Kapitan (ranga): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
MarMi wiki (dyskusja | edycje) m wikisłownik (skrót: kpt.) |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 51: | Linia 51: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Kapitan po raz pierwszy pojawił się w |
Kapitan po raz pierwszy pojawił się w XIV wieku we [[Francja|Francji]] jako dowódca rycerstwa jednego okręgu, a później we Francji i we [[Włochy|Włoszech]] jako dowódca rot najemnych. Od połowy XVI wieku w Europie Zachodniej pełnił funkcję dowódcy [[Chorągiew (wojsko)|chorągwi]] jazdy lub [[kompania|kompanii]] piechoty. |
||
W Polsce kapitan pojawił się w XVI wieku jako dowódca zaciężnej roty piechoty niemieckiej lub węgierskiej, złożonej z kilku kompanii – był więc wtedy równy rangą [[pułkownik]]owi. W |
W Polsce kapitan pojawił się w XVI wieku jako dowódca zaciężnej roty piechoty niemieckiej lub węgierskiej, złożonej z kilku kompanii – był więc wtedy równy rangą [[pułkownik]]owi. W XVII wieku istniał w Polsce urząd kapitana wojskowego, który dowodził przyboczną strażą [[hetman|hetmańską]]. |
||
W |
W XVII i XVIII wieku w niemal wszystkich armiach europejskich kapitan był dowódcą kompanii piechoty lub [[szwadron]]u jazdy bądź [[dragoni]]i (także w Polsce w wojskach [[autorament|autoramentu cudzoziemskiego]]). W Polsce w okresie [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] i [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]] kapitan był dowódcą szwadronu jazdy, kompanii piechoty lub [[Bateria (wojsko)|baterii artylerii]]. |
||
W okresie międzywojennym 1918-1939 kapitan był stopniem oficera starszego we wszystkich rodzajach sił zbrojnych (w odróżnieniu oficerów młodszych – do [[porucznik]]a, i sztabowych – od [[major]]a). |
W okresie międzywojennym 1918-1939 kapitan był stopniem oficera starszego we wszystkich rodzajach sił zbrojnych (w odróżnieniu oficerów młodszych – do [[porucznik]]a, i sztabowych – od [[major]]a). |
Wersja z 21:53, 1 maj 2023
Aktualne oznaczenie stopnia | |
naramiennik | |
kurtka nieprzemakalna | |
Oznaczenie stopnia do 1952 | |
naramiennik | |
Oznaczenie stopnia przedwojenne | |
naramiennik | |
Oznaczenie stopnia w lotnictwie i Siłach Powietrznych 1936–1949 | |
naramiennik |
Kapitan – termin pochodzi z łac. capitaneus („zwierzchnik”), od caput („głowa”).
- oficerski stopień wojskowy – najwyższy z korpusu oficerów młodszych[1]. Niższym stopniem jest porucznik, a wyższym major. W okresie międzywojennym był natomiast zaliczany do korpusu oficerów starszych[1]. W Wojsku Polskim, podobnie jak w większości armii, stopień kapitana jest pomiędzy porucznikiem a majorem. Odpowiednikiem stopnia kapitana w kawalerii był rotmistrz. Obecnie w Wojsku Polskim głównym stanowiskiem dla oficera w stopniu kapitana jest dowódca kompanii, stopień kapitana przypisany jest również do takich stanowisk jak m.in.: oficer sekcji sztabu pułku i brygady, oficerowie wydziałów i inne stanowiska sztabowe.
- kapitan marynarki – odpowiednik kapitana w Marynarce Wojennej
- dowódca jednostki pływającej w marynarce handlowej: kapitan żeglugi wielkiej
- urzędnik państwowy zarządzający kapitanatem portu: kapitan portu
- dowódca załogi statku powietrznego (cywilnego)
- oficer Państwowej Straży Pożarnej
- w niektórych krajach stopień policyjny
- stopień służbowy w Służbie Więziennej
- odpowiednikiem kapitana w Służbie Celnej jest Nadkomisarz celny.
Historia
Kapitan po raz pierwszy pojawił się w XIV wieku we Francji jako dowódca rycerstwa jednego okręgu, a później we Francji i we Włoszech jako dowódca rot najemnych. Od połowy XVI wieku w Europie Zachodniej pełnił funkcję dowódcy chorągwi jazdy lub kompanii piechoty.
W Polsce kapitan pojawił się w XVI wieku jako dowódca zaciężnej roty piechoty niemieckiej lub węgierskiej, złożonej z kilku kompanii – był więc wtedy równy rangą pułkownikowi. W XVII wieku istniał w Polsce urząd kapitana wojskowego, który dowodził przyboczną strażą hetmańską.
W XVII i XVIII wieku w niemal wszystkich armiach europejskich kapitan był dowódcą kompanii piechoty lub szwadronu jazdy bądź dragonii (także w Polsce w wojskach autoramentu cudzoziemskiego). W Polsce w okresie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego kapitan był dowódcą szwadronu jazdy, kompanii piechoty lub baterii artylerii.
W okresie międzywojennym 1918-1939 kapitan był stopniem oficera starszego we wszystkich rodzajach sił zbrojnych (w odróżnieniu oficerów młodszych – do porucznika, i sztabowych – od majora).
Oznaczenia
Oznaczenie stopnia na czapce garnizonowej lub rogatywce składa się z wąskiego galonu umieszczonego na całej długości łuku daszka oraz z czterech gwiazdek umieszczonych na środku otoku.
Na berecie i furażerce oznaka stopnia składa się z jednej belki i czterech gwiazdek. Natomiast na naramiennikach znajdują się cztery gwiazdki (bez belki). W Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej, Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie oraz w Ludowym Wojsku Polskim do 1952 roku stopień ten był opisywany trzema gwiazdkami[2].
Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku kapitan nosił cztery gwiazdki umieszczone na środku taśmy otokowej w linii równoległej do krawędzi taśmy; ramiona gwiazdek stykały się ze sobą. Na daszku czapki garnizonowej – jeden galon szerokości 6 mm, naszyty w odległości 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku. Na beretach i furażerkach – jeden pasek na lewej stronie beretu (furażerki) długości 3 cm szerokości 5 mm, umieszczony pod kątem 45° w stosunku do dolnej krawędzi beretu (furażerki) oraz cztery gwiazdki rozmieszczone w linii prostej nad środkiem paska – prostopadle do jego położenia. Pierwszą gwiazdkę umieszczano w odległości 5 mm od paska do podstawy jej ramion, drugą gwiazdkę i następne – w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego ramion drugiej gwiazdki. Na naramiennikach cztery gwiazdki umieszczone wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika: pierwsza umieszczona w odległości 1,2 cm od wszycia rękawa, druga w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego między dwoma ramionami drugiej gwiazdki, trzecia i czwarta podobnie jak druga[3].
W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919: na środku naramiennika wzdłuż trzy gwiazdki haftowane oksydowanymi nićmi lub wytłaczane pięciopromienne, o ostrych promieniach[a] Na czapce na szwach wierzchu pojedynczy srebrny, oksydowany, płaski, szerokości 5 mm, sznurek. Na górnej krawędzi otoku dokoła, jeden takiż sznurek. Z przodu otoku trzy gwiazdki[4].
W Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego oznaką stopnia były szlify gładkie bez frędzli, a od 1827 roku szlify gładkie bez frędzli. Kapitan II klasy 4 gwiazdki. Na srebrnych epoletach gwiazdki złote, a na złotych gwiazdki srebrne[5].
W Armii Księstwa Warszawskiego oznaką stopnia były epolet z frędzlami na lewym ramieniu, a na prawym ramieniu kontrepolet (naramiennik bez frendzli)[5].
W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia były 4 gwiazdki[6].
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Długość promienia od środka – 1 cm.
Przypisy
- ↑ a b Laprus 1971 ↓, s. 158.
- ↑ J. Komornicki, Z. Bielecki, W. Bigoszewska, A. Jońca "Wojsko Polskie 1939-1945. Barwa i broń", s. 128, 172, 208
- ↑ Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49-55.
- ↑ Przepisy Ubioru Polowego WP 1919 ↓, s. 17.
- ↑ a b Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni.
- ↑ Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni oficerów.
Bibliografia
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
- Marian Laprus [red.]: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
- Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
- Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze "Książka", 1919.
- Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
- Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I