Przejdź do zawartości

Giacomo Caprotti

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Giacomo Caprotti
Salai
Ilustracja
Salai na rysunku Leonarda da Vinci z przełomu XV i XVI wieku
Imię i nazwisko

Giovanni Giacomo di Pietro Caprotti

Data śmierci

15 stycznia 1524

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

renesans

Ważne dzieła

Mona Vanna (autorstwo przypisane)

Multimedia w Wikimedia Commons
Mona Vanna

Giacomo Caprotti (znany również pod przezwiskiem Salai, pełnie imię: Giovanni Giacomo di Pietro Caprotti, Giangiacomo di Pietro Caprotti[1], zm. 15 stycznia 1524[2]) – artysta i uczeń Leonarda da Vinci.

Pochodzi z Oreno, leżącego nieopodal Monzy, kilkanaście kilometrów na północ od Mediolanu. Niewiele wiadomo o jego ojcu. Miał on na imię Pietro, przypuszczalnie był skromnym wieśniakiem, ale na tyle zamożnym, by móc pokryć koszty pobytu syna w warsztacie Leonarda. Miał on troje dzieci, oprócz syna Giacoma dwie córki[1]. Jedna z nich miała na imię Lorenziola[3].

Giacomo Caprotti dołączył do pracowni Leonarda pod koniec lipca 1490 roku, gdy Leonardo przebywał w Pawii lub powrócił stamtąd do Mediolanu[4]. W warsztacie pracował prawdopodobnie jako pomocnik Leonarda (famiglio) i model[5]. W warsztacie otrzymał on przydomek przezwisko „Salai” (tłumaczone na: „demon”, „mały czort”, „licho”, „mały diabeł”)[5][6]. Przydomek ten mógł pochodzić z utworu Morgante maggiore, wydanego w 1482 roku[7]. Niekiedy chłopiec był nazywany również jako „Salaino” (zdrobnienie od „Salai”), co w późniejszych latach doprowadziło do błędnego utożsamiania Salaia z Andreą Solariem, malarzem naśladującym styl Leonarda[8]. Salai pojawia się w notatkach Leonarda jako sprawiający trudności wychowawcze chłopiec, który dopuszczał się kradzieży i przywłaszczeń pieniędzy, ale również był rozpuszczony przez mentora[9][10].

Znany jest ogólny wygląd Salaia za sprawą zachowanych rysunków[11]. Jest on przedstawiany jako młodzieniec o gęstych lokach[12]. Najbardziej prawdopodobnym portretem Salaia są bliźniacze profile w Windsorze, narysowane sangwiną i czarną kredką. Jeden rysunek naniesiono na różowy papier preparowany, drugi na biały. Część z nich jest błędnie uznawana za jego portrety. Błędnie podaje się, że Giacomo Caprotti został narysowany na kartonie ze zbiorów windsorskich z florencką Madonna z Dzieciątkiem[11]. Postać Przyjemności z Alegorii Przyjemności i Cierpienia ma twarz Salaia[13]. Być może wizerunek Salaia został uwieczniony na obrazie Narcyz Giovanniego Boltraffia[12]. Według relacji Vasariego Giacomo Caprotti był przystojnym mediolańczykiem[11].

Leonardo utrzymywał z Giacomem Caprottim związek homoseksualny, z czasem został utrzymankiem malarza[14]. Giovanni Paolo Lomazzo napisał w Sogni e raggionamenti z ok. 1564 roku fikcyjny dialog pomiędzy Fidiaszem a Leonardem, w którym grecki rzeźbiarz wypytuje włoskiego malarza, czy bawił się w „grę odtylną”. W odpowiedzi Leonardo przyznaje, że wielokrotnie grał w tę grę z bliżej nieokreślonym młodzieńcem, zwłaszcza gdy ten miał piętnaście lat. Lomazzo miał tu na myśli relację pomiędzy Leonardem a Giacomem Caprottim. Vasari nazywając asystenta Leonarda mianem vago (urodziwy, uroczy, wdzięczny) również sugeruje, że Leonardo utrzymywał relację z uczniem[15]. W Kodeksie Atlantyckim znajduje się rysunek przedstawiający dwa penisy, którym doprawiono nogi. Jeden z nich próbuje wejść do koła bądź dziury podpisanej jako „Salai”. Rysunek ten jest autorstwa jednego uczniów Leonarda[16]. Charles Nicholl sugeruje, że za przezwiskiem „Salai” kryje się gra słów związana z warsztatem: salare, które oprócz pierwotnego znaczenia (solić, przyprawiać, peklować) jest potocznym określeniem na uciekanie od pracy. Stąd salai (dosł. dałem dyla) odnosi się do lenistwa ucznia[17].

Innym zadaniem Giacoma Caprottiego była pomoc przy malowaniu obrazów. Z zachowanych źródeł wiadomo, że Salai pracował przy Ostatniej Wieczerzy[18]. Z czasem stał się biegłym kopistą Leonarda[19]. Przypisuje mu się namalowanie Mona Vanny, znajdującej się w zbiorach Ermitażu[20]. Mona Vanna ma zapożyczenia z Mona Lisy i Ledy z łabędziem[21]. Prawdopodobnie jest również autorem rysunku Anioł wcielony, przedstawiający anioła z kobiecym biustem i penisem we wzwodzie[22]. Antonina Vallentin podaje, że żadne dzieło Caprottiego nie było powszechnie znane. Ponadto historyk sztuki określiła jego prace jako raczej słabe[23].

W styczniu 1505 roku oferował Izabeli d’Este namalowanie obrazu na dowolny temat. Markiza Mantui nie skorzystała z propozycji[24].

Około 1510 roku Giacomo Caprotti odpowiadał za zarządzanie winnicą, należącą do Leonarda. We wrześniu 1514 roku majątek wynajął Antoniowi Medzie[17]. Gdy w 1516 roku Leonardo przeprowadzał się do Francji na dwór króla Franciszka I Walezjusza, Caprotti podjął decyzję o pozostaniu we Włoszech[25]. Zamieszkał pod Wenecją, przy winnicy należącej do Leonarda zbudował swój dom[26][27] oraz założył rodzinę[28]. W latach 1516–1519 odbył kilka podróży do Francji, gdzie odwiedzał Leonarda[29]. Nie był obecny przy spisywaniu testamentu Leonarda[30]. Po śmierci Leonarda w 1519 roku odziedziczył połowę winnicy (druga połowa przypadła Giovanniemu Battiście de Vilanisie, innemu słudze Leonarda)[29]. Druga połowa przypadła słudze Leonarda Battiście de Villanis[27]. W nieznany sposób zdobył on obrazy Leonarda da Vinci, które odziedziczył Francesco Melzi[2].

W 1523 roku poślubił Biancę Caldiroli[2].

Zmarł nagle 15 stycznia 1524 roku w wyniku zestrzelenia z kuszy[2][30]. Po jego śmierci sporządzono spis jego majątku. Na liście znalazły się obrazy: Mona Lisa (zapisaną pod tytułem „La Honda”[31]), Święta Anna Samotrzecia, Leda z łabędziem[32] oraz San Girolamo (św. Hieronima)[33]. Nie wiadomo, czy faktycznie były to oryginały czy kopie namalowane przez Salaia[34]. Część obrazów przejął Franciszek I Walezjusz w latach 30. XVI wieku[32].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 288.
  2. ↑ a b c d Nicholl 2006 ↓, s. 590.
  3. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 581.
  4. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 190.
  5. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 288–289.
  6. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 245.
  7. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 233.
  8. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 289.
  9. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 288–289, 294.
  10. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 191.
  11. ↑ a b c Nicholl 2006 ↓, s. 291.
  12. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 293.
  13. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 214.
  14. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 291, 294.
  15. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 133.
  16. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 134.
  17. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 555.
  18. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 318.
  19. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 387.
  20. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 460–461.
  21. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 461.
  22. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 655–656.
  23. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 502.
  24. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 441.
  25. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 688–689.
  26. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 689, 710.
  27. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 517.
  28. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 643.
  29. ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 689.
  30. ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 710.
  31. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 387, 571.
  32. ↑ a b Zöllner 2005 ↓, s. 94.
  33. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 542.
  34. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 386–387.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Walter Isaacson: Leonardo da Vinci. Kraków: Insignis Media, 2019. ISBN 978-83-66071-41-4.
  • Charles Nicholl: Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni. Warszawa: WAB, 2006.
  • Antonina Vallentin: Leonardo da Vinci. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
  • Frank Zöllner: Leonardo da Vinci 1452–1519. Warszawa: Taschen, Edipresse Polska S. A., 2005. ISBN 83-89571-85-4.
Szkoła Leonarda da Vinci
Współpracownicy
Uczniowie
Pomocnicy

Emblemat szkoły Leonarda da Vinci

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Giacomo_Caprotti&oldid=73854523”