540) i Dharmakirti (ok. VII w) z Indii.
Kluczowa tematyką soteriologii buddyjskiej jest możliwość wszystkich "czujących istot" realizacji "Doskonałego Oświecenia". Stan "Doskonałego Oświecenia" w mahajanie to trzy ciała Buddy. Nie jest to stan zbawienia ale wyzwolenia z niewiedzy.
Jogaczara wyodrębnia (1) aspekt wyobrażony - odnoszący się do stanów konceptualnych przypisywanych na dualistyczne postrzeganie subiekt-obiekt, (2) aspekt zależny - odnoszący się do dualistycznych stanów subiekt-obiekt, (3) aspekt doskonale obecny - odnoszący do natury buddy poza wszelkimi stanami dualistycznymi i konceptualnymi. Aspekty wyobrażony i zależny odnoszą się do poziomu konwencjonalnego. Aspekt doskonale obecny odnosi się do poziomu ostatecznego.
Trzy aspekty nie są trzema oddzielnymi ontologicznymi "bytami". Nie jest tak, że wyjmując aspekt wyobrażony (1) od aspektu zależnego (2) osiągamy aspekt doskonale obecny (3), tak jak zarzuca się doktrynie czittamatra.
Jogaczara naucza o aspekcie zależnym jako dynamicznym procesie porzucania iluzji jedynie. Ma to status soteriologiczny: Aspekt zależny (2) odpowiedzialny jest za kontynuację doświadczania, które z nieoczyszczonego od aspektu wyobrażonego dociera do aspektu doskonale obecnego poza wszelką iluzją. Od początku tego procesu coraz bardziej jest się obecnym swojej prawdziwej natury, natury Buddy.
|
Rozpatrując pojęcie natura Buddy warto zaznaczyć fundamentalną różnicę pomiędzy buddyzmem a np. chrześcijaństwem, gdzie stosuje się pojęcie "grzechu pierworodnego". Natura Buddy ze wszystkimi doskonałymi cechami jest wrodzona naturalnie wszystkim "czującym istotom". Parafrazując, wszyscy ludzie mają więc "doskonałość pierworodną". Główny traktat jogaczary o naturze Buddy, "Mahayana Uttaratantra Shastra", opisuje to następująco:
|
W buddyzmie przedmiotem soteriologii nie może być "zbawca z zewnątrz". Buddyjskie prawo karmy wykazuje, że rezultaty powstałe z danych czynów doświadczane będą tylko przez istotę, która je wykonała i nikt nie może wyzwolić bądź zbawić z nich "z zewnątrz". Rezultaty bowiem ściśle pochodzą z ich przyczyn, a nie z jakiegokolwiek grzechu, z "czyjejś" kary bądź z przeznaczenia. Tym niemniej soteriologia buddyjska dotyczy czasu aż do zrealizowania trzech ciał Buddy, "kiedy wszelkie tymczasowe zasłony (niewiedzy) - ściślej definiując my sami jako "czujące istoty" - będziemy nieobecnymi. Jest tylko kwestia formalną czy "nasze" dharmadhatu (natura buddy) i "cała reszta" dharmadhatu (czyli natura buddy wszystkich buddów) są tym samym czy różnią się, ponieważ to co nazywane jest "czująca istotą" jest niczym innym jak tym właśnie błędem samym w sobie, co czyni takie rozróżnienia".
.jpg)
Ciekawostki
- Imię Budda znaczy "Przebudzony". Siddhartha Gautama znany jest także pod imionami Śakjamuni, co oznacza "Mędrzec z rodu Śiakja" i Bodhisattva, czyli "Kroczący drogą ku oświeceniu".
- Ocenia się, że buddyzm wyznaje 250 milionów ludzi. Niestety nie można podać dokładnej liczby zwolenników nauk Buddy, ponieważ na Wschodzie buddyzm uważany jest za doktrynę, która nie przeszkadza w uczestnictwie w praktykach i obrzędach konfucjańskich, hinduistycznych, szintoistycznych czy taoistycznych.
- Buddy nie czci się jako boga, jednak oddaje się cześć jego posągom, wokół których skupiają się praktyki religijne buddystów i które rozpowszechnione są na całym obszarze panowania buddyzmu. Na posągach tych Siddhartha przedstawiany jest często z wydłużonymi płatkami uszu, z których zwisa biżuteria. Na jego głowie znajduje się kok, który symbolizuje mądrość i światło wewnętrzne. Czasami ręka posągu dotyka ziemi, by przypomnieć walkę Buddy z Marą, uosobieniem zła. Na innych posągach Budda leży na boku, w pozycji, którą, według przekazu, przyjął bezpośrednio przed śmiercią.
Kategorie artykułów
Przypisy
Przypisy
Pomoc
Jeśli chcesz pomóc przy tworzeniu artykułów związanych z buddyzmem to poniżej znajdziesz kilka przydatnych odnośników:
- Glosariusz buddyjski - tutaj możesz zgłosić swoje propozycje artykułów.
- aktualne zmiany artykułów w glosariuszu buddyjskim - tutaj sprawdzisz jakie buddyjskie artykuły na Wikipedii, były ostatnio zmieniane.
Buddyzm w siostrzanych projektach
| Buddyzm na Wikiźródłach | Buddyzm na Wikicytatach | Buddyzm na Wikicommons | ||
| Teksty źródłowe | Kolekcja cytatów | Grafiki | ||
|
|
|
Portale tematyczne
 |
|