Max von Laue

Max von Laue
Państwo działania	Niemcy
Data i miejsce urodzenia	9 października 1879 ; Pfaffendorf
Data i miejsce śmierci	24 kwietnia 1960 ; Berlin
Pełne imię i nazwisko	Max Theodor Felix von Laue
	profesor
	Specjalność: fizyka
Uczelnia	Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium,; Uniwersytet Zuryski,; Uniwersytet Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki
	Multimedia w Wikimedia Commons

Max Theodor Felix von Laue (ur. 9 października 1879 w Pfaffendorfie koło Koblencji, zm. 24 kwietnia 1960 w Berlinie^[1]) – niemiecki fizyk, prekursor analizy rentgenowskiej, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1914) za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach, dokonane w roku 1912^[2]^[3]. Jego synem był historyk Theodore von Laue.

Życiorys

Jego ojcem był Juliusz von Laue, urzędnik niemieckiej administracji wojskowej, który – z powodu charakteru zatrudnienia – często zmieniał miejsce zamieszkania. Jego syn spędził wczesne dzieciństwo w Brandenburgii i Altonie. Uczęszczał do szkół w Poznaniu (1887–1891, Królewskie Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma, obecnie III Liceum Ogólnokształcące)^[4] i w Berlinie, a następnie do protestanckiego gimnazjum w Strasburgu, gdzie profesor Goering zainteresował go naukami ścisłymi. W roku 1898 odbył służbę wojskową, a w następnych latach studiował na uniwersytetach w Strasburgu, Getyndze (BS w roku 1904), Monachium (jeden semestr). Doktorat w dziedzinie matematyki i fizyki uzyskał w roku 1903 na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie zajmował się badaniami do roku 1904^[2]^[3].

Był w latach^[2]^[3]:

1909–1912 – wykładowcą termodynamiki na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium
1912–1914 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Zuryskim
1914–1916 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie
1919-1943 – profesorem fizyki na Uniwersytecie w Monachium oraz dyrektorem Instytutu Fizyki Teoretycznej na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie
1951–1958 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Jerzego Augusta w Getyndze i dyrektorem Instytutu Maxa Plancka w Berlinie.

Obraz Lauego na kliszy, schemat powstawania dyfraktogramu (układ regularny)
oraz Max von Laue (pierwszy od prawej) w towarzystwie W. Nernsta, A. Einsteina, M. Plancka i R. Millikana

Był uczniem lub współpracownikiem wybitnych naukowców, między innymi matematyka Davida Hilberta oraz fizyków: Alberta Einsteina, Maxa Plancka i Arnolda Sommerfelda. Nagrodę Nobla otrzymał w roku 1914 za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego w kryształach, dokonane w roku 1912. Należał do grupy naukowców, którzy wnieśli istotny wkład do wiedzy na temat wpływu pola magnetycznego na nadprzewodnictwo^[2]^[3].

Gdy w Niemczech rozpoczął się okres nazizmu, von Laue wystąpił z otwartą krytyką postawy rządu wobec tak zwanej fizyki żydowskiej (reprezentowanej, między innymi, przez Einsteina) i nie zerwał kontaktów z izolowanymi kolegami Żydami. W czasie II wojny światowej odmówił pracy w nazistowskim programie rozwoju broni jądrowej – zajął się pisaniem książki na temat historii fizyki^[3]^[5].

Po zakończeniu wojny został aresztowany, wraz z dziewięcioma innymi naukowcami niemieckimi, podejrzanymi o udział w realizacji programu nuklearnego, i był więziony przez niemal rok w Farm Hall w Anglii (operacja Epsilon; zainstalowany w Godmanchester podsłuch miał dostarczyć aliantom informacji o stopniu zaawansowania realizacji programu). W tym czasie napisał pracę na temat absorpcji promieniowania rentgenowskiego^[3].

Publikacje

Jest autorem książek^[3]:

1911: Das Relativitätsprinzip (The Theory of Relativity)
1925: Die Theorien der Radiologie (The Theories of Radiology)
1941: Röntgenstrahl-Interferenzen (X-Ray Interferences)
1943: Geschichte der Physik (History of Physics)
1947: Theorie der Supraleitung (Theory of Superconductivity)
1948: Materiewellen und ihre Interferenzen (Matter Waves and Their Interference)
1961: Gesammelte Schriften und Vorträge (Collected Writings & Lectures)

Odznaczenia i wyróżnienia

Poza Nagrodą Nobla (1914) otrzymał^[3]:

1914 – Medal Matteucciego
1932 – Medal Maxa Plancka
1952 – Pour le Mérite, Knighthood Order
1959 – Medal Helmholtza
1953 – Wielki Krzyż z Gwiazdą od Federal Services
1957 – Legię Honorową (oficer)

Był członkiem licznych towarzystw naukowych, do których należą^[3]:

Narodowa Akademia Rysiów (wł. Accademia Nazionale dei Lincei)
American Physical Society (członek zagraniczny)
Akademia Nauk w Berlinie (NRD)
Niemieckie Towarzystwo Fizyczne
Niemieckie Towarzystwo Matematyczne
Międzynarodowej Unii Krystalografii
Papieska Akademia Nauk
Royal Society (członek zagraniczny)
Rosyjska Akademia Nauk.

Upamiętnienie

Nagrobek na cmentarzu *Stadtfriedhof* w Getyndze

Dowodem pamięci o jego zasługach jest stosowanie pojęć „metoda Lauego”, „obraz Lauego” (dyfraktogram Lauego, lauegram). Jego nazwisko upamiętnia również planetoida von Laue i krater księżycowy, Laue Crater ☾ 28,0°N 96,7°W/28,000000 -96,700000 (średnica 87 km)^[3].

Życie rodzinne

Max von Laue ożenił się w roku 1910 z Magdaleną Degen. Był entuzjastycznym użytkownikiem samochodów; lubił szybką jazdę. Dnia 7 kwietnia 1960 roku doszło w Berlinie do kolizji z motorowerem. Rowerzysta zmarł na miejscu, a von Laue 17 dni później. Został pochowany na cmentarzu Stadtfriedhof w Getyndze, na którym są pochowani również inni laureaci Nagrody Nobla: Max Born, Otto Hahn, Walther Nernst, Max Planck, Otto Wallach, Adolf Windaus, Richard Zsigmondy^[6].

Przypisy

↑ Laue Max Felix Theodor, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12] .
↑ ^a ^b ^c ^d Max von Laue - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1914 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-04-15]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 12, 1915, Concerning the Detection of X-ray Interferences
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Max von Laue. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-04-15]. (ang.).
↑ Daina Kolbuszewska: Noblista Max von Laue był uczniem poznańskiego gimnazjum. [w:] Kraj > Informacje z regionów [on-line]. wiadomosci.gazeta.pl, 2005-10-21. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)]. (pol.).
↑ History Of Physics. [w:] Wersja zdigitalizowana (wyd. I: Geschichte der Physik,1943) [on-line]. Academic Press Inc, 1950. [dostęp 2014-04-16]. (ang.).
↑ Der Nobelpreis und das Ehrenmal "Nobel-Rondell" auf dem Stadtfriedhof. City of Göttingen. [dostęp 2014-04-16]. (niem.).

Linki zewnętrzne

Nobel Prize in Physics 1914; Max Theodor Felix von Laue for his discovery of the diffraction of X-rays by crystals na www.iucr.org (The International Union of Crystallography)
Dyfrakcja promieniowania rentgenowskiego. mif.pg.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-17)]. na www.mif.pg.gda.pl

[epwn-1] Laue Max Felix Theodor, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12] .

[www.nobelprize-2] Max von Laue - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1914 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-04-15]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 12, 1915, Concerning the Detection of X-ray Interferences

[www.nndb.com-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Max von Laue. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-04-15]. (ang.).

[gazeta.pl-4] Daina Kolbuszewska: Noblista Max von Laue był uczniem poznańskiego gimnazjum. [w:] Kraj > Informacje z regionów [on-line]. wiadomosci.gazeta.pl, 2005-10-21. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)]. (pol.).

[HistFizyki1950-5] History Of Physics. [w:] Wersja zdigitalizowana (wyd. I: Geschichte der Physik,1943) [on-line]. Academic Press Inc, 1950. [dostęp 2014-04-16]. (ang.).

[Stadtfriedhof-6] Der Nobelpreis und das Ehrenmal "Nobel-Rondell" auf dem Stadtfriedhof. City of Göttingen. [dostęp 2014-04-16]. (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]