Przejdź do zawartości

Giacomo Caprotti

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Giacomo Caprotti
Salai
Ilustracja
Salai na rysunku Leonarda da Vinci z przełomu XV i XVI wieku
Imię i nazwisko

Giovanni Giacomo di Pietro Caprotti

Data śmierci

15 stycznia 1524

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

renesans

Ważne dzieła

Mona Vanna (autorstwo przypisane)

Multimedia w Wikimedia Commons
Mona Vanna (również: Monna Vanna)

Giacomo Caprotti (znany również pod przezwiskiem Salai, Salaino[1][2], pełnie imię: Giovanni Giacomo di Pietro Caprotti, Giangiacomo di Pietro Caprotti[1], zm. 15 stycznia 1524[3]) – artysta i uczeń Leonarda da Vinci.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z Oreno, leżącego nieopodal Monzy, kilkanaście kilometrów na północ od Mediolanu. Niewiele wiadomo o jego ojcu. Miał on na imię Pietro, przypuszczalnie był skromnym wieśniakiem, ale na tyle zamożnym, by móc pokryć koszty pobytu syna w warsztacie Leonarda. Miał on troje dzieci, oprócz syna Giacoma dwie córki[1]. Jedna z nich miała na imię Lorenziola[4].

Giacomo Caprotti dołączył do pracowni Leonarda pod koniec lipca 1490 roku, gdy Leonardo przebywał w Pawii lub powrócił stamtąd do Mediolanu[5]. W warsztacie pracował prawdopodobnie jako pomocnik Leonarda (famiglio) i model[6]. W warsztacie otrzymał on przydomek przezwisko „Salai” (tłumaczone na: „demon”, „mały czort”, „licho”, „mały diabeł”)[6][7]. Przydomek ten mógł pochodzić z utworu Morgante maggiore, wydanego w 1482 roku[8]. Niekiedy chłopiec był nazywany również jako „Salaino” (zdrobnienie od „Salai”), co w późniejszych latach doprowadziło do błędnego utożsamiania Salaia z Andreą Solariem, malarzem naśladującym styl Leonarda[9]. Salai pojawia się w notatkach Leonarda jako sprawiający trudności wychowawcze chłopiec, który dopuszczał się kradzieży i przywłaszczeń pieniędzy, ale również był rozpuszczony przez mentora[10][11].

Znany jest ogólny wygląd Salaia za sprawą zachowanych rysunków[12]. Jest on przedstawiany jako młodzieniec o gęstych lokach[13]. Najbardziej prawdopodobnym portretem Salaia są bliźniacze profile w Windsorze, narysowane sangwiną i czarną kredką. Jeden rysunek naniesiono na różowy papier preparowany, drugi na biały. Część z nich jest błędnie uznawana za jego portrety. Błędnie podaje się, że Giacomo Caprotti został narysowany na kartonie ze zbiorów windsorskich z florencką Madonna z Dzieciątkiem[12]. Postać Przyjemności z Alegorii Przyjemności i Cierpienia ma twarz Salaia[14]. Być może wizerunek Salaia został uwieczniony na obrazie Narcyz Giovanniego Boltraffia[13]. Według relacji Vasariego Giacomo Caprotti był przystojnym mediolańczykiem[12].

Leonardo utrzymywał z Giacomem Caprottim związek homoseksualny, z czasem został utrzymankiem malarza[15]. Giovanni Paolo Lomazzo napisał w Sogni e raggionamenti z ok. 1564 roku fikcyjny dialog pomiędzy Fidiaszem a Leonardem, w którym grecki rzeźbiarz wypytuje włoskiego malarza, czy bawił się w „grę odtylną”. W odpowiedzi Leonardo przyznaje, że wielokrotnie grał w tę grę z bliżej nieokreślonym młodzieńcem, zwłaszcza gdy ten miał piętnaście lat. Lomazzo miał tu na myśli relację pomiędzy Leonardem a Giacomem Caprottim. Vasari nazywając asystenta Leonarda mianem vago (urodziwy, uroczy, wdzięczny) również sugeruje, że Leonardo utrzymywał relację z uczniem[16]. W Kodeksie Atlantyckim znajduje się rysunek przedstawiający dwa penisy, którym doprawiono nogi. Jeden z nich próbuje wejść do koła bądź dziury podpisanej jako „Salai”. Rysunek ten jest autorstwa jednego uczniów Leonarda[17]. Charles Nicholl sugeruje, że za przezwiskiem „Salai” kryje się gra słów związana z warsztatem: salare, które oprócz pierwotnego znaczenia (solić, przyprawiać, peklować) jest potocznym określeniem na uciekanie od pracy. Stąd salai (dosł. dałem dyla) odnosi się do lenistwa ucznia[18].

Innym zadaniem Giacoma Caprottiego była pomoc przy malowaniu obrazów. Z zachowanych źródeł wiadomo, że Salai pracował przy Ostatniej Wieczerzy[19]. Z czasem stał się biegłym kopistą Leonarda[20]. Przypisuje mu się namalowanie Mona Vanny (również: Monna Vanna), znajdującej się w zbiorach Ermitażu[21][2]. Mona Vanna ma zapożyczenia z Mona Lisy i Ledy z łabędziem[22]. W latach 20. XVI wieku namalował nową wersję Jana Chrzciciela[23]. Prawdopodobnie jest również autorem rysunku Anioł wcielony, przedstawiający anioła z kobiecym biustem i penisem we wzwodzie[24]. Antonina Vallentin podaje, że żadne dzieło Caprottiego nie było powszechnie znane. Ponadto historyk sztuki określiła jego prace jako raczej słabe[25].

W styczniu 1505 roku oferował Izabeli d’Este namalowanie obrazu na dowolny temat. Markiza Mantui nie skorzystała z propozycji[26].

Około 1510 roku Giacomo Caprotti odpowiadał za zarządzanie winnicą, należącą do Leonarda. We wrześniu 1514 roku majątek wynajął Antoniowi Medzie[18]. Gdy w 1516 roku Leonardo przeprowadzał się do Francji na dwór króla Franciszka I Walezjusza, Caprotti podjął decyzję o pozostaniu we Włoszech[27]. Zamieszkał pod Wenecją, przy winnicy należącej do Leonarda zbudował swój dom[28][29] oraz założył rodzinę[30]. W latach 1516–1519 odbył kilka podróży do Francji, gdzie odwiedzał Leonarda[31]. Nie był obecny przy spisywaniu testamentu Leonarda[32]. Po śmierci Leonarda w 1519 roku odziedziczył połowę winnicy (druga połowa przypadła Giovanniemu Battiście de Vilanisie, innemu słudze Leonarda)[31]. Druga połowa przypadła słudze Leonarda Battiście de Villanis[29]. W nieznany sposób zdobył on obrazy Leonarda da Vinci, które odziedziczył Francesco Melzi[3].

W 1523 roku poślubił Biancę Caldiroli[3].

Zmarł nagle 15 stycznia 1524 roku w wyniku zestrzelenia z kuszy[3][32]. Po jego śmierci sporządzono spis jego majątku. Na liście znalazły się obrazy: Mona Lisa (zapisaną pod tytułem „La Honda”[33]), Święta Anna Samotrzecia, Leda z łabędziem[34] oraz San Girolamo (św. Hieronima)[35]. Nie wiadomo, czy faktycznie były to oryginały czy kopie namalowane przez Salaia[36]. Część obrazów przejął Franciszek I Walezjusz w latach 30. XVI wieku[34].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Nicholl 2006 ↓, s. 288.
  2. ↑ a b Debolini 2006 ↓, s. 91.
  3. ↑ a b c d Nicholl 2006 ↓, s. 590.
  4. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 581.
  5. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 190.
  6. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 288–289.
  7. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 245.
  8. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 233.
  9. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 289.
  10. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 288–289, 294.
  11. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 191.
  12. ↑ a b c Nicholl 2006 ↓, s. 291.
  13. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 293.
  14. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 214.
  15. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 291, 294.
  16. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 133.
  17. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 134.
  18. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 555.
  19. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 318.
  20. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 387.
  21. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 460–461.
  22. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 461.
  23. ↑ Debolini 2006 ↓, s. 115.
  24. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 655–656.
  25. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 502.
  26. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 441.
  27. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 688–689.
  28. ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 689, 710.
  29. ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 517.
  30. ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 643.
  31. ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 689.
  32. ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 710.
  33. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 387, 571.
  34. ↑ a b Zöllner 2005 ↓, s. 94.
  35. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 542.
  36. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 386–387.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Francesca Debolini, Da Vinci, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2006, ISBN 978-83-60529-03-4.
  • Walter Isaacson, Leonardo da Vinci, Kraków: Insignis Media, 2019, ISBN 978-83-66071-41-4.
  • Charles Nicholl, Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa: WAB, 2006.
  • Antonina Vallentin, Leonardo da Vinci, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
  • Frank Zöllner, Leonardo da Vinci 1452–1519, Warszawa: Taschen, Edipresse Polska S. A., 2005, ISBN 83-89571-85-4.
Szkoła Leonarda da Vinci
Współpracownicy
Uczniowie
Pomocnicy

Emblemat szkoły Leonarda da Vinci

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Giacomo_Caprotti&oldid=75503682”