Anhydryt
 kryształy anhydrytu | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
CaSO4 (bezwodny siarczan wapnia) |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
3–3,5[1] |
| Przełam |
muszlowy |
| Łupliwość |
doskonała, wyraźna, trójkierunkowa |
| Układ krystalograficzny | |
| Gęstość minerału |
2,9–3[1] g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
najczęściej bezbarwny, rzadziej biały, szary z odcieniem niebieskim lub czerwonym (różowym) |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty, perłowy |
Anhydryt (gr. an = bez i hydro = woda (anhydros = bezwodny), nazywany czasem "gipsem bez wody"[1]) – substancja krystaliczna o barwie niebieskoszarej, rzadziej białej lub kremowej. Łatwo wchłania wodę, co powoduje zwiększenie jej objętości o nawet 60% Może przy tym pękać i rozwarstwiać się. Anhydryt jest stosowany w budownictwie, jubilerstwie oraz przemyśle cementowym. Nazwa ta obejmuje dwa pokrewne pojęcia:
- minerał z grupy siarczanów – siarczan wapnia[1]
- monomineralna skała osadowa (siarczanowa), zbudowana niemal wyłącznie z minerału o tej samej nazwie, a podrzędnie z gipsu, kalcytu, i halitu.
Minerał
[edytuj | edytuj kod]Właściwości
[edytuj | edytuj kod]- pod wpływem uderzenia rozpada się na podobne do kostek kawałki.
- rozpuszcza się w kwasie solnym i w wodzie.
- wietrzejąc, wchłania wodę i zmienia się w gips; przy czym zwiększa swoją objętość nawet o 60%. W trakcie wbudowywania wody pęcznieje i pęka (rozwarstwia się), tworząc niekiedy tzw. trzewiowiec (bo przypominający trzewia).
Tworzy kryształy o pokroju grubotabliczkowym, krótkosłupowym, bądź o postaci zbliżonej do sześcianu – na ścianach występują charakterystyczne zbrużdżenia. Często tworzy kryształy zbliźniaczone. Jest kruchy, przezroczysty; jest minerałem pospolitym, występuje w wielu rejonach Ziemi.
Anhydryt o niebieskim zabarwieniu nazywany jest angelitem.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje przede wszystkim w postaci monomineralnych skał – anhydrytów, spotykany jest również w iłach, mułowcach i marglach, jest jednak dużo rzadszy od swojego uwodnionego odpowiednika – gipsu.
Skała
[edytuj | edytuj kod]Monomineralna skała osadowa (siarczanowa), zbudowana niemal wyłącznie z minerału o tej samej nazwie, a podrzędnie z gipsu, kalcytu, i halitu.
Przeważnie ma barwę niebieskoszarą, rzadziej białą, kremową. Odznacza się teksturą masywną i zwykle bezkierunkową. Powstanie jej i zastosowanie jest analogiczne jak minerału o tej nazwie.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Jest ewaporatem – produktem odparowania wody morskiej, lub dehydratacji (odwodnienia) gipsów.
Anhydryt (skała) występuje powszechnie w złożach gipsowo-solnych pochodzenia morskiego lub jeziornego, często w postaci oddzielnych złóż, niekiedy o znacznej miąższości.
Miejsca występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje powszechnie na całym świecie, został znaleziony na wszystkich kontynentach w kilkuset lokalizacjach[2].
W Polsce występuje w okolicach Lwówka Śląskiego (Niwnice – Kopalnia Gipsu i Anhydrytu Nowy Ląd), Inowrocławia, Kłodawy, Lubania i in.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Stosuje się go w przemyśle cementowym i do wyrobu kwasu siarkowego. Jako wypełniacz w procesie produkcji papieru, szeroko wykorzystywany w budownictwie (po przeróbce, zamiennie z gipsem) – tynki, okładziny, posadzki; wykorzystywany do płuczek wiertniczych. Ma znaczenie kolekcjonerskie. Znajduje zastosowanie w jubilerstwie oraz jako kamień ozdobny. Najcenniejsze okazy o barwie purpurowej pochodzą z Kanady i Szwajcarii. Kryształy szlifowane w formie kaboszonów, nie przekraczają masy 10 kr. Niezwykle fioletowe kryształy, osiągające długość do 30 cm, znaleziono podczas budowy tunelu Simplon w Alpach Walijskich (Szwajcaria/Włochy).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Medenbach i Sussieck-Fornefeld 1996 ↓, s. 154.
- ↑ a b Anhydrite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2021-11-16] (ang.).
- ↑ Anhydrite, [w:] WebMineral.com [online] [dostęp 2021-11-16] (ang.).
- ↑ Anhydrite, [w:] Handbook of Mineralogy [online], RRUFF/Mineral Data Publishing [dostęp 2021-11-16].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck-Fornefeld: Minerały. Warszawa: Świat Książki, 1996, seria: Leksykon Przyrodniczy. ISBN 83-7129-194-9.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- The mineral anhydrite. galleries.com - Minerals. [dostęp 2012-05-24]. (ang.).