Przejdź do zawartości

ORP Iskra (1982)

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ORP Iskra
Ilustracja
ORP „Iskra” pod pełnymi żaglami
Klasa

okręt szkolny

Typ

Iskra

Projekt

B79/II

Historia
Stocznia

Stocznia Gdańska

Położenie stępki

11 listopada 1981

 Marynarka Wojenna
Wejście do służby

11 sierpnia 1982

ORP Iskra przy Wałach Chrobrego w Szczecinie (2022 r.)

ORP „Iskra”okręt szkolny polskiej Marynarki Wojennej, trzymasztowa barkentyna projektu B79/II, druga w historii jednostka pływająca nosząca imię ORP Iskra. Została wprowadzona do służby w 1982 roku i oznaczona numerem burtowym 253. Jest pierwszym okrętem pod banderą wojenną Polski, który opłynął kulę ziemską.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Marynarka Wojenna Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanęła w końcu lat 70. XX wieku wobec problemu braku jednostki pływającej przeznaczonej do przeprowadzania praktyk marynarsko-żeglarskich oraz podstawowego szkolenia nawigacyjnego. Przyczyną takiej sytuacji było wycofanie w 1977, ze względu na zużycie eksploatacyjne, 60-letniego szkunera trzymasztowego ORP „Iskra”. W związku z tym Dowództwo Marynarki Wojennej i Wyższa Szkoła Marynarki Wojennej rozpoczęły starania o pozyskanie nowego okrętu żaglowego, który wypełniłby powstałą lukę.

W wyniku tych działań została podjęta decyzja o budowie w Stoczni Gdańskiej im. Włodzimierza Lenina trójmasztowej barkentyny gaflowo-bermudzkiej projektu B79, którego autorem był kpt. ż.w. inż. Zygmunt Choreń, projektant takich żaglowców, jak „Dar Młodzieży” czy „Alexander von Humboldt”. Wówczas trwały już prace nad pierwszą jednostką tej serii – „Pogorią”, a później zbudowano jeszcze bliźniacze „Kaliakrę” dla Marynarki Wojennej Bułgarii, kanadyjską STS „Concordię” oraz doświadczalną RV „Oceanię” dla Polskiej Akademii Nauk.

Projekt polskiej Marynarki Wojennej oznaczono numerem B79/II. W 1981 roku przy grupie okrętów szkolnych Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej w Gdyni utworzono zespół organizacyjno-przygotowawczy, mający za zadanie sprawowanie nadzoru na budową, a następnie przejęcie nowego okrętu. Stępka została położona 11 listopada 1981, a 6 marca 1982 miało miejsce wodowanie kadłuba. Uroczyste pierwsze podniesienie bandery odbyło się 11 sierpnia 1982 w obecności dowódcy Marynarki Wojennej adm. Ludwika Janczyszyna, który przekazał banderę wojenną wyznaczonemu na dowódcę okrętu kpt. mar. Lechowi Soroce, a proporzec Marynarki Wojennej – zastępcy dowódcy okrętu por. mar. Czesławowi Dyrczowi. Matka chrzestna Barbara Zielińska nadała jednostce imię poprzednika – ORP „Iskra”. 12 października 1982 (w ówczesny Dzień Wojska Polskiego) odbyła się w Gdyni uroczystość przekazania statkowi dzwonu, na którym umieszczono napis ORP ISKRA. 1982. DAR OKRĘGU WARSZAWSKIEGO LIGI MORSKIEJ[1].

Żaglowiec wszedł w skład grupy szkolnej Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej, a po przekształceniach w 1987 Akademii Marynarki Wojennej. W wyniku zmian organizacyjnych w 1995 grupa okrętów szkolnych uległa rozformowaniu, natomiast „Iskrę” wcielono do nowo powstałej grupy okrętów szkolnych dywizjonu Okrętów Szkolno-Badawczych w 3 Flotylli Okrętów w Gdyni. W dniu 23 czerwca 2006 została podporządkowana dowódcy dywizjonu zabezpieczenia hydrograficznego w Gdyni, co związane było z przekształceniem dywizjonu Okrętów Szkolno-Badawczych w dywizjon Okrętów Wsparcia i zmianą charakteru tej jednostki wojskowej.

Załoga stała zwana jest szkieletową, ponieważ stanowi ją tylko kilkunastu żołnierzy obsadzających najważniejsze stanowiska, co ma związek z rodzajem okrętu. Każdorazowo podczas wyjścia w morze zaokrętowana jest kilkudziesięcioosobowa załoga szkolna, zazwyczaj złożona z podchorążych Akademii Marynarki Wojennej lub elewów Szkoły Podoficerskiej Marynarki Wojennej. Przed rozwiązaniem Szkoły Chorążych Marynarki Wojennej w 2002 praktykę morską zdobywali na „Iskrze” także kadeci. Czasem wykonując zadania wychowania i promocji obronności ORP „Iskra” odbywa rejsy szkolne z inicjatywy takich organizacji, jak Liga Obrony Kraju czy Liga Morska i Rzeczna.

Widok od dziobu

Pod koniec lat 80. XX wieku dowódca Marynarki Wojennej wiceadm. Piotr Kołodziejczyk podjął inicjatywę wysłania „Iskry” w rejs dookoła kuli ziemskiej. Przygotowania trwały kilka lat, a w ramach nich dowódca okrętu kpt. mar. Czesław Dyrcz odbył rejs dookoła świata na stanowisku II oficera „Daru Młodzieży”. Decyzja o realizacji koncepcji przy okazji zlotu „Sail Indonesia ’95”, związanego z obchodami 50. rocznicy odzyskania niepodległości przez Indonezję, została podjęta przez kolejnego dowódcę Marynarki Wojennej wiceadm. Romualda Wagę[2]. „Iskra” wyruszyła z Gdyni 18 kwietnia 1995 roku, w uroczystości pożegnania brał udział prezydent Lech Wałęsa, a do granicy wód terytorialnych asystował okręt rakietowy ORP „Piorun”[2]. W trakcie rejsu barkentyna odwiedziła Hiszpanię, Republikę Zielonego Przylądka, Brazylię, Południową Afrykę, Mauritius, Indonezję, Australię, Nową Zelandię, Argentynę, Falklandy, Portugalię i Wielką Brytanię. Do Polski ORP „Iskra” wróciła 10 lutego 1996 roku, od granicy Morza Bałtyckiego prowadzona wśród zamarzniętych wód przez okręt ratowniczy ORP „Lech”[2]. Tym samym stała się pierwszym w historii okrętem polskiej Marynarki Wojennej, który opłynął kulę ziemską dookoła, przebywając 37 739,9 mil morskich[2]. Za udział w regatach „Sail Indonesia ′95” okręt został uhonorowany nagrodą specjalną The Most Spirit Ship[2]. Obsadę oficerską załogi stałej stanowili: kmdr por. Czesław Dyrcz (dowódca okrętu), kpt. mar. Mariusz Mięsikowski (zastępca dowódcy okrętu), por. mar. Robert Sitek (dowódca działu nawigacyjnego), por. mar. Artur Pierzyński (dowódca działu łączności) i por. mar. Janusz Szeliga (dowódca działu elektromechanicznego). W rejsie wzięli udział również: kmdr ppor. Waldemar Skwarek, kmdr ppor. Lech Derlacz, kpt. mar. lek. Piotr Wajman i por. mar. Dariusz Żołnieruk. Załoga szkolna składała się ze słuchaczy I roku Wydziału Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego Akademii Marynarki Wojennej. W dniach 17–19 września 2008 roku żaglowiec szkolny ORP „Iskra” i jego załoga uczestniczyli w zdjęciach do polskiego filmu pt. „Miasto z morza” oraz serialu o tym samym tytule. Sceny do filmu kręcono w porcie Hel oraz na wodach Zatoki Gdańskiej. W 2015 roku na pokładzie szkoliła się załoga wietnamskiego żaglowca (zbudowanego w Polsce) „Lê Quý Dôn”[3].

„Iskra” pięciokrotnie otrzymała miano Najlepszego Okrętu Marynarki Wojennej w grupie okrętów specjalnych: w 1984, 1988, 1989, 1992 i 1994 roku[2]. Wielokrotnie uczestniczyła w regatach „Cutty Sark Tall Ships’ Races”, w których w 1989 roku wygrała, zdobywając nagrodę Cutty Sark Trophy. W 1990 roku decyzją sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych została wyróżniona Medalem W Służbie Pokoju (ang. In the Service of Peace Medal), a w 1999 roku nagrodą „Fair Play” przyznaną przez komitet organizacyjny „The Cutty Sark Tall Ships’ Race” za holowanie przez ponad 200 mil uszkodzonego jachtu podczas regat[2][4]. Z okazji 18. rocznicy pierwszego podniesienia bandery prezydent Gdyni Wojciech Szczurek 11 sierpnia 2000 roku wręczył dowódcy „Iskry” kpt. mar. Robertowi Sitkowi symboliczny dowód osobisty wystawiony przez Urząd Miasta Gdyni[5].

Dowódcy okrętu

[edytuj | edytuj kod]
  • kapitan marynarki Lech Soroka (1982–1984)[3]
  • porucznik marynarki/kapitan marynarki/komandor podporucznik/komandor porucznik/komandor Czesław Dyrcz (1984–1997)[3]
  • kapitan marynarki/komandor podporucznik Robert Sitek (1997–2002)[3]
  • komandor podporucznik/komandor porucznik Robert Żywiec (2002–2006)[3]
  • komandor podporucznik Jacek Miłowski (2006-2020)[3]
  • kapitan marynarki/komandor podporucznik Michał Rębiś (od 2020)

Pierwszą załogę ORP Iskra stanowili

[edytuj | edytuj kod]
  • d.o. – kpt. mar. mgr inż. Lech Soroka
  • z.d.o. – por. mar. mgr inż. Czesław Dyrcz
  • d.dz. I-V – por. mar. mgr Andrzej Bacdorf
  • k.m. – chor. mar. Zenon Płachta
  • szef dz. IV – bsm. Wiesław Janczarek
  • b.o. – st. chor. mar. Marian Keller
  • podoficer gospodarczy – bsmt Marek Sosiński (od 6.12.1982 r.)

w lipcu przybyli pierwsi marynarze:

  • st. mar. Ryszard Tomaszewski – motorzysta
  • st. mar. Krzysztof Piwowarczyk – sygnalista
  • st. mar. Andrzej Całun – elektryk okrętowy
  • st. mar. Ryszard Gronowski – motorzysta
  • mar. Adam Zieman – radiotelegrafista
  • mar. Waldemar Matejczuk – elektryk nawigacyjny
  • mar. Tadeusz Jasztal – kucharz

Rejsy szkolne

[edytuj | edytuj kod]
Przedsięwzięcie Okres Porty
Rejs szkolno-nawigacyjny 15 czerwca – 18 lipca 1983 Rostock
Rejs szkolno-nawigacyjny 18 lipca – 11 sierpnia 1984 Leningrad
Rejs szkolno-nawigacyjny 18 czerwca – 14 lipca 1985 Ryga
Rejs szkolno-nawigacyjny 17 lipca – 11 sierpnia 1986 Leningrad
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1987” 20 czerwca – 25 lipca 1987 Kilonia, Norrköping, Sztokholm, Rønne
Rejs szkolno-nawigacyjny 29 lipca – 22 sierpnia 1987 Narwik
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1988” 29 czerwca – 7 sierpnia 1988 Karlskrona, Helsinki, Maarianhamina, Kopenhaga
Rejs szkolno-nawigacyjny 30 marca – 17 kwietnia 1989 Portsmouth
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1989” 27 czerwca – 3 sierpnia 1989 Londyn, Hamburg, Cuxhaven, Malmö, Lubeka
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1990” 25 czerwca – 4 listopada 1990 Plymouth, A Coruña, Bordeaux, Zeebrugge, Rotterdam, Amsterdam, Saint-Malo, Funchal, Santa Cruz de Tenerife, Nowy Jork, Baltimore, Lerwick, Göteborg
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1991” 25 czerwca – 23 sierpnia 1991 Milford Haven, Cork, Belfast, Aberdeen, Delfzijl
„Grand Regatta – Columbus ’92” 31 marca – 22 sierpnia 1992 Genewa, Kadyks, Santa Cruz de Tenerife, San Juan, Filadelfia, Nowy Jork, Boston, Liverpool
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1993” 23 czerwca – 22 sierpnia 1993 Bremerhaven, Den Helder, Newcastle, Bergen, Lerwick, Esbjerg, Antwerpia
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1994” 27 czerwca – 27 sierpnia 1994 Rouen, Porto, Saint-Malo
Rejs dookoła świata 18 kwietnia 1995 – 10 lutego 1996 Gdynia, Santa Cruz de Tenerife, Porto Grande, Rio de Janeiro, Kapsztad, Port Louis, Dżakarta, Makasar, Darwin, Fremantle, Melbourne, Hobart, Sydney, Wellington, Ushuaia, Stanley, Buenos Aires, Recife, Ponta Delgada, Portsmouth, Gdynia
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1996” 26 czerwca – 13 sierpnia 1996 Rostock, Sankt Petersburg, Kotka, Turku, Kopenhaga[6]
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1997” 26 czerwca – 26 sierpnia 1997 Den Helder, Aberdeen, Trondheim, Bergen, Stavanger, Göteborg
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1998” 28 czerwca – 7 września 1998 Delfzijl, Falmouth, Lizbona, Vigo, Dublin, Portsmouth
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 1999” 26 czerwca – 25 sierpnia 1999 Hawr, Saint-Malo, Greenock, Lerwick, Aalborg
Rejs szkolno-nawigacyjny 9 – 27 czerwca 2000 Wilhelmshaven
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 2000” 4 lipca – 10 sierpnia 2000 Helsinki, Sztokholm, Flensburg
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 2001” 25 czerwca – 11 sierpnia 2001 Antwerpia, Ålesund, Ørsta, Bergen, Esbjerg
Rejs szkolno-nawigacyjny 16 sierpnia – 8 września 2001 Portsmouth
Rejs szkolno-nawigacyjny 16 maja – 7 czerwca 2001 Emden, Ostenda
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 2002” 29 czerwca – 30 sierpnia 2002 Kopenhaga, Brest, A Coruña, Santander, Portsmouth, Zeebrugge
„L’Armada Rouen ’03” 20 czerwca – 18 lipca 2003 Rouen, Portsmouth, Londyn
„Cutty Sark Tall Ships’ Races 2003” 22 lipca – 27 sierpnia 2003 Turku, Ventspils, Ryga, Lubeka
„Tall Ships’ Races 2004” 19 maja – 11 września 2004 Las Palmas, Hamilton, Filadelfia, Greenport, Newport News, New London, Halifax, Port Hawkesbury, Sydney, Summerside, Dublin
Rejs szkolno-nawigacyjny 16 czerwca – 16 lipca 2005 Portsmouth, Zeebrugge
Rejs szkolno-nawigacyjny 16 – 22 sierpnia 2005 Visby
„Tall Ships’ Races 2006” 27 czerwca – 28 sierpnia 2006 Saint-Malo, Lizbona, Kadyks, A Coruña, Antwerpia
„Ostend at Anchor 2007” 17 maja – 4 czerwca 2007 Ostenda
„Tall Ships’ Races 2007” 2 lipca – 27 sierpnia 2007 Rostock, Turku, Sztokholm, Szczecin, Århus, Sztokholm, Kotka, Rostock
Rejs szkolno-nawigacyjny, „Tall Ships’ Races 2010”, Sail Amsterdam 2010, Sail Bremerhaven 2010 28 czerwca – 31 sierpnia 2010 Kopenhaga, Antwerpia, Aalborg, Hartlepool, Londyn, Amsterdam, Bremerhaven
Rejs szkolno-nawigacyjny, Dni Morza Szczecin 2012, „Tall Ships’ Races 2012” 4 czerwca – 3 września 2012 Szczecin, Portsmouth, Funchal, Barcelona, Saint-Malo, Brest, A Coruña, Dublin

Dane taktyczno-techniczne

[edytuj | edytuj kod]
Dzwon okrętowy
25. Podniesienie bandery
Podczas „Cutty Sark Tall Ships’ Races 2003”
  • Znak wywoławczy: SPWA
  • MMSI: 261203000
  • IMO –
  • Wyporność standardowa: 380 t
  • Pojemność: 299 BRT
  • Długość całkowita: 49 m
  • Szerokość: 8 m
  • Zanurzenie:
    • średnie: 3,8 m
    • dziobu: 3,6 m
    • rufy: 4 m
  • Wysokość maksymalna: 33,5 m
  • Napęd pomocniczy:
  • Konstrukcja kadłuba
    • Kadłub posiada poprzeczny system wiązań. Skrzynkowo spawana stępka biegnie przez całą długość kadłuba. Do niej w odstępach co 50 cm przyspawanych jest 85 wręg. Kadłub przedzielono 4 grodziami wodoszczelnymi, co daje 5 przedziałów wodoszczelnych. Na każdej wrędze znajduje się dennik. Rufa typu pawężowego jest spawana z blach i profili hutniczych. Dziób typowy dla jednostek żaglowych uzbrojony jest w 10-metrowy bukszpryt usztywniony delfiniakiem i watersztagiem. Z góry kadłub zamyka stalowy pokład o poprzecznym systemie wiązań. Pod masztami znajdują się wzmocnienia.
  • Zbiorniki okrętowe
    • Okręt ma łącznie 13 zbiorników: na wodę słodką 3 zbiorniki, których objętość wynosi 37,0 m³, na paliwo 5 zbiorników o łącznej objętości 30,8 m³. Pozostałe zbiorniki balastowe służą jako przelewowe, ściekowe, na fekalia i olej smarowy.
  • Międzypokład

kabiny i pomieszczenia mieszkalne, mesy, kuchnie i niektóre magazynki oraz sanitariaty.

  • Pokład główny:
  • Omasztowanie okrętu
    • Okręt posiada 3 maszty wykonane z rur stalowych zwężających się od pięty do topu. Miejsce przejścia masztów przez pokład główny mają wzmocnienia stalowe do 10mm. Fokmaszt jest omasztowany rejowo. Posiada on dwa podesty, zwane marslem dolnym i marslem górnym oraz 5 rei. Reje zamocowane są do kolumny masztu za pomocą bajfutów pozwalających na poziome i pionowe ich ustawienie. Grotmaszt posiada omasztowanie gaflowe. Do kolumny masztu zamocowane są 2 salingi: dolny i górny. Do kolumny grotmasztu przegubowo zamocowany jest bom i gafel. Między kolumną grotmasztu, bomem i gaflem rozpina się grot, a między szczytem grotmasztu i gaflem grottopsel. Bezanmaszt posiada ożaglowanie bermudzkie. Do bezanmasztu zamocowane są 2 salingi: dolny i górny oraz przegubowo bom. Między kolumną bezanmasztu i bomem rozpina się bezan. Kolumna bezana jest zarazem kominem odprowadzającym spaliny od silnika spalinowego. Z tych też względów pięta masztu ustawiona jest w międzypokładzie.Dziób został wyposażony w bukszpryt. Usztywniony przy pomocy delfiniaka i watersztagu. Między fokmasztem i bukszprytem stawia się kliwry. Na bukszprycie znajduje się gniazdo na flagsztok, drzewce służące do podnoszenia proporca MW. Na śródokręciu znajdują się w miejscu posadowienia legarów na łodzie okrętowe, żurawiki służące do spuszczania i podnoszenia pontonu.
  • Załoga:
    • stała: 6 oficerów, 6 podoficerów i 9 marynarzy
    • szkolna: 2 oficerów-wykładowców, oficer-lekarz, 45 słuchaczy

Ożaglowanie (2004)

[edytuj | edytuj kod]
  • Żagle podstawowe:
    • latacz – 57,7 m²
    • bomkliwer – 43,5 m²
    • kliwer – 44,5 m²
    • foksztaksel – 43,4 m²
    • fok – 95 m²
    • dolny marsel – 65 m²
    • górny marsel – 58 m²
    • bramsel – 47 m²
    • bombramsel – 39 m²
    • grotstensztaksel – 62,7 m²
    • grotbramsztaksel – 38,5 m²
    • grotbombramsztaksel – 34,1m²
    • grot – 140 m²
    • grottopsel – 36 m²
    • bezan – 95 m²
  • Żagle dodatkowe:
  • Żagle sztormowe:
    • foksztaksel sztormowy – 23 m²
    • grotstensztaksel sztormowy – 23 m²
    • grot sztormowy – 25 m²
    • bezan sztormowy – 25 m²

Okręt może żeglować, wykorzystując 24 żagle w różnym zestawie. Są zalecane 4 zestawy ożaglowania: podstawowe, skrócone, sztormowe 1, sztormowe 2. Ożaglowanie podstawowe – wykorzystuje się przy sprzyjających wiatrach do 4 B. Można wówczas dostawić 16 żagli, co daje 958 m². Ożaglowanie skrócone stosuje się przy mniej korzystnych warunkach hydrometeorologicznych, gdy siła wiatru przekracza 5 B:

Ożaglowanie sztormowe 1 – ma zastosowanie w niekorzystnych warunkach, kiedy siła wiatru nie przekracza jednak 7 B. W tych warunkach stawia się żagle sztormowe lub refuje ożaglowanie podstawowe:

Ożaglowanie sztormowe 2 – w warunkach sztormowych, przy sile wiatru 9 B i więcej należy używać tylko żagli sztormowych:

Plany i modele

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. MW, Nowy dzwon na ORP Iskra, „Żagle”, nr 8/1982, s. 13, ISSN 0137-4656.
  2. a b c d e f g Kluczyński 2018 ↓, s. 30–32.
  3. a b c d e f Kluczyński 2018 ↓, s. 33.
  4. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej, „Morza, Statki i Okręty” nr 5/1999, s. 5.
  5. Biuro Prasowe Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej. „Żaglowiec Marynarki Wojennej ORP «Iskra» obchodzi 18 lat.” Marynarka Wojenna, 2000-08-11 [dostęp 2007-06-08].
  6. J.C. i J.W.. Polskie okręty za granicą. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1996, s. 6, 1996. 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]