Antoni Ponikowski

Antoni Ponikowski
Data i miejsce urodzenia	29 maja 1878 ; Siedlce, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	27 grudnia 1949 ; Warszawa
	Prezes Rady Ministrów
Okres	od 19 września 1921; do 6 czerwca 1922
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji
Poprzednik	Wincenty Witos
Następca	Artur Śliwiński
	Minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego
Okres	od 19 września 1921; do 6 czerwca 1922
Poprzednik	Maciej Rataj
Następca	Julian Nowak
	Przewodniczący Rady Kierowników Ministerstw
Okres	od 27 lutego 1918; do 4 kwietnia 1918
Przynależność polityczna	Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
Poprzednik	Jan Kucharzewski
Następca	Jan Kanty Steczkowski
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Ponikowski (ur. 29 maja 1878 w Siedlcach, zm. 27 grudnia 1949 w Warszawie) – polski specjalista w zakresie geodezji stosowanej, polityk, premier, rektor Politechniki Warszawskiej, przywódca Ligi Państwowości Polskiej^[1].

Życiorys

Urodził się w Siedlcach, w ówczesnej stolicy guberni siedleckiej, w rodzinie Stanisława i Apolonii z Freytagów^[2].

W 1896 ukończył, ze złotym medalem, Gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach^[3]^[4]. Następnie podjął studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Jednak potem przeniósł się na Wydział Inżynieryjno-Budowlany Warszawskiego Instytutu Politechnicznego im. Cara Mikołaja II, gdzie w 1903 otrzymał dyplom inżyniera budowlanego I stopnia.

Miłośnik muzyki i śpiewu. W 1899 wraz z kolegami Tadeuszem Lechem i Janem Zarzyckim, zapoczątkował działalność Chóru „Pieśń”. Grał na wiolonczeli i śpiewał barytonem. Chór cieszył się dużą popularnością i należał do najlepszych w Warszawie^[5].

Działalność polityczna i społeczna

W latach 1900–1911 był członkiem Ligi Narodowej^[6].

Był członkiem władz Towarzystwa Oświaty Narodowej okręgu siedleckiego^[7].

Przed I wojną światową działacz Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, a później, po wojnie, wszedł w skład Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji.

W 1916 został członkiem Rady Głównej Opiekuńczej i członkiem Delegacji do Spraw Kanalizacji i Wodociągów Magistratu miasta Warszawy. Został radnym miejskim i na posiedzeniu Rady w grudniu 1916 poddał ostrej krytyce gospodarkę Sekcji Szkolnej Magistratu. Postulował założenie w Warszawie żeńskiego i męskiego seminarium nauczycielskiego oraz domagał się obniżenia kosztów nauczania w czteroklasowych szkołach powszechnych.

W 1917 był członkiem Komisji Rolnictwa Departamentu Gospodarstwa Krajowego Tymczasowej Rady Stanu oraz członkiem Rady Departamentu Pracy TRS^[8]. Od marca do czerwca tego roku był członkiem Komisji Rolnictwa i członkiem Departamentu Pracy Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego.

W rządach Rady Regencyjnej pełnił urząd ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego (od 7 grudnia 1917 do 4 listopada 1918) i tymczasowego premiera (od 27 lutego do 4 kwietnia 1918).

W roku 1919 został dyrektorem Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Budowlanego (PTB), które swoją siedzibę obrało we Lwowie. W 1920 był członkiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa^[9].

Od 19 września 1921 do 6 czerwca 1922 był premierem w tzw. rządzie fachowców i ponownie ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego, kierował też Ministerstwem Kultury i Sztuki. Jego rząd upadł wobec wotum nieufności ze strony Józefa Piłsudskiego.

Po 1925 był prezesem Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, w latach 1925–1927 prezesem Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej Kraju^[5].

W listopadzie 1930 został wybrany do Sejmu. W marcu 1935 zrzekł się mandatu poselskiego i wycofał z życia politycznego.

Działalność związana z nauką i szkolnictwem

Antoni Ponikowski pełnił też szereg funkcji pozarządowych i akademickich.

Był współorganizatorem polskiego szkolnictwa w Królestwie Polskim, w 1916 został profesorem miernictwa na Politechnice Warszawskiej, a w latach 1921–1922 oraz 1923–1924 pełnił funkcję rektora.

W 1926 został wybrany na prezesa Rady Naczelnej Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych, funkcję tę pełnił do końca swego życia. Otrzymał odznakę honorową i został honorowym prezesem Stowarzyszenia amatorskiego ruchu śpiewaczego.

Od 1928 przez jedną kadencję był członkiem Kuratorium Fundacji Sułkowskich.

Od maja 1929 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Edukacji Narodowej oraz przewodniczył Komitetowi Budowy Pomnika Chopina w Warszawie, który odsłonięto 14 listopada 1926 w Łazienkach.

Wieloletni prezes Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (1925-1939, 1945-1949).

W okresie okupacji wykładał na tajnych kompletach dla studentów Wydziału Architektury PW. Od 1940 do 1942 pracował jako nauczyciel w Państwowej Szkole Budownictwa II stopnia. Brał udział w konspiracyjnych pracach programowych nad budową i rozbudową polskiego szkolnictwa wyższego po wojnie. Poszukiwany przez gestapo musiał się ukrywać. W czasie Powstania Warszawskiego przebywał w Warszawie. Od 1945 objął stanowisko p.o. rektora PW z siedzibą tymczasową w Lublinie. Po wojnie zajmował się działalnością naukową jako kierownik Katedry Miernictwa Politechniki Warszawskiej.

Zmarł 27 grudnia 1949. Pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 155-6-24)^[10].

Jego imieniem nazwano ulicę w Warszawie na Siekierkach, w pobliżu ul. Bartyckiej.

Był żonaty z Karoliną z Opolskich^[2], z którą miał siedmioro dzieci. Trzech jego synów ukończyło I Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie: Adam (matura 1932), Andrzej (matura 1934) i Jan (matura 1936)^[11].

Członkostwa

Członek władz Towarzystwa Oświaty Narodowej okręgu siedleckiego,
1900-1911 członek Ligi Narodowej,
1924-1931 członek Kuratorium Fundacji im. Sułkowskich.

Stanowiska

1900–1901 – założyciel i prezes „Zjednoczenia Studentów Politechniki Warszawskiej”,
1917–1918 – minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Rady Regencyjnej,
1919 – dyrektor Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Budowlanego(PTB) we Lwowie,
1921–1922 – premier i ponowny minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego,
1921–1922 i 1923–1924 – rektor Politechniki Warszawskiej,
1925–1939,1945–1949 – prezes Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie,
1925–1927 – prezes Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej Kraju,
1929 – prezes Towarzystwa Edukacji Narodowej,
1930 – poseł na Sejm,

Przewodniczył Komitetowi Budowy Pomnika Chopina w Warszawie,
Kierownik Ministerstwa Kultury i Sztuki,
Po wojnie kierownik i wykładowca w Katedrze Miernictwa Politechniki Warszawskiej,
1947–1949 dyrektor inżynierskich Technicznych Kursów Kolejowych w Warszawie.

Odznaczenia

Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[12]^[3],
Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)^[13].

Zobacz też

Przypisy

↑ Jerzy Z. Pająk, Historia placówki werbunkowej Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego w Radomiu według Stanisława Radonia, w: "Między Wisłą a Pilicą", 2004, t. 5, s. 339.
↑ ^a ^b Łoza 1938 ↓, s. 588.
↑ ^a ^b Ponikowski Antoni Józef 1878-1949. [w:] Biblioteka Sejmowa [on-line]. sejm.gov.pl. [dostęp 2016-02-28].
↑ Antoni Ponikowski. [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [on-line]. Instytut Historii PAN. [dostęp 2016-02-28].
↑ ^a ^b J. Piłatowicz, „Poczet Rektorów, tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826-2001”,wyd.I, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2001, s.63-74
↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 581.
↑ Tadeusz Wolsza, Towarzystwo Oświaty Narodowej (1899–1905), w: „Kwartalnik Historyczny”, 1987, nr 2, s. 89.
↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 223–224.
↑ Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 153.
↑ Cmentarz Stare Powązki: PONIKOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-15] .
↑ Edmund Kujawski (red.), Witold Grabski (red.): „Pochodem idziemy...” Dzieje i legenda Szkoły im. Stefana Batorego w Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Wychowanków Gimnazjum i Liceum im.Stefana Batorego w Warszawie, 2003, s. 22. ISBN 83-06-02325-0.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.
↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

Bibliografia

Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.

Linki zewnętrzne

Przemówienia i publikacje A. Ponikowskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej - wersja cyfrowa na Polona.pl

[1] Jerzy Z. Pająk, Historia placówki werbunkowej Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego w Radomiu według Stanisława Radonia, w: "Między Wisłą a Pilicą", 2004, t. 5, s. 339.

[CITEREFŁoza1938588-2] Łoza 1938 ↓, s. 588.

[sejm-3] Ponikowski Antoni Józef 1878-1949. [w:] Biblioteka Sejmowa [on-line]. sejm.gov.pl. [dostęp 2016-02-28].

[IPSB-4] Antoni Ponikowski. [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [on-line]. Instytut Historii PAN. [dostęp 2016-02-28].

[p1-5] J. Piłatowicz, „Poczet Rektorów, tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826-2001”,wyd.I, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2001, s.63-74

[6] Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 581.

[7] Tadeusz Wolsza, Towarzystwo Oświaty Narodowej (1899–1905), w: „Kwartalnik Historyczny”, 1987, nr 2, s. 89.

[8] Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 223–224.

[9] Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 153.

[10] Cmentarz Stare Powązki: PONIKOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-15] .

[11] Edmund Kujawski (red.), Witold Grabski (red.): „Pochodem idziemy...” Dzieje i legenda Szkoły im. Stefana Batorego w Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Wychowanków Gimnazjum i Liceum im.Stefana Batorego w Warszawie, 2003, s. 22. ISBN 83-06-02325-0.

[12] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.

[13] M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[a-14] yktator

[d-15] Wódz naczelny z pełnią władzy cywilnej.

[c-16] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f przewodniczący Rządu Narodowego

[f-17] rzewodniczący Komisji Wykonawczej (Tymczasowego) Rządu Narodowego

[g"-18] rzewodniczący Tymczasowego Rządu Narodowego

[h-19] rzewodniczący Tymczasowego Rządu Narodowego (od 10 maja 1863 przewodniczący Rządu Narodowego)

[b-20] yktator Rządu Narodowego

[k-21] Prezydent Ministrów

[22] rownik resortu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

[G]

[H]

[A]

Prezesi Rady Ministrów Księstwa Warszawskiego (1807–1815)	hr. Stanisław Małachowski (1807) Ludwik Szymon Gutakowski (1807–1808) ks. Józef Antoni Poniatowski (1808–1809) gen. Stanisław Kostka Potocki (1809–1813)
Prezesi Rządu Narodowego Królestwa Polskiego (1830–1831)	ks. Adam Jerzy Czartoryski (1830–1831) Józef Chłopicki (1830–1831)^[A] gen. Jan Stefan Krukowiecki (1831) Bonawentura Niemojowski (1831) gen. Jan Nepomucen Umiński (1831)^[B] gen. Maciej Rybiński (1831)^[C]
Prezesi Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (1846)	Jan Tyssowski (1846) Ludwik Gorzkowski (1846) Aleksander Grzegorzewski (1846) Jan Tyssowski (1846)^[A]
Prezesi Komitetu Narodowego w Poznaniu (1848)	Gustaw Potworowski (1848)
Prezesi Rządu Narodowego (1863–1864)	Stefan Bobrowski (1863)^[D] Ludwik Mierosławski^[A] Marian Langiewicz (1863)^[A] Stefan Bobrowski (1863)^[E] Agaton Giller^[F] Franciszek Dobrowolski (1863)^[C] Piotr Kobylański^[C] Karol Majewski^[C] Franciszek Dobrowolski (1863)^[C] Romuald Traugutt (1863–1864)^[G] Bronisław Brzeziński (1864)^[C]
Premierzy Królestwa Polskiego (1917–1918)	Jan Kucharzewski^[H](1917–1918) Antoni Ponikowski (1918) Jan Kanty Steczkowski (1918) Jan Kucharzewski (1918) Józef Świeżyński (1918) Władysław Wróblewski (1918)

W dniu zaprzysiężenia	Jan Kanty Steczkowski Witold Chodźko Stanisław Dzierzbicki Józef Higersberger Ludwik Górski Antoni Ponikowski Jan Stecki Jan Zagleniczny
Późniejsi członkowie rządu	Bohdan Broniewski

W dniu zaprzysiężenia	Antoni Ponikowski Witold Chodźko p.o. Ludwik Darowski Stanisław Downarowicz Bolesław Markowski p.o. Gabriel Narutowicz Józef Raczyński Bolesław Sikorski Konstanty Skirmunt Bronisław Sobolewski Kazimierz Sosnkowski Władysław Stesłowicz Henryk Strasburger p.o. Juliusz Trzciński Hieronim Wyczółkowski
Późniejsi członkowie rządu	Julian Eberhardt p.o. Jerzy Michalski Jan Stefan Stoiński Józef Wybicki