Automobilwerk Eisenach

VEB Automobilwerk Eisenach
Eisenacher Motoren Werk(EMW)
Państwo	NRD
Siedziba	Eisenach
Data założenia	1896
Data likwidacji	1991
Forma prawna	Przedsiębiorstwo państwowe
	Położenie na mapie Niemieckiej Republiki Demokratycznej VEB Automobilwerk Eisenach
	50°58′N 10°19′E/50,966667 10,316667
	Multimedia w Wikimedia Commons

VEB Automobilwerk Eisenach (AWE) – były producent samochodów w Eisenach w Niemczech, a do 1990 roku w Niemieckiej Republice Demokratycznej.

Historia

Fahrzeugfabrik Eisenach

Historia przedsiębiorstwa zaczyna się 3 grudnia 1896 roku, kiedy to Heinrich Erhardt założył Fahrzeugfabrik Eisenach (FFE) w Eisenach. Początkowo zakład zajmował się produkcją rowerów i broni. Dwa lata później fabryka rozpoczęła produkcję samochodów na licencji francuskiego Decauville(inne języki). Przedsiębiorstwo było trzecim co do wielkości producentem samochodów w Niemczech, po Daimler-Motoren-Gesellschaft i Benz & Cie. Syn Heinricha Erhardta – Gustav rozwinął fabrykę, która pod koniec XIX wieku zatrudniała już 1300 pracowników^[1].

Era Dixi

W 1903 roku rodzina Ehrhardtów wycofała się z prowadzenia przedsiębiorstwa z powodu problemów i wygaśnięcia licencji Decauville’a. Rok później przedsiębiorstwo zaczęło wytwarzać samochody pod nową nazwą Dixi(inne języki). Głównym inżynierem został Willi Seck. Topowy model U 35 z 65-konnym silnikiem produkowano od 1907 roku, wkrótce przeszedł modernizację, w wyniku której znacznie poprawiono jego osiągi (prędkość maksymalna 85 km/h).

Podczas I wojny światowej fabryka produkowała ciężarówki i broń. W czasie wojny zniszczono wyposażenie zakładu. W 1919 roku produkcję samochodów wznowiono. Trudności finansowe zmusiły przedsiębiorstwo do mariażu z Gothaer Waggonfabrik AG. Spadek koniunktury spowodował zmianę profilu produkcji. Nastawiono się na wytwarzanie małych samochodów. W 1927 roku rozpoczęto produkcję modelu DA-1 3/15, na licencji brytyjskiego Austin 7^[1].

Era BMW

W listopadzie 1928 roku zakład i prawa do marki Dixi wykupiło BMW. Fahrzeugfabrik Eisenach stała się kolebką osobowych samochodów BMW. Po zakończeniu produkcji BMW Dixi, nazwa Dixi wkrótce zniknęła z samochodów z Eisenach, a samą fabrykę przemianowano na BMW-Werk Eisenach. Niebawem rozpoczęto produkcję zmodernizowanej wersji samochodu BMW Dixi o nazwie BMW 3/15. Do 1931 roku wyprodukowano 25 000 egzemplarzy tego samochodu w wersjach od DA 1 do DA 4 (DA – niem. Deutsche Ausführung – produkcja niemiecka). Rok później rozpoczęto produkcję nowego modelu BMW 3/20 AM-1 z niezależnym zawieszeniem wszystkich kół i silnikiem o pojemności skokowej 788 cm³.

W 1933 roku BMW rozpoczęło w Eisenach produkcję automobili z 6-cylindrowymi silnikami. Pierwszym z nich był model 303, a następnie 315, 319, 327 oraz eleganckie sportowe coupé BMW 328. Łącznie wytworzono 62 864 egzemplarzy nowej serii modeli.

W 1942 roku z powodu wybuchu II wojny światowej wstrzymano seryjną produkcję samochodów. Fabryka BMW w Eisenach rozpoczęła produkcję motocykli dla Wehrmachtu i silników samolotowych dla Luftwaffe. W wyniku działań wojennych fabryka została zniszczona w blisko 60 procentach^[2].

Lata powojenne – Eisenacher Motorenwerk

Po II wojnie światowej Turyngia znalazła się na terenie sowieckiej strefy okupacyjnej. Znacjonalizowana fabryka dostała się pod zarząd Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech (niem. Sowjetische Militäradministration in Deutschland). Zmieniono także jej nazwę na Sowjetische AG Maschinenbau Awtowelo, Werk BMW Eisenach.

Produkcję samochodów wznowiono w 1945 roku. Były to zmodyfikowane przedwojenne BMW 340(inne języki), 321, 326. Wkrótce zmieniono oznaczenie samochodów opuszczających fabrykę, odtąd nosiły one nazwę EMW (Eisenacher Motorenwerk dla odróżnienia od BMW – Bayerische Motoren Werke). Powstawały kolejne modele BMW / EMW 327-1, 327-2, 327-3 i BMW / EMW 340, 340-1, 340-2. Tak długo jak fabryką zarządzali sowieci BMW nie mogło dochodzić swoich praw co do marki i znaku handlowego.

W 1952 roku Związek Radziecki przekazał fabrykę władzom powstałej trzy lata wcześniej Niemieckiej Republice Demokratycznej. W imieniu państwa zarząd nad przedsiębiorstwem objęło Ludowe Stowarzyszenie Przemysłowe Zakładów Samochodowych, czyli Industrieverband Fahrzeugbau (w skrócie IFA). BMW zażądało zmiany loga EMW, które niczym nie odbiegało od znaku przedsiębiorstwa z Monachium. Ostatecznie przedsiębiorstwo w Eisenach musiało zmienić swój znak handlowy (charakterystyczną dla BMW niebiesko-białą szachownicę wewnątrz okręgu zastąpiono biało-czerwoną), zdecydowano także o zmianie nazwy przedsiębiorstwa na Eisenacher Motorenwerk (EMW). W 1953 roku EMW wystawiało nawet swój zespół w Formule 1 – pierwszym kierowcą był Niemiec – Edgar Barth^[3].

VEB Automobilwerk Eisenach

W rok później ostatecznie zmieniono nazwę przedsiębiorstwa na VEB Automobilwerk Eisenach w skrócie AWE. Początkowo wytwarzano stare modele DKW z trzycylindrowymi dwusuwowymi silnikami – IFA F9. Równolegle, aż do roku 1955, produkowano przedwojenne modele BMW.

W 1956 roku pojawiła się pierwsza seria nowych Wartburgów. Początkowo był to typ 311, potem dołączył do niego model 312. Konstrukcja i dwusuwowe silniki obu pojazdów bazowały na modelu IFA F9. Kolejny model Wartburga 353 był już o wiele nowocześniejszy. Planowano nawet produkcję 4-suwowych silników, jednak zgodnie z wolą państwowych prominentów musiano zrezygnować z tego zamiaru. Ostatecznie dopiero w 1988 roku rozpoczęto w Wartburgach montaż czterosuwowych jednostek napędowych (Wartburg 1.3). Produkcję Wartburgów zakończono trzy lata później.

Dodatkowo AWE zajmowała się także produkcją motocykli. Produkowano model ze sztywną ramą EMW R 35(inne języki), zastąpiony R35/2 z amortyzowanym widelcem przednim, ostatecznie zastąpiony R35/3 z resorowanym także zawieszeniem tylnym^[4].

Losy przedsiębiorstwa po zjednoczeniu Niemiec

Zjednoczenie Niemiec oznaczało upadek przedsiębiorstwa w Eisenach. Automobilwerk Eisenach, który nie był w stanie konkurować na rynku ze względu na przestarzałą konstrukcję swojego głównego produktu – Wartburga, w 1991 roku został przejęty i zamknięty przez Treuhandanstalt (instytucja państwowa odpowiedzialna za prywatyzację przedsiębiorstw w byłej NRD). Wielu pracowników znalazło zatrudnienie w nowo powstałych w Eisenach zakładach koncernu Opla. W części dawnej fabryki AWE stworzono muzeum motoryzacji Automobilbaumuseum Eisenach^[4].

Produkcja samochodów fabryki w Eisenach w latach 1898–1991

Okres produkcji^[4]	Model	Liczba egzemplarzy
1898-1903	Wartburg	ok. 250
1904-1927	Dixi – samochody osobowe	6090
1907-1927	Dixi – samochody ciężarowe	2622
1907-1928	Dixi – model DA 1	9308
1929-1942	BMW DA 2, DA 3, DA 4, BMW 303, 309, 315, 319, 319/1, 329, 320, 321, 325, 326, 327, 328, 335	78 768
1945–1950	BMW 321	8996
1946-1947	BMW 326	16
1952-1955	BMW / EMW 327-1, 327-2, 327-3	505
1949-1955	BMW / EMW 340, 340-1, 340-2	21 083
1952	IFA EMW 325-3	166
1953-1956	EMW-IFA F9	38 782
1955-1965	Wartburg 311/312	258 928
1957−1960	Wartburg-Sport 313-1	469
1965–1966	Wartburg 312-1	33 759
1966–1975	Wartburg 353	356 330
1975-1988	Wartburg 353 W	868 860
1988–1991	Wartburg 1.3	152 775
	Razem:	1 837 708

Produkcja motocykli fabryki w Eisenach w latach 1930–1955

Okres produkcji^[4]	Model	Liczba egzemplarzy
1937-1940	BMW/EMW R 35
1941–1944	BMW R 75	18 440
1945-1955	BMW/EMW R 35	ok. 83 000

Przypisy

↑ ^a ^b WernerW. Reiche WernerW., Meilensteine aus Eisenach. Ein Jahrhundert Automobilgeschichte, MichaelM. Stück, wyd. 1. Aufl, Stuttgart: Schrader, 2003, ISBN 3-613-87260-9, OCLC 54610617 .
↑ Till Lorenzen: BMW als Flugmotorenhersteller 1926–1940. Staatliche Lenkungsmaßnahmen und unternehmerische Handlungsspielräume. Oldenbourg, München 2008, ISBN 978-3-486-58155-3 (Zugleich Dissertation an der Universität Konstanz).
↑ BMW Eisenach wurde Volkseigentum. In: Kraftfahrzeugtechnik. 6/1952, S. 193.
↑ ^a ^b ^c ^d N.N., MFB Eisenacher-Verlagsgesellschaft, Verein „Freunde des Automobilbaues der Region Eisenach”, StadtZeit, Januarheft, Eisenach 2000, 24–27.

[PRO-1] WernerW. Reiche WernerW., Meilensteine aus Eisenach. Ein Jahrhundert Automobilgeschichte, MichaelM. Stück, wyd. 1. Aufl, Stuttgart: Schrader, 2003, ISBN 3-613-87260-9, OCLC 54610617 .

[2] Till Lorenzen: BMW als Flugmotorenhersteller 1926–1940. Staatliche Lenkungsmaßnahmen und unternehmerische Handlungsspielräume. Oldenbourg, München 2008, ISBN 978-3-486-58155-3 (Zugleich Dissertation an der Universität Konstanz).

[3] BMW Eisenach wurde Volkseigentum. In: Kraftfahrzeugtechnik. 6/1952, S. 193.

[Verein-4] N.N., MFB Eisenacher-Verlagsgesellschaft, Verein „Freunde des Automobilbaues der Region Eisenach”, StadtZeit, Januarheft, Eisenach 2000, 24–27.

[1]

[2]

[3]

[4]