Matthias Erzberger

Matthias Erzberger
Data i miejsce urodzenia	20 września 1875 ; Buttenhausen
Data i miejsce śmierci	26 sierpnia 1921 ; Bad Griesbach im Rottal
	Minister bez teki
Okres	od 4 października 1918; do 9 listopada 1918
	Multimedia w Wikimedia Commons

Matthias Erzberger (ur. 20 września 1875 w Buttenhausen, zm. 26 sierpnia 1921 w Bad Griesbach im Rottal) – niemiecki pisarz i polityk.

Życiorys

Syn urzędnika Josefa Erzbergera i Katheriny z d. Flad. W okresie 1896–1903 kierował wydawanym w Stuttgarcie pismem Deutsches Volksblatt. W 1903 uzyskał mandat deputowanego do Reichstagu, reprezentując Partię Centrum. W okresie I wojny światowej kierował Biurem Propagandy Zagranicznej. W lipcu 1917 był autorem Rezolucji Pokoju, przyjętej przez Reichstag, a będącej wezwaniem do zakończenia wojny bez aneksji i kontrybucji, przy respektowaniu zasad prawa międzynarodowego i wolności mórz^[1].

W październiku 1918 wszedł do rządu Maxa von Badena jako minister bez teki. W listopadzie 1918 w imieniu rządu Friedricha Eberta, kierował delegacją niemiecką, która w Compiègne prowadziła negocjacje rozejmowe z Ententą^[2]. W reakcji na warunki zawieszenia broni napisał^[3]:

Biorąc pod uwagę debaty prowadzące do przerwania ognia, liczyliśmy na takie warunki, które zakończyłyby cierpienia osób nie biorących udziału w walkach – kobiet i dzieci – i które zapewniłyby nieprzyjacielowi pełne i całkowite bezpieczeństwo wojskowe. Naród niemiecki, który stał naprzeciw całego świata przez pięćdziesiąt miesięcy, zachowa swoją wolność i jedność wbrew wszelkiego rodzaju przemocy. Siedemdziesięciomilionowy naród cierpi, ale nie umiera.

W 1919 minister odpowiedzialny za sprawy zawieszenia broni, następnie objął resort finansów. Zreformował niemieckie koleje państwowe, które zaczęły przynosić dochody, doprowadził do ujednolicenia systemu podatkowego. W 1920 został zdymisjonowany z rządu Philippa Scheidemanna.

Zginął 26 sierpnia 1921 zamordowany przez Heinricha Tillessena i Heinricha Schulza – członków Organizacji Consul. Do spacerującego po ulicach uzdrowiska Erzbergera oddano 12 strzałów z broni krótkiej^[4]. Został pochowany na cmentarzu katolickim w Biberach an der Riß.

Upamiętnienie

Jego postać pojawia się w filmie fabularnym Na Zachodzie bez zmian (Im Westen nichts Neues) z 2022 opartym na powieści Ericha Marii Remarque’a pod tym samym tytułem, gdzie zagrał go Daniel Brühl^[5].

Publikacje

1902: Die Säkularisation in Württemberg
1902: Beiträge zur Parität in Württemberg
1904–1907: Centrumspolitik im Reichstag. 5 Bände
1905: Der Toleranzantrag des Centrums.
1905: Zollpolitik und Sozialdemokratie.
1905: Die Arbeitskammern vor dem Reichstage.
1910: Die Zentrumspolitik im Reichstage.
1920: Erlebnisse im Weltkrieg.

Przypisy

↑ Lamar Cecil: Wilhelm II: Emperor and exile, 1900-1941, UNC Press 1996, s. 253.
↑ Golo Mann: Niemieckie dzieje w XIX i XX wieku. tłum. Andrzej Kopacki. Olsztyn: Borussia, 2007. ISBN 978-83-89233-34-9.
↑ Thomas Keneally: Koniec wielkiej wojny, Wydawnictwo „Da Capo” 1996, s. 189.
↑ Gerald Feldman: The great disorder: politics, economics, and society in the German inflation, 1914-1924, Oxford University Press 1997, s. 347.
↑ Na Zachodzie bez zmian Im Westen nichts Neues 2022. filmweb.pl. [dostęp 2022-11-01].

Bibliografia

Piotr Mikietyński: Niemiecka droga ku Mitteleuropie. Polityka II Rzeszy wobec Królestwa Polskiego (1914-1916). Kraków: 2009, s. 268. ISBN 978-83-88737-09-1.
Golo Mann: Niemieckie dzieje w XIX i XX wieku. tłum. Andrzej Kopacki. Olsztyn: Borussia, 2007. ISBN 978-83-89233-34-9.

[1] Lamar Cecil: Wilhelm II: Emperor and exile, 1900-1941, UNC Press 1996, s. 253.

[2] Golo Mann: Niemieckie dzieje w XIX i XX wieku. tłum. Andrzej Kopacki. Olsztyn: Borussia, 2007. ISBN 978-83-89233-34-9.

[3] Thomas Keneally: Koniec wielkiej wojny, Wydawnictwo „Da Capo” 1996, s. 189.

[4] Gerald Feldman: The great disorder: politics, economics, and society in the German inflation, 1914-1924, Oxford University Press 1997, s. 347.

[5] Na Zachodzie bez zmian Im Westen nichts Neues 2022. filmweb.pl. [dostęp 2022-11-01].

[bezpartyjny-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ bezpartyjny

[DDP-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f DDP

[Zentrum-8] Zentrum

[DVP-9] DVP

[SPD-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g SPD

[DNVP-11] DNVP

[NSDAP-12] NSDAP

[FDP-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ FDP

[CDU-14] CDU

[Zieloni-15] Zieloni

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

[G]

[H]

[I]

[J]

Cesarstwo Niemieckie (1878-1918)	Graf Otto zu Stolberg-Wernigerode^[A] (1878–1881) Karl Heinrich von Boetticher^[A] (1881–1897) Arthur Graf von Posadowsky-Wehner^[A] (1897–1907) Theobald von Bethmann Hollweg^[A] (1907–1909) Clemens von Delbrück^[A] (1909–1916) Karl Helfferich^[A] (1916–1917) Friedrich von Payer^[A] (1917–1918)
Republika Weimarska (1918-1933)	Eugen Schiffer^[B] (1919) Bernhard Dernburg^[B] (1919) Matthias Erzberger^[C] (1919) Eugen Schiffer^[B] (1919–1920) Erich Koch-Weser^[B] (1920) Rudolf Heinze^[D] (1920–1921) Gustav Bauer^[E] (1921–1922) Robert Schmidt (1923) Karl Jarres^[B] (1919) (1923–1925) Oskar Hergt^[F] (1927–1928) Hermann Dietrich^[B] (1930–1932) Franz von Papen^[A] (1932–1933)
III Rzesza (1933–1945)	Franz von Papen^[A] (1933–1934) Hermann Göring^[G] (1941–1945)
Republika Federalna Niemiec (od 1949)	Franz Blücher^[H] (1949–1957) Ludwig Erhard^[I] (1957–1963) Erich Mende^[H] (1963–1966) Hans-Christoph Seebohm^[I] (1966) Willy Brandt^[E] (1966–1969) Walter Scheel^[H] (1969–1974) Hans-Dietrich Genscher^[H] (1974–1982) Egon Franke^[E] (1982) Hans-Dietrich Genscher^[H] (1982–1992) Jürgen Möllemann^[H] (1992–1993) Klaus Kinkel^[H] (1993–1998) Joschka Fischer^[J] (1998–2005) Franz Müntefering^[E] (2005–2007) Frank-Walter Steinmeier^[E] (2007–2009) Guido Westerwelle^[H] (2009–2011) Philipp Rösler^[H] (2011–2013) Sigmar Gabriel^[E] (2013–2018) Olaf Scholz^[E] (2018–2021) Robert Habeck^[J] (od 2021)