Nowy Świat (Kłodzko)
50°26′52″N 16°39′04″E/50,447778 16,651111| zniesiona część miasta | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| SIMC |
0984108 |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-300 |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
Położenie na mapie Polski  | |
| 50°26′52″N 16°39′04″E/50,447778 16,651111
| |
Nowy Świat – część miasta Kłodzko w Polsce, położonego w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim. W ciągu dziejów jego lokalizacja ulegała licznym zmianom. Jako część miasta funkcjonowała do 2023 r.[1]
Pierwsza lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]
W okresie średniowiecza na południe od zabudowań miejskich, tworzących współczesne Stare Miasto, które otoczone było murami, bramami i fosą znajdowały się liczne przedmieścia. Jednym z nich położonym na obszarze na obszarze zachód od Młynówką, a obecną ulicą Bohaterów Getta był Nowy Świat (niem. Neulände)[2]. Przedmieście to wielokrotnie było niszczone, a następnie odbudowywane podczas licznych konfliktów zbrojnych, w tym m.in.: wojen husyckich (1419–1436), wojny trzydziestoletniej (1618–1648) oraz wojen śląskich (1740–1763)[3][4]. Po przyłączeniu hrabstwa kłodzkiego do Królestwa Prus ich władca – Fryderyk II Wielki Hohenzollern postanowił rozbudować twierdzę na Górze Zamkowej, a co za tym idzie, przesiedlić mieszkańców najbliżej położonych przedmieść przyszłej fortyfikacji, w rejony odleglejsze od murów miejskich. Los taki spotkał również mieszkańców przedmieścia Nowy Świat[5].
Współcześnie w pierwotnym miejscu zajmowanym przez kłodzki Nowy Świat znajduje się osiedle im. Gustawa Morcinka[6], powstałe w latach 70. XX wieku[7].
Druga lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]W połowie XVIII wieku mieszkańcy Przedmieścia Nowy świat zostali przesiedleni na tereny określane do tej pory mianem Łąk Komturowskich (niem. Comthurwiesen). Znajdowały się one na południe od wzniesienia Krzyżna Góra, u ujścia Jaszkówki do Nysy Kłodzkiej[5]. W ciągu kilkunastu lat zbudowali oni wzdłuż szosy prowadzącej do Bystrzycy Kłodzkiej nową osadę, którą nazwali na cześć poprzedniczki także Nowym Światem (niem. Neuland)[8]. Pomimo bliskości zabudowań Nowego Świata z domostwami Jaszkowej Dolnej, osada ta nie została wchłonięta przez tę wioskę, zostając wciąż kłodzkim przedmieściem[5].
Po zakończeniu II wojny światowej i przyłączeniu ziemi kłodzkiej do Polski w 1945 roku dokonano urzędowych zmian dotychczasowych miejscowości niemieckich na polskie. Dawny Neuland został częścią Kłodzka z oficjalną nazwą urzędową Nowy Świat[9]. Mimo wprowadzenia tej nazwy nie przyjęła się ona wśród nowych mieszkańców tego terenu, którymi byli w większości repatrianci, uważający Nowy Świat za integralną część miasta[5]. Pomimo to określenie tego obszaru, położonego na południowy wschód od Jaszkówki i na wschód od Nysy Kłodzkiej, jako Nowy Świat – znalazło swoje potwierdzenie w kolejnych rozporządzeniach władz centralnych, w tym m.in. z 2012 roku[10].
Trzecia lokalizacja
[edytuj | edytuj kod]W związku ze zmianą nazw miejscowości w pierwszych latach powojennych, lokalne władze dokonywały, w większości na własną rękę, przemianowania placów i ulic. Podobnie sytuacja taka miała miejsce w Kłodzku. Dotychczasowa niemiecka ulica Totenweg, położona na północ od kłodzkiej twierdzy, na terenie historycznego Ustronia Górnego (niem. Oberhalbendorf)[11], została przemianowana na ulicę Nowy Świat[12]. Nowym Światem określono także Państwowe Ogródki Działkowe położone wzdłuż ulicy Noworudzkiej w Kłodzku[13]. W związku z powyższym, z upływem lat cały ten obszar, który historycznie nazywać się powinien Ustroniem Górnym, zaczęto określać mianem osiedla Nowy Świat[14]. Co warto zaznaczyć z braku oficjalnego podziału Kłodzka na osiedla czy dzielnice, będące jednostkami samorządowymi, nazwa ta nie została oficjalnie usankcjonowana, a pojawia się w licznych opracowaniach miejskich, w tym strategiach rozwoju gminy miejskiej oraz funkcjonuje w świadomości lokalnych mieszkańców[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 grudnia 2023 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799).
- ↑ K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Wrocław 1977, s. 128.
- ↑ Glatz zur Zeit der Belagerung im Jahre 1622. [on-line] [dostęp 2020-12-08].
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 198–200.
- ↑ a b c d Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 309.
- ↑ Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 3, PPWK, Wrocław-Warszawa 1999.
- ↑ K. Marcinek, W. Prorok, Ziemia Kłodzka. Informator turystyczny, s. 14.
- ↑ A. Heyer, Glatz im Jahre 1760, [w:] Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 93.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 października 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości., M.P. 1948 nr 78, poz. 692.[on-line] [dostęp 2020-12-08].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części, Dz.U. 2013 poz. 200. [on-line] [dostęp 2020-12-09].
- ↑ Niemiecka mapa zachodniej części Kłodzka i okolic z 1919 roku w serwisie „Polska-org” [on-line] [dostęp 2020-12-10].
- ↑ Wykaz współczesnych polskich ulic i ich przedwojennych i powojennych odpowiedników po 1945 roku w serwisie „Dawne Kłodzko” [on-line] [dostęp 2020-12-09].
- ↑ Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 2, PPWK, Wrocław-Warszawa 1992.
- ↑ A. Ropelewski, Pionierskie lato, Warszawa 1972.
- ↑ Uchwała Nr XXVII/213/2016 Rady Miejskiej w Kłodzku z dnia 25.08.2016 r. w sprawie przyjęcia do realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Miejskiej Kłodzko na lata 2015–2020, s. 45. [on-line] [dostęp 2020-12-09].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wyd. I-Bis, Wrocław 1994.
- Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 1998.
