Kokoryczka wonna[edytuj]
Kwiatostan kokoryczki wonnej | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
kokoryczka wonna | ||
Nazwa systematyczna | |||
Polygonatum odoratum (Mill) Druce. Ann. Scott. Nat. Hist. 226. 1906 | |||
Synonimy | |||
|
Kokoryczka wonna[3] (Polygonatum odoratum (Mill) Druce) – gatunek byliny należący do rodziny szparagowatych[2]. Znana też jako kokoryczka lekarska[4]. Występuje na terenie prawie całej Europy, a także w Azji i Ameryce Północnej. W Polsce roślina dość rozpowszechniona, spotykana na całym niżu i w niższych położeniach górskich.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Łodygi
- Nadziemne łodygi nagie, kanciaste, w górze nieco spłaszczone, łukowato wygięte, o wysokości od 15 do 65 cm. Wyrastają z czołgającego się, rozgałęzionego grubego kłącza[5], ze śladami po ubiegłorocznych obumarłych łodygach.
- Liście
- Szerokolancetowate do eliptycznych[5], szorstkie, nasadą obejmujące łodygę, od spodu szarozielone, zaostrzone, całobrzegie, ustawione dwustronnie, malejące ku górze. Nerwacja wyraźnie widoczna.
- Kwiaty
- Dzwonkowate, o długości (12)14–20(30) mm, najczęściej pojedyncze, rzadziej w gronach po dwa sporadycznie 3–5 kwiatów[6]. Wyrastają w kątach liści na szypułkach o długości do 2 cm, wonne lub słabo pachnące, koloru białawego, lub zielono-białego. Okwiat sześcio-ząbkowy, ząbki okwiatu o długości do 5 mm, człony okwiatu zrosłe w rurkę. Kwiat ma sześć pręcików o nagich nitkach. Pylniki trójkątne, słupek 1 górny, dzbanuszkowaty.
- Owoc
- Jagoda z kilkoma nasionami. Dojrzałe owoce koloru sinoczarnego o średnicy od 8 do 12 mm[5].
-
Pokrój kwitnących roślin
-
Kwiat
-
Dojrzałe owoce
- Gatunki podobne
- Kokoryczka wielokwiatowa P. multiflorum ma 2–6 kwiatów w gronach (czasem nawet do 10)[7], kwiaty te są przewężone i zakończone nieco krótszymi ząbkami (do 3–4 mm), nitki pręcików są pokryte rzadkimi włoskami[8]. Gatunek ten różni się też obłymi łodygami (u kokoryczki wonnej kanciastymi)[6][8], osiągającymi też czasem większą długość (nawet do 100 cm)[7].
-
Kanciaste łodygi P. odoratum
-
Obła łodyga P. multiflorum
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Geofit. Kwitnie od maja do czerwca[6]. Preferuje stanowiska naświetlone, gleby suche do świeżych, średniożyzne. Rośnie w widnych lasach (ciepłolubnych i acydofilnych dąbrowach, w borach sosnowych i borach mieszanych), w zaroślach i zbiorowiskach okrajkowych[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych, gatunek charakterystyczny dla związku roślinnego Geranion sanguinei[9].
- Roślina trująca
- Zawiera trujące glikozydy i asparganinę. Cała roślina jest toksyczna, powoduje zatrucia u ludzi[10].
Mieszaniec
[edytuj | edytuj kod]Krzyżuje się z kokoryczką wielokwiatową P. multiflorum dając mieszańca – Polygonatum ×hybridum Brügger. Ma on cechy pośrednie między taksonami rodzicielskimi i czasem zawiązuje płodne owoce. Jest często uprawiany, przynajmniej w zachodniej i północnej Europie częściej niż gatunki rodzicielskie, a stanowiska w naturze uznawane są zwykle za wynik „ucieczki z ogrodu”[8].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Bardzo ozdobna i atrakcyjna roślina w ogrodzie. Szczególnie nadaje się do sadzenia w zadrzewionych zakątkach ogrodu. Wymaga żyznej, próchnicznej gleby.
- Surowiec zielarski: podstawowym surowcem jest ziele i kłącze (Herba et Rhizoma Polygonati seu Radix), zawierające alkaloidy, saponiny, flawonoidy (rutynę, kwercetynę), glikozydy podobne do glikozydów konwalii (polygonatoksyny), śluzy, kwas chelidonowy, asparaginę, glikotyninę.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Skocz do: a b Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-01] (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 529. ISBN 83-01-00129-1.
- ↑ Skocz do: a b c d Leokadia Witkowska-Żuk , Atlas roślinności lasów, Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, [cop. 2008], ISBN 978-83-7073-649-1, OCLC 297750595 .
- ↑ Skocz do: a b c Lucjan Rutkowski , Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: PWN, 2004, s. 546-547, ISBN 978-83-01-14342-8 .
- ↑ Skocz do: a b Władysław Szafer , Stanisław Kulczyński , Bogumił Pawłowski (red.), Rośliny polskie: Część II, wyd. 6, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 808, ISBN 83-01-05287-2, OCLC 475163154 .
- ↑ Skocz do: a b c T.G. Tutin , Flora Europaea. Volume 5. Alismataceae to Orchidaceae (Monocotyledones), 1980, s. 71, ISBN 0-521-20108-X .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Jan Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982. ISBN 83-200-2415-3.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- BioLib: 41940
- EoL: 1014905
- EUNIS: 188076
- Flora of China: 200027862
- FloraWeb: 4410
- GBIF: 2770228
- identyfikator iNaturalist: 61454
- IPNI: 540195-1
- NCBI: 82207
- Plant Finder: 281800
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-284008
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:540195-1
- Tela Botanica: 51306
- identyfikator Tropicos: 18400313
- CoL: 6VTVB