Przejdź do zawartości

Komenda Rejonu Uzupełnień Włocławek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Komenda Rejonu Uzupełnień Włocławek
Powiatowa Komenda Uzupełnień Włocławek
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

PKU Włocławek XI
PKU 14 pp
PKU Włocławek[1]

Komendanci
Pierwszy

ppłk Jan Tirbach

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Włocławek

Podległość

OKU Łódź
DOGen. „Łódź”
DOK VIII

Skład

PKU typ I

Komendy rejonów uzupełnień OK VIII.
Zaniedbany grób rodzinny ppłk. piech. Jana Józefa Baptysty Szrettera - komendanta PKU Włocławek w latach 1928-1935 (cmentarz komunalny we Włocławku - stan na dzień 7 maja 2023).
Grób kpt. Włodzimierza Kozłowskiego[a] – oficera PKU Włocławek w latach 20. XX w. (cmentarz komunalny we Włocławku).
Grób kpt. Franciszka Winiarskiego – kierownika I referatu ewidencji KRU Włocławek (cmentarz komunalny we Włocławku).

Komenda Rejonu Uzupełnień Włocławek (KRU Włocławek) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie[2].

Historia komendy

[edytuj | edytuj kod]

W 1917 roku na terenie Włocławka funkcjonował Główny Urząd Zaciągu[3]. Rozkazem kierownika MSWojsk. nr 144 z 27 listopada 1918 w sprawie organizacji władz zaciągowych powołano do życia między innymi XI Powiatową Komendę Uzupełnień we Włocławku dla Okręgu Wojskowego XI obejmującego powiaty: włocławski, nieszawski i kolski[4]. Z chwilą wejścia w życie rozkazu i sformowania nowego PKU, Główny Urząd Zaciągu do Wojska Polskiego zobowiązany był przekazać całość dokumentacji tej PKU na obszarze której znajdował się[5]. Bezpośrednią kontrolę nad PKU sprawowała Okręgowa Komendy Uzupełnień w Łodzi[5].

12 lutego 1919 roku „z powodu zbyt wielkiej ilości powiatów wchodzących w skład PKU Ciechanów XII oraz trudności komuniacyjnych” minister spraw wojskowych wyłączył z niej powiat lipnowski i włączył do PKU Włocławek XI[6].

W czerwcu 1921 roku PKU 14 pp była podporządkowana Dowództwu Okręgu Generalnego „Łódź” i obejmowała swoją właściwością powiaty: lipnowski, nieszawski i włocławski[7].

18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[8], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[9]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[10][11]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[12].

Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[10]. W skład PKU Włocławek wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy[10]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[13][14][15].

12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[16].

Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Włocławek normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[17]

Z dniem 10 stycznia 1927 roku została zlikwidowana PKU Lubicz, a podporządkowany jej powiat lipnowski włączony do PKU Włocławek[18].

W marcu 1930 roku PKU Włocławek nadal podlegała Dowództwu Okręgu Korpusu Nr VIII i administrowała powiatami: włocławskim, lipnowskim i nieszawskim[19]. W grudniu tego roku PKU Włocławek posiadała skład osobowy typ I[17].

11 listopada 1931 roku ogłoszono nadanie Krzyża Niepodległości sierż. Tomaszowi Szottowi[b] z PKU Włocławek[21][22].

1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby uzupełnień, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Włocławek została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Włocławek przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku[23], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym[24]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność KRU Włocławek normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938 roku. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień[25].

Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie i nadal obejmował powiaty: włocławski, lipnowski i nieszawski[2].

Obsada personalna

[edytuj | edytuj kod]

Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU i KRU Włocławek, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w 1926 i 1938 roku.

Komendanci
Stopień, imię i nazwisko Okres pełnienia funkcji Kolejne stanowisko (dalsze losy)
ppłk piech. Jan Tirbach[c] od 10 I 1919[27]
płk Wojciech Józef Gromczyński[28] 6 X 1919 – 30 IV 1921[29] stan spoczynku
ppłk piech. Adam Chanecki[d] 1 V 1921[30] – ? komendant PKU Święciany
mjr / ppłk piech. Adam Stanisław Kasprzykowski 1923[31][32] – XI 1928[33] dyspozycja dowódcy OK VIII
ppłk piech. Jan Józef Baptysta Szretter[e] XI 1928[34] – 31 VIII 1935[35] stan spoczynku
mjr piech. Paweł Błaszkowski[f] VIII 1935[37] – 1939[38]
Obsada personalna PKU w styczniu 1919 roku[27]
komendant ppłk Jan Tirbach
zastępca komendanta kpt. Jan Kiersnowski
naczelnik kancelarii por. Wacław Wierzbicki
oficer gospodarczy urzędnik wojskowy Wiktor Karwajski
oficer ewidencyjny na powiat włocławski ppor. Tadeusz Leon Marszałek
oficer ewidencyjny na powiat nieszawski chor. Antoni Żurkowski
oficer ewidencyjny na powiat kolski por. Stanisław Włodarski
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1921–1925[39][32]
I referent kpt. piech. Włodzimierz Jan Michał Kozłowski 1923 – I 1924[40] II referent
mjr piech. Jan Kulwieć I – III 1924[41] PKU Szubin
kpt. piech. Włodzimierz Jan Michał Kozłowski III 1924 – II 1926 kierownik I referatu
II referent mjr piech. Jan Kulwieć do I 1924[40] I referent
kpt. piech. Włodzimierz Jan Michał Kozłowski I – III 1924[42] I referent
urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Fryderyk Honzatko III 1924[42] – II 1926 kierownik II referatu
oficer instrukcyjny por. piech. Aleksander Niklewicz do XII 1923[43] 14 pp
por. piech. Antoni Marciniec od XII 1923[43]
oficer ewidencyjny na powiat włocławski urzędnik wojsk. XI rangi / chor. Stanisław Pęcak[g] od 1 VI 1923[45], był w 1925
oficer ewidencyjny na powiat nieszawski urzędnik wojsk. XI rangi / chor. Jan Kadulski[h] od IV 1923[46], był w 1925
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1926–1938[47][48][49]
kierownik I referatu administracji rezerw

i zastępca komendanta

kpt. piech. Włodzimierz Jan Michał Kozłowski[i] od II 1926
mjr piech. Antoni Czyż IV 1928[51] – VI 1930[52] komendant PKU Grudziądz
kpt. piech. Franciszek Winiarski VI 1930[52] – VI 1938 kierownik I referatu KRU
kierownik II referatu poborowego por. kanc. Fryderyk Honzatko II 1926 – ? PKU Bydgoszcz
por. / kpt. piech. Stefan Bronisław Przegroda[j] był w 1932 i w VI 1935
referent por. kanc. Michał Mostek[k] od II 1926
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych KRU w latach 1938–1939[38][l]
kierownik I referatu ewidencji kpt. adm. (piech.) Franciszek Winiarski[m] był w III 1939
kierownik II referatu uzupełnień kpt. adm. (piech.) Franciszek Rogowski był w III 1939 w niemieckiej niewoli
  1. Na tablicy nagrobnej podano błędny wiek oficera.
  2. Sierż. Tomasz Szott ur. 19 grudnia 1894 roku w Chodaczkowie, w rodzinie Jana. W czasie I wojny światowej (od 16 sierpnia 1914 do 10 października 1917 roku) walczył w szeregach 3 pułku piechoty Legionów Polskich[20].
  3. Ppłk piech. Jan Tirbach 11 czerwca 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu podpułkownika, w piechocie, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Pełnił wówczas służbę w Wojskowej Straży Granicznej[26]. Później był oficerem do zleceń w Dowództwie Strzelców Granicznych.
  4. Adam Chanecki urodził się 13 marca 1873 roku w Studzionkach (powiat Nowogródek) jako syn Adama. Zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r. W 1933 r. został odznaczony Medalem Niepodległości (Monitor Polski Nr 24 z 1933). W roku 1934 podlegał ewidencyjnie pod PKU Poznań Miasto, należał do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VII i jako oficer w stanie spoczynku znajdował się w dyspozycji Dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII.
  5. Jan Józef Baptysta Szretter urodził się 20 czerwca 1887 roku w Złotym Potoku (powiat Częstochowa) jako syn Joachima Józefa i Józefy Świderskiej. W dniu 10 stycznia 1918 roku zawarł w Winnicy na Podolu związek małżeński z Reginą Ostrowską, córką Alfonsa i Brygidy Jadwigi Durzyckiej (ur. 8 października 1900 r. w Kursku, zm. 4 marca 1980 r.). Major piechoty ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r., podpułkownik ze starszeństwem od 15 sierpnia 1924 r. Pełnił służbę w 22 pp, 63 pp (p.o. dowódcy batalionu sztabowego, dowódca III batalionu), PKU Stryj (jako etatowy oficer 6 pspodh.) i PKU Włocławek. Zmarł 30 grudnia 1965 r. we Włocławku i spoczywa na tamtejszym cmentarzu komunalnym. Miał syna Zbigniewa Joachima (ur. w 1921 roku).
  6. Paweł Franciszek Błaszkowski urodził się 19 listopada 1895 roku. Był żołnierzem Armii Cesarstwa Niemieckiego. W Wojsku Polskim służył w 64 pp. W czerwcu 1933 roku został przeniesiony do 65 pp w Grudziądzu na stanowisko dowódcy II batalionu detaszowanego w Gniewie. W sierpniu 1935 roku został przeniesiony do PKU Włocławek na stanowisko komendanta. Był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i Złotym Krzyżem Zasługi[36].
  7. Urzędnik wojsk. XI rangi Stanisław Pęcak (ur. 7 lipca 1886) z dniem 1 stycznia 1925 roku został mianowany chorążym zawodowym w piechocie z równoczesnym wcieleniem do 14 pp i pozostawieniem na dotychczasowym stanowisku w PKU Włocławek[44].
  8. Urzędnik wojsk. XI rangi Jan Kadulski (ur. 23 stycznia 1884) z dniem 1 stycznia 1925 roku został mianowany chorążym zawodowym w piechocie z równoczesnym wcieleniem do 14 pp i pozostawieniem na dotychczasowym stanowisku w PKU Włocławek[44].
  9. Kpt. piech. Włodzimierz Jan Michał Kozłowski - ur. 12 maja 1882 roku w podwłocławskim Zazamczu, syn Zdzisława (nadleśniczego) i Zofii z domu Kowalewskiej. Zweryfikowany w stopniu kapitana piechoty ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919. Przed 1928 rokiem przeniesiony w stan spoczynku. Na emeryturze mieszkał we Włocławku[50], gdzie zmarł 9 listopada 1946 r. Spoczywa na tamtejszym cmentarzu komunalnym (sektor: 42, rząd: 4, grób: 58).
  10. Stefan Bronisław Przegroda ur. 2 września 1898 roku. Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 1848. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Pełnił służbę w 15 pp. W maju 1925 Wojskowy Sąd Okręgowy Nr I w Warszawie pod przewodnictwem podpułkownika Korpusu Sądowego Stanisława Orskiego skazał go - za stosowanie niedozwolonych kar względem podwładnych żołnierzy, a mianowicie stójki pod ciężkim karabinem maszynowym, które powodowały dość liczne omdlenia, oraz systematyczne bicie po twarzy - na karę jednego roku więzienia i zwolnienie ze służby. Najwyższy Sąd Wojskowy odrzucił zażalenie obrony i utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji[53]. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 2. lokatą w korpusie oficerów piechoty[54]. Zmarł 23 sierpnia 1937 r. w Toruniu[55]. Był odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie).
  11. Por. kanc. Michał Mostek (ur. 3 września 1876) na emeryturze mieszkał w Żukowicach, w powiecie tarnowskim[56].
  12. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[57].
  13. Franciszek Winiarski (ur. 15 lutego 1896 w Turaszówce, zm. 9 listopada 1979 we Włocławku). W Wojsku Polskim służył w 18 pp. Został przydzielony do PKU Gostyń na stanowisko I referenta, a od lutego 1926 roku kierownika I referatu administracji rezerw i zastępcy komendanta. Z dniem 1 stycznia 1927 roku, po likwidacji PKU Gostyń, został przydzielony do macierzystego 18 pp. Następnie pełnił służbę w PKU Nowy Sącz. W czerwcu 1930 roku został przydzielony do PKU Włocławek na stanowisko kierownika I referatu. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (opracowano na podstawie Roczników Oficerskich).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 38.
  2. a b Dz.U. z 1939 r. nr 20, poz. 131.
  3. Szandrocho 2011 ↓, s. 42.
  4. Szandrocho 2011 ↓, s. 44, 46.
  5. a b Szandrocho 2011 ↓, s. 47.
  6. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 19 z 19 lutego 1919 roku, poz. 625.
  7. Rozkaz DOGen. Kielce Nr 69 z 23 czerwca 1921 roku, zał. nr 2 do pkt 11
  8. Dz.U. z 1924 r. nr 61, poz. 609.
  9. Dz.U. z 1925 r. nr 37, poz. 252.
  10. a b c Jarno 2001 ↓, s. 169.
  11. Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
  12. Moczyński 1928 ↓, s. 393–394.
  13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7-20.
  14. Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
  15. Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
  16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 1-10.
  17. a b Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 40 z 23 grudnia 1930 roku, poz. 471.
  18. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 2 z 21 stycznia 1927 roku, poz. 15.
  19. Dz.U. z 1930 r. nr 31, poz. 270.
  20. Wykaz Legionistów ↓.
  21. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931 roku, s. 375.
  22. M.P. z 1931 r. nr 218, poz. 296.
  23. Jarno 2001 ↓, s. 173.
  24. Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220.
  25. Historia WKU Suwałki ↓.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 23 czerwca 1920 roku, s. 499.
  27. a b Dz. Rozk. Wojsk. Nr 4 z 16 stycznia 1919 roku, poz. 197.
  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 23 XI 1921, s. 1546.
  29. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 23 kwietnia 1921 roku, s. 821.
  30. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 23 kwietnia 1921 roku, s. 844.
  31. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1483.
  32. a b Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1352.
  33. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 330, 383, z dniem 31 grudnia 1928 roku został przeniesiony w stan spoczynku.
  34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 356.
  35. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 85.
  36. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 20.
  37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 97.
  38. a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 861.
  39. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1483, 1564.
  40. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 24 stycznia 1924 roku, s. 37.
  41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 9 marca 1924 roku, s. 109.
  42. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 9 marca 1924 roku, s. 110.
  43. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 76 z 12 grudnia 1923 roku, s. 714.
  44. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 27 stycznia 1925 roku, s. 41.
  45. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 30 marca 1923 roku, s. 225.
  46. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 5 kwietnia 1923 roku, s. 239.
  47. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 17.
  48. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 527.
  49. Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 8, 50, 87.
  50. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 905.
  51. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 158.
  52. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 207.
  53. Sąd Najwyższy o stosowaniu niedozwolonych kar. „Polska Zbrojna”. 201, s. 5, 1925-07-24. Warszawa. .
  54. Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 387.
  55. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1937 roku, s. 58.
  56. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 913.
  57. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]