Jānis Balodis

Jānis Balodis
	; Jānis Balodis około listopada 1928 roku
	generał
Data i miejsce urodzenia	20 lutego 1881 ; okręg Trikāta, gubernia inflancka, Cesarstwo Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	8 sierpnia 1965 ; Saulkrasti, Łotewska SRR, ZSRR
	Przebieg służby
Lata służby	1898–1921
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego; Łotewskie Siły Zbrojne
Stanowiska	naczelny wódz ARŁ
Główne wojny i bitwy	wojna rosyjsko-japońska; I wojna światowa; wojna domowa w Rosji wojna łotewsko-bolszewicka;
Późniejsza praca	polityk
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jānis Balodis (ur. 20 lutego 1881 w okręgu Trikāta, zm. 8 sierpnia 1965 w Saulkrasti) – łotewski polityk i wojskowy, generał, naczelny wódz armii łotewskiej (1919–1921) kierujący jej działaniami podczas wojny o niepodległość, minister wojny (1931–1940), wicepremier (1938–1940), poseł na Sejm II, III i IV kadencji, współpracownik Kārlisa Ulmanisa. Uczestnik wojny rosyjsko-japońskiej, I wojny światowej i wojny domowej w Rosji.

Życiorys

Urodził się w Vidzeme w rodzinie rolniczej jako najmłodsze z trojga dzieci. Ukończył naukę w szkole parafialnej w Trikāta. Od 1898 służył w 110 pułku piechoty Armii Imperium Rosyjskiego w Kownie. W 1902 ukończył z wyróżnieniem Wileńską Szkołę Junkrów Piechoty. Wziął udział w wojnie rosyjsko-japońskiej 1905, później walczył w I wojnie światowej na froncie wschodniopruskim.

W 1915 – ranny pod Augustowem – dostał się do szpitala, a następnie trafił do niewoli niemieckiej na Śląsku, w której przebywał do 1918. W roku zakończenia wielkiej wojny powrócił na Łotwę, gdzie dowodził dywizją kurlandzką. W październiku 1919 mianowano go naczelnym wodzem armii łotewskiej. Dowodził armią łotewską w czasie wojny łotewsko-bolszewickiej (1919-1920), toczonej w tym samym okresie co wojny – estońsko-bolszewicka i polsko-bolszewicka. Koordynował współpracę armii łotewskiej i Wojska Polskiego przy odbiciu z rąk Armii Czerwonej Dyneburga zimą 1919/1920. W 1921 odszedł ze służby wojskowej. Otrzymał od rządu gospodarstwo rolne w gminie Līvbērze.

W październiku 1925 wszedł w skład Sejmu Republiki Łotewskiej II kadencji z listy Łotewskiego Związku Rolników, mandat wykonywał również w III (1928–1931) i IV kadencji (1931–1934). Stał na czele Komisji Spraw Wojskowych. Od 1931 do 1940 pełnił funkcję ministra wojny. Był współorganizatorem puczu wojskowego Ulmanisa 15 maja 1934. W 1938 został wicepremierem w rządzie Ulmanisa. 6 kwietnia 1940 został zwolniony ze stanowiska ministra wojny na skutek konfliktu z dyktatorem.

Po okupacji Łotwy przez Armię Czerwoną próbował startu w wyborach do tzw. Sejmu Ludowego z ramienia Bloku Demokratycznego, jednak alternatywna lista nie została zarejestrowana przez władze sowieckie. Aresztowany przez NKWD i wywieziony wraz z żoną w głąb ZSRR. Został "skazany" na 25 lat łagru, lecz do 1956 pozostawał wraz z żoną więźniem w "specizolatorze" (więzienie specjalne) NKWD we Włodzimierzu nad Klaźmą jako tajni, oznaczeni numerami więźniowie^[1]. W 1956 został zwolniony z więzienia i pozwolono mu wraz z żoną powrócić na sowiecką Łotwę. Zimą mieszkał w Rydze, latem zaś w Saulkrasti, gdzie do dziś zachował się jego dom^[2]. Władze radzieckie, za pośrednictwem byłego ministra rządu ulmanisowskiego Vilhelmsa Muntersa, próbowały zjednać generała do poparcia swojego mandatu, jednak ten konsekwentnie odmawiał.

Zmarł w 1965. Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Rydze. Jego pogrzeb w stolicy zgromadził kilka tysięcy osób.

Rodzina

W 1936 poślubił Elvīrę Blūme (po mężu: Balode). Miał siostrę – Mariję (o 7 lat starszą) i brata – Dāvisa (o 18 lat starszego). Jego stryjeczny wnuk, Juris Balodis, jest naukowcem i dyplomatą, zesłany – przez lata mieszkał w Rosji, w 2007 powrócił na Łotwę^[3].

Odznaczenia

Order Pogromcy Niedźwiedzia I klasy (Łotwa)
Order Pogromcy Niedźwiedzia II klasy (Łotwa)
Order Pogromcy Niedźwiedzia III klasy (Łotwa)
Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
Order Westharda I klasy (Łotwa)
Krzyż Zasługi Obrońców (Łotwa)
Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
Krzyż Wolności I klasy (Estonia)
Order Krzyża Orła I klasy (1932, Estonia)
Krzyż Wielki Orderu Białej Róży (Finlandia)
Oficer Legii Honorowej (Francja)
Kawaler Legii Honorowej (Francja)
Order św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie)
Order św. Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie)
Order św. Anny II klasy (Imperium Rosyjskie)
Order św. Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie)
Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego (Litwa)
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (Polska)
Order św. Michała i św. Jerzego (Wielka Brytania)
Krzyż Wielki Orderu Domowego pw. świętych Maurycego i Łazarza

Pamięć

Od 1991 pamięć o generale znów jest obecna na Łotwie. Jego imieniem nazwano ulicę w Lipawie^[4]. W plebiscycie na 100 wybitnych Łotyszy zorganizowanym przez portal apollo.lv i pismo "Latvijas Avīze" zajął 57 miejsce z 2,8 tys. głosów (dla porównania Ulmanis zajął 2 miejsce z 5,1 tys. głosami, a Oskars Kalpaks – 7 z 4,7 tys.)^[5]. W 2011 uroczyście obchodzono 130 urodziny generała Balodisa^[6].

Przypisy

↑ Наталья Салагубова, Заключенный под N9. nasha.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]. "Наша газета" (nr 45), Daugavpils 9 listopada 2006 (ros.)
↑ Gunta Barbāne, Ģenerāļa Baloža vasaras mītne, www2.la.lv z 14 listopada 2008 (łot.)
↑ Inga Boškina, Godinot ģenerāļa Jāņa Baloža piemiņu Trikātā, beverinasnovads.lv z 26 lutego 2011 (łot.)
↑ Livija Leine, Spāru svētki Ģenerāļa Baloža ielā, liepajniekiem.lv z 28 października 2008 (łot.)
↑ Linda Kusiņa, Noskaidrotas 100 ievērojamākās Latvijas personības, apollo.lv z 30 grudnia 2004 (łot.)
↑ Aldis Dubļāns, Tik vērienīgi ģenerāļa Jāņa Baloža jubileja nekad nav svinēta, ziemellatvija.lv z 22 lutego 2011 (łot.)

Bibliografia

Juris Ciganovs, Ģenerālim Jānim Balodim – 130, www2.la.lv z 19 lutego 2011 (łot.)
Pirmais Latvijas nacionālās armijas ģenerālis Jānis Balodis, sargs.lv z 16 lutego 2011 (łot.)
L.k.o.k. biogrāfija, lkok.com [dostęp: 5 marca 2011] (łot.)
Ēriks Jēkabsons, Uldis Neiburgs, 100 Latvijas personības: Baltais Ģenerālis, apollo.lv z 13 sierpnia 2005 (łot.)

[1] Наталья Салагубова, Заключенный под N9. nasha.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]. "Наша газета" (nr 45), Daugavpils 9 listopada 2006 (ros.)

[2] Gunta Barbāne, Ģenerāļa Baloža vasaras mītne, www2.la.lv z 14 listopada 2008 (łot.)

[3] Inga Boškina, Godinot ģenerāļa Jāņa Baloža piemiņu Trikātā, beverinasnovads.lv z 26 lutego 2011 (łot.)

[4] Livija Leine, Spāru svētki Ģenerāļa Baloža ielā, liepajniekiem.lv z 28 października 2008 (łot.)

[5] Linda Kusiņa, Noskaidrotas 100 ievērojamākās Latvijas personības, apollo.lv z 30 grudnia 2004 (łot.)

[6] Aldis Dubļāns, Tik vērienīgi ģenerāļa Jāņa Baloža jubileja nekad nav svinēta, ziemellatvija.lv z 22 lutego 2011 (łot.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]