Gieorgij Plechanow: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian |
Anulowanie wersji 74436829 autorstwa Aprajs (dyskusja) Tłumaczymy z głową. Sekcję opatrzoną źródłami zastąpiłeś tekstem ich pozbawionych. Angielska Wikipedia nie jest wyrocznią, tłumaczone teksty również muszą mieć źródła Znacznik: Anulowanie edycji |
||
(Nie pokazano 30 wersji utworzonych przez 18 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Georgi Plekhanov.jpg |
[[Plik:Georgi Plekhanov.jpg|thumb|Gieorgij Plechanow]] |
||
'''Gieorgij Walentynowicz Plechanow''' pseudonimy: N. Bieltow, A. Kirsanow, A. Wołgin, N. Kamienski, N, Andrejewicz (ur. {{data|1856-12-11}} w Gudałowce<ref name=":0">{{encyklopedia PWN|id=3958095|tytuł=Plechanow Gieorgij W.|data dostępu=2023-06-22}}</ref> koło [[Lipieck]]a, zm. [[30 maja]] [[1918]] w [[Zielenogorsk (Petersburg)|Terijokach]]<ref name=":0" />) – rosyjski publicysta, filozof, rewolucjonista, działacz [[Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji|SDPRR]], po rozłamie we [[Frakcja (polityka)|frakcji]] [[mienszewicy|mienszewików]] jako jeden z jej długoletnich przywódców, teoretyk [[marksizm]]u. W 1921 r. [[Włodzimierz Lenin]] podkreślał konieczność studiowania wszystkich prac filozoficznych Plechanowa i uważał je za najlepsze w całej literaturze marksistowskiej z okresu [[Druga Międzynarodówka|II Międzynarodówki]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | inni = Pod redakcją [[Michaił Iowczuk|M.T. Jowczuka]], [[Teodor Ojzerman|T.I. Ojzermana]], [[Iwan Szczipanow|I.J. Szczipanowa]]. Przeł. Marian Drużkowski i in. | tytuł = Krótki zarys historii filozofii | url = | wydanie = II, poprawione i uzupełnione | wydawca = [[Książka i Wiedza]] | miejsce = [[Warszawa]] | rok = 1969 | miesiąc = listopad | seria = | rozdział = Leninizm i spuścizna filozoficzna. Nauka historyczno-filozoficzna | imię r = Michaił | nazwisko r = Jowczuk | autor r = | autor r link = Michaił Iowczuk | strony = 692 | język = pl}}</ref>. |
|||
== Życiorys == |
|||
'''Gieorgij Walentynowicz Plechanow''' pseudonimy: N. Bieltow, A. Kirsanow,, A. Wołgin, N. Kamienski, N, Andrejewicz (ur. [[11 grudnia]] (29 listopada s.s.) [[1856]] wieś Gudałowka k. [[Lipieck]]a - zm. [[30 maja]] [[1918]] [[Zielenogorsk (Sankt Petersburg)|Terijoki]]) – rosyjski publicysta, filozof, rewolucjonista, [[narodnicy|narodnik]] i działacz [[Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji|SDPRR]], po rozłamie we [[Frakcja (polityka)|frakcji]] [[mienszewicy|mienszewików]] jako jeden z jej długoletnich przywódców, teoretyk [[Materializm dialektyczny|marksizmu]]. |
|||
⚫ | Urodził się w rodzinie szlacheckiej. Ukończył gimnazjum wojskowe w [[Woroneż]]u. W 1873 wyjechał do Petersburga. Jesienią 1874 został przyjęty do [[Sankt-Petersburski Państwowy Instytut Górniczy|Petersburskiego Instytutu Górniczego]], który w 1876, jako uczestnik ruchu rewolucyjnego, zmuszony był opuścić. W latach młodzieńczych Plechanow był zwolennikiem [[materializm]]u i [[Rewolucyjna demokracja|rewolucyjnego demokratyzmu]] [[Nikołaj Czernyszewski|Nikołaja Czernyszewskiego]]{{odn|Jowczuk|1969|s=493}}. Następnie znajdował się pod wpływem [[narodnicy|narodnickich]] poglądów [[Piotr Ławrow|Ławrowa]] i [[Michaił Bakunin|Bakunina]]{{odn|Jowczuk|1969|s=493}}. Od 1875 był aktywnym rewolucjonistą w organizacji narodników{{odn|Новчук|Суворов|1974}}. Uczestniczył w pracach propagandowych wśród robotników. Był uczestnikiem [[Demonstracja na placu Kazańskim w Petersburgu 6/18 grudnia 1876 r.|demonstracji przed soborem Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Petersburgu w grudniu 1876 r.]], gdzie występował przeciw [[samodzierżawie|samodzierżawiu]]. Po rozbiciu organizacji ''[[Ziemla i Wola]]'' w 1879 został jednym z przywódców rewolucyjnych narodników – grupy ''[[Czornyj Pieriedieł]]'' – Czarny Podział. Prześladowany przez władze rosyjskie od stycznia 1880 do [[Rewolucja lutowa (1917)|rewolucji lutowej 1917]] przebywał na emigracji w Szwajcarii, Włoszech, Francji i innych krajach Europy Zachodniej, m.in. w [[Paryż]]u i [[Genewa|Genewie]], gdzie zapoznał się z dziełami [[Karl Marx|Karola Marksa]] oraz [[Friedrich Engels|Fryderyka Engelsa]] i porzucił idee narodnickie. W roku 1883 założył w [[Szwajcaria|Szwajcarii]] pierwszą [[Materializm dialektyczny|marksistowską]] organizację rosyjską ''[[Wyzwolenie Pracy]]'' (ros. ''Освобождение труда'')<ref>Fischer 1964, s. 30; Pipes 1990, s. 354; Rice 1990, s. 44–45; Service 2000, s. 103.</ref>. |
||
W latach 90. XIX wieku krytykował ideologię [[Narodnicy|narodnictwa]], poglądy tzw. ekonomistów{{doprecyzuj|data=2021-04|wymaga doprecyzowania}} oraz {{link-interwiki|legalny marksizm|Q=Q1365737}} w publikacjach w ''Die Neue Zeit'' oraz w licznych swoich pracach. W latach 1901–1902 wystąpił przeciwko legalnemu marksizmowi [[Piotr Struwe|Struwego]] i wykazywał, że postęp społeczny dokonuje się — wbrew twierdzeniom Struwego — nie drogą łagodzenia sprzeczności społecznych, lecz drogą [[walka klas|walki klasowej]], natomiast ideały legalnych marksistów nie wykraczają poza ciągłe łatanie dziur społeczeństwa kapitalistycznego{{odn|Jowczuk|1969|s=497}}. |
|||
⚫ | Urodził się w rodzinie szlacheckiej. |
||
Był współtwórcą [[Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji|SDPRR]], współpracował z [[Włodzimierz Lenin|Leninem]]. W latach 1900–1903 zasiadał w kolegium redakcyjnym „[[Iskra (gazeta)|Iskry]]”, a w latach był 1903-1905 jej [[redaktor naczelny|redaktorem naczelnym]]. W 1903 nie poparł Lenina i [[bolszewicy|bolszewików]] na II zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji w [[Bruksela|Brukseli]], przyłączając się do frakcji [[mienszewicy|mienszewików]] i stając się na wiele lat jednym z jej przywódców. Przejął redakcję ''Iskry'', którą wydawał jako redaktor naczelny i kolportował [[Debit|bezdebitowo]] w [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskim]] do października 1905, gdy w związku z [[Manifest październikowy 1905|manifestem październikowym]] [[Mikołaj II Romanow|Mikołaja II]] i likwidacją [[cenzura|cenzury]] pismo zawiesiło działalność<ref>Rice 1990, s. 83–84; Service 2000, s. 157.</ref>. |
|||
W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] opowiedział się po stronie państw [[Ententa|Ententy]]. Po [[Rewolucja lutowa 1917|obaleniu caratu]] Plechanow powrócił 31 marca 1917 do Rosji i został wybrany do Komitetu Wykonawczego [[Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich|Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich]]. Wydawał w [[Petersburg|Piotrogrodzie]] gazetę ''Jedność'' ([[język rosyjski|ros.]] ''Единство'') i publikował w niej. Był zwolennikiem [[Rząd Tymczasowy (Rosja)|Rządu Tymczasowego]] i przeciwnikiem [[Tezy kwietniowe|tez kwietniowych]] Lenina. |
|||
Do [[Rewolucja październikowa|przewrotu bolszewickiego]] odniósł się krytycznie, uważając, że Rosja nie jest przygotowana do przekształceń socjalistycznych. W styczniu 1918 ''Единство'' zostało zamknięte przez bolszewików. |
W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] opowiedział się po stronie państw [[Ententa|Ententy]]. Po obaleniu caratu Plechanow powrócił 31 marca 1917 do Rosji i został wybrany do Komitetu Wykonawczego [[Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich|Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich]]. Wydawał w [[Petersburg|Piotrogrodzie]] gazetę ''Jedność'' ([[język rosyjski|ros.]] ''Единство'') i publikował w niej. Był zwolennikiem [[Rząd Tymczasowy Rosji|Rządu Tymczasowego]] i przeciwnikiem [[Tezy kwietniowe|tez kwietniowych]] Lenina. Do [[Rewolucja październikowa|przewrotu bolszewickiego]] odniósł się krytycznie, uważając, że Rosja nie jest przygotowana do przekształceń socjalistycznych. W styczniu 1918 ''Единство'' zostało zamknięte przez bolszewików. |
||
Najbardziej znaną socjopolityczną publikacją Plechanowa jest obszerna ''Historia rosyjskiej myśli społecznej'' (wyd. m.in. w Polsce w 1966 r. w wyborze) |
Najbardziej znaną socjopolityczną publikacją Plechanowa jest obszerna ''Historia rosyjskiej myśli społecznej'' (wyd. m.in. w Polsce w 1966 r. w wyborze). |
||
⚫ | |||
== Walka przeciwko teoriom narodników == |
|||
{{sekcja stub}} |
|||
W latach 1882–1883 Plechanow przeszedł na pozycje marksizmu{{odn|Jowczuk|1969|s=493}}. W pierwszych marksistowskich pracach Plechanowa: ''Socjalizm i walka polityczna'' (1883), ''Nasze rozbieżności'' (1885) i in., zawarta jest ostra krytyka ideologii [[narodnicy|narodników]]. Szczególnie znaczenie dla rozwoju jego poglądów miała walka ideologiczna przeciwko narodnickiej [[idealizm subiektywny|idealistyczno-subiektywistycznej]] teorii „bohaterów” i „tłumu”{{odn|Jowczuk|1969|s=494}}. Obalając te idealistyczne poglądy narodników i polemizując z ich oceną [[filozofia marksistowska|filozofii marksistowskiej]] jako prowadzącej do „obojętnej kontemplacji” rzeczywistości, Plechanow wykazywał, że teoria marksistowska stwarza najszersze pole dla świadomej działalności przodujących sił społeczeństwa, dla obalenia caratu, a następnie dla zwycięstwa [[rewolucja socjalistyczna|rewolucji socjalistycznej]]{{odn|Jowczuk|1969|s=495}}. |
|||
⚫ | |||
== Prace == |
== Prace == |
||
=== Dzieła Plechanowa === |
=== Dzieła Plechanowa === |
||
* ''Fiłosofsko-litieraturnoje nasledie Plechanowa'', t. 1-3, Moskwa |
* ''Fiłosofsko-litieraturnoje nasledie Plechanowa'', t. 1-3, Moskwa 1973–1974; |
||
* ''Izbrannyje fiłosofskije proizwiedienija'', t. 1-8, Moskwa |
* ''Izbrannyje fiłosofskije proizwiedienija'', t. 1-8, Moskwa 1934; |
||
* ''Izbrannyje fiłosofskije proizwiedienija'', t. 1-5, Moskwa |
* ''Izbrannyje fiłosofskije proizwiedienija'', t. 1-5, Moskwa 1956–1958; |
||
* ''Soczinienija'', t. I-XXIV, Moskwa |
* ''Soczinienija'', t. I-XXIV, Moskwa 1923–1928. |
||
=== W języku polskim === |
=== W języku polskim === |
||
* ''Historia rosyjskiej myśli społecznej (Wybór)'', t. I-III, Warszawa |
* ''Historia rosyjskiej myśli społecznej (Wybór)'', t. I-III, Warszawa 1966–1967; |
||
* ''O literaturze i sztuce'', Warszawa |
* ''O literaturze i sztuce'', Warszawa 1950; |
||
* ''O materialistycznym pojmowaniu dziejów'', Warszawa |
* ''O materialistycznym pojmowaniu dziejów'', Warszawa 1949; |
||
* ''O roli jednostki w historii'', Warszawa |
* ''O roli jednostki w historii'', Warszawa 1947; |
||
* ''Pisma wybrane'', Warszawa |
* ''Pisma wybrane'', Warszawa 1959; |
||
* ''Podstawowe zagadnienia marksizmu'', Warszawa |
* ''Podstawowe zagadnienia marksizmu'', Warszawa 1946; |
||
* ''Przeciw rewizjonizmowi'', Warszawa |
* ''Przeciw rewizjonizmowi'', Warszawa 1958; |
||
* ''Przyczynek do zagadnienia rozwoju monistycznego pojmowania dziejów'', Warszawa |
* ''Przyczynek do zagadnienia rozwoju monistycznego pojmowania dziejów'', Warszawa 1949; |
||
* ''Przyczynki do historii materializmu'', Warszawa |
* ''Przyczynki do historii materializmu'', Warszawa 1950; |
||
* ''Wybór pism filozoficznych'', Warszawa |
* ''Wybór pism filozoficznych'', Warszawa 1951. |
||
=== Ważniejsze opracowania === |
=== Ważniejsze opracowania === |
||
* Wiera Aleksandrowna Fomina, ''Filozoficzne poglądy Plechanowa'', Warszawa |
* Wiera Aleksandrowna Fomina, ''Filozoficzne poglądy Plechanowa'', Warszawa 1957; |
||
* Zygmunt Łukawski, ''Jerzy Plechanow'', Warszawa |
* Zygmunt Łukawski, ''Jerzy Plechanow'', Warszawa 1970; |
||
* Ruta Światło, ''Plechanow'', Warszawa |
* Ruta Światło, ''Plechanow'', Warszawa 1979; |
||
* Andrzej Walicki, wstęp do: ''Historia rosyjskiej myśli filozoficznej'', Warszawa |
* Andrzej Walicki, wstęp do: ''Historia rosyjskiej myśli filozoficznej'', Warszawa 1966. |
||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* Sowietskaja Encykłopedia t. 15 Moskwa 1974, |
|||
* Popularna Encyklopedia Powszechna t. 13 Oficyna Wydawnicza Kraków 1996. |
* Popularna Encyklopedia Powszechna t. 13 Oficyna Wydawnicza Kraków 1996. |
||
*Fischer, Louis (1964). ''The Life of Lenin. London: Weidenfeld and Nicolson''. ISBN |
* Fischer, Louis (1964). ''The Life of Lenin. London: Weidenfeld and Nicolson''. {{ISBN|978-1842122303}}. |
||
* {{cytuj książkę |nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | inni = Pod redakcją [[Michaił Iowczuk|M.T. Jowczuka]], [[Teodor Ojzerman|T.I. Ojzermana]], [[Iwan Szczipanow|I.J. Szczipanowa]]. Przeł. Marian Drużkowski i in. | tytuł = Krótki zarys historii filozofii | url = | wydanie = II, poprawione i uzupełnione | wydawca = [[Książka i Wiedza]] | miejsce = [[Warszawa]] | rok = 1969 | miesiąc = listopad | seria = | rozdział = Rozpowszechnienie się filozofii marksistowskiej w Rosji w latach osiemdziesiątych—dziewięćdziesiątych XIX wieku. G. W. Plechanow | imię r = Michaił | nazwisko r = Jowczuk | autor r = | autor r link = Michaił Iowczuk | strony = 491-511 | język = pl|odn=tak}} |
|||
*Pipes, Richard (1990). ''The Russian Revolution: 1899–1919''. Londyn: Collins Harvill. ISBN 978-0679736608. |
|||
* |
* Pipes, Richard (1990). ''The Russian Revolution: 1899–1919''. Londyn: Collins Harvill. {{ISBN|978-0679736608}}. |
||
* |
* Rice, Christopher (1990). ''Lenin: Portrait of a Professional'' Revolutionary. Londyn: Cassell. {{ISBN|978-0304318148}}. |
||
* Service, Robert (2000). ''Lenin: A Biography''. Londyn: Macmillan. {{ISBN|9780333726259}}. |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko r = Новчук |imię r=М. Т. |nazwisko2 r=Суворов |imię2 r=К. И. |tytuł=[[Wielka Encyklopedia Radziecka]] |data=1974 |wydawca=[[Sowietskaja encikłopedija]] |miejsce=[[Moskwa]] |tom = 15 |adres rozdziału=http://niv.ru/doc/encyclopedia/bse/articles/13168/plehanov-georgij-valentinovich.htm |język=ru |rozdział=Плеханов Георгий Валентинович|odn=tak}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
{{wikicytaty|z Gieorgija Plechanowa}} |
{{wikicytaty|z Gieorgija Plechanowa}} |
||
* [http://maopd.files.wordpress.com/2012/11/podstawowe-zagadnienia-marksizmu-1908.pdf Jerzy Plechanow |
* [http://maopd.files.wordpress.com/2012/11/podstawowe-zagadnienia-marksizmu-1908.pdf Jerzy Plechanow – Podstawowe zagadnienia marksizmu (plik pdf)] |
||
* |
* {{Cytuj stronę | url = http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/plechanow02.pdf | tytuł = Jerzy Plechanow – O materialistycznym pojmowaniu dziejów (plik pdf) | opublikowany = filozofia.uw.edu.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20060429011734/http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/plechanow02.pdf | zarchiwizowano = 2006-04-29}} |
||
* |
* {{Cytuj stronę | url = http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/plechanow01.pdf | tytuł = Jerzy Plechanow – O roli jednostki w historii (plik pdf) | opublikowany = filozofia.uw.edu.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20051016190739/http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/plechanow01.pdf | zarchiwizowano = 2005-10-16}} |
||
* |
* {{Cytuj stronę | url = http://metalibri.wikidot.com/title:anarchism-and-socialism | tytuł = Anarchism & Socialism (1895) | opublikowany = metalibri.wikidot.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20091224120402/http://metalibri.wikidot.com/title:anarchism-and-socialism | zarchiwizowano = 2009-12-24}} (PDF ebook) |
||
* [https://polona.pl/search/?query=Gieorgij_Plechanow&filters=creator:%22Plechanow,_Gieorgij_(1856--1918)%22,public:1,hasTextContent:0 Publikacje Gieorgija Plechanowa] w bibliotece [[Polona]] |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
||
{{ |
{{SORTUJ:Plechanow, Gieorgij}} |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Gieorgij Plechanow| ]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Kategoria:Narodnicy]] |
|||
[[Kategoria:Pochowani na Literatorskich Mostkach]] |
|||
[[Kategoria:Rosyjscy autorzy pamiętników i dzienników]] |
|||
⚫ | |||
[[Kategoria:Rosyjscy myśliciele polityczni]] |
[[Kategoria:Rosyjscy myśliciele polityczni]] |
||
⚫ | |||
[[Kategoria:Urodzeni w 1856]] |
[[Kategoria:Urodzeni w 1856]] |
||
⚫ | |||
[[Kategoria:Zmarli w 1918]] |
[[Kategoria:Zmarli w 1918]] |
||
⚫ |
Aktualna wersja na dzień 13:03, 27 paź 2024
Gieorgij Walentynowicz Plechanow pseudonimy: N. Bieltow, A. Kirsanow, A. Wołgin, N. Kamienski, N, Andrejewicz (ur. 29 listopada?/11 grudnia 1856 w Gudałowce[1] koło Lipiecka, zm. 30 maja 1918 w Terijokach[1]) – rosyjski publicysta, filozof, rewolucjonista, działacz SDPRR, po rozłamie we frakcji mienszewików jako jeden z jej długoletnich przywódców, teoretyk marksizmu. W 1921 r. Włodzimierz Lenin podkreślał konieczność studiowania wszystkich prac filozoficznych Plechanowa i uważał je za najlepsze w całej literaturze marksistowskiej z okresu II Międzynarodówki[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie szlacheckiej. Ukończył gimnazjum wojskowe w Woroneżu. W 1873 wyjechał do Petersburga. Jesienią 1874 został przyjęty do Petersburskiego Instytutu Górniczego, który w 1876, jako uczestnik ruchu rewolucyjnego, zmuszony był opuścić. W latach młodzieńczych Plechanow był zwolennikiem materializmu i rewolucyjnego demokratyzmu Nikołaja Czernyszewskiego[3]. Następnie znajdował się pod wpływem narodnickich poglądów Ławrowa i Bakunina[3]. Od 1875 był aktywnym rewolucjonistą w organizacji narodników[4] . Uczestniczył w pracach propagandowych wśród robotników. Był uczestnikiem demonstracji przed soborem Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Petersburgu w grudniu 1876 r., gdzie występował przeciw samodzierżawiu. Po rozbiciu organizacji Ziemla i Wola w 1879 został jednym z przywódców rewolucyjnych narodników – grupy Czornyj Pieriedieł – Czarny Podział. Prześladowany przez władze rosyjskie od stycznia 1880 do rewolucji lutowej 1917 przebywał na emigracji w Szwajcarii, Włoszech, Francji i innych krajach Europy Zachodniej, m.in. w Paryżu i Genewie, gdzie zapoznał się z dziełami Karola Marksa oraz Fryderyka Engelsa i porzucił idee narodnickie. W roku 1883 założył w Szwajcarii pierwszą marksistowską organizację rosyjską Wyzwolenie Pracy (ros. Освобождение труда)[5].
W latach 90. XIX wieku krytykował ideologię narodnictwa, poglądy tzw. ekonomistów[wymaga doprecyzowania] oraz legalny marksizm w publikacjach w Die Neue Zeit oraz w licznych swoich pracach. W latach 1901–1902 wystąpił przeciwko legalnemu marksizmowi Struwego i wykazywał, że postęp społeczny dokonuje się — wbrew twierdzeniom Struwego — nie drogą łagodzenia sprzeczności społecznych, lecz drogą walki klasowej, natomiast ideały legalnych marksistów nie wykraczają poza ciągłe łatanie dziur społeczeństwa kapitalistycznego[6].
Był współtwórcą SDPRR, współpracował z Leninem. W latach 1900–1903 zasiadał w kolegium redakcyjnym „Iskry”, a w latach był 1903-1905 jej redaktorem naczelnym. W 1903 nie poparł Lenina i bolszewików na II zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji w Brukseli, przyłączając się do frakcji mienszewików i stając się na wiele lat jednym z jej przywódców. Przejął redakcję Iskry, którą wydawał jako redaktor naczelny i kolportował bezdebitowo w Imperium Rosyjskim do października 1905, gdy w związku z manifestem październikowym Mikołaja II i likwidacją cenzury pismo zawiesiło działalność[7].
W czasie I wojny światowej opowiedział się po stronie państw Ententy. Po obaleniu caratu Plechanow powrócił 31 marca 1917 do Rosji i został wybrany do Komitetu Wykonawczego Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Wydawał w Piotrogrodzie gazetę Jedność (ros. Единство) i publikował w niej. Był zwolennikiem Rządu Tymczasowego i przeciwnikiem tez kwietniowych Lenina. Do przewrotu bolszewickiego odniósł się krytycznie, uważając, że Rosja nie jest przygotowana do przekształceń socjalistycznych. W styczniu 1918 Единство zostało zamknięte przez bolszewików.
Najbardziej znaną socjopolityczną publikacją Plechanowa jest obszerna Historia rosyjskiej myśli społecznej (wyd. m.in. w Polsce w 1966 r. w wyborze).
Pochowany został na Cmentarzu Wołkowskim w Sankt Petersburgu.
Walka przeciwko teoriom narodników
[edytuj | edytuj kod]W latach 1882–1883 Plechanow przeszedł na pozycje marksizmu[3]. W pierwszych marksistowskich pracach Plechanowa: Socjalizm i walka polityczna (1883), Nasze rozbieżności (1885) i in., zawarta jest ostra krytyka ideologii narodników. Szczególnie znaczenie dla rozwoju jego poglądów miała walka ideologiczna przeciwko narodnickiej idealistyczno-subiektywistycznej teorii „bohaterów” i „tłumu”[8]. Obalając te idealistyczne poglądy narodników i polemizując z ich oceną filozofii marksistowskiej jako prowadzącej do „obojętnej kontemplacji” rzeczywistości, Plechanow wykazywał, że teoria marksistowska stwarza najszersze pole dla świadomej działalności przodujących sił społeczeństwa, dla obalenia caratu, a następnie dla zwycięstwa rewolucji socjalistycznej[9].
Prace
[edytuj | edytuj kod]Dzieła Plechanowa
[edytuj | edytuj kod]- Fiłosofsko-litieraturnoje nasledie Plechanowa, t. 1-3, Moskwa 1973–1974;
- Izbrannyje fiłosofskije proizwiedienija, t. 1-8, Moskwa 1934;
- Izbrannyje fiłosofskije proizwiedienija, t. 1-5, Moskwa 1956–1958;
- Soczinienija, t. I-XXIV, Moskwa 1923–1928.
W języku polskim
[edytuj | edytuj kod]- Historia rosyjskiej myśli społecznej (Wybór), t. I-III, Warszawa 1966–1967;
- O literaturze i sztuce, Warszawa 1950;
- O materialistycznym pojmowaniu dziejów, Warszawa 1949;
- O roli jednostki w historii, Warszawa 1947;
- Pisma wybrane, Warszawa 1959;
- Podstawowe zagadnienia marksizmu, Warszawa 1946;
- Przeciw rewizjonizmowi, Warszawa 1958;
- Przyczynek do zagadnienia rozwoju monistycznego pojmowania dziejów, Warszawa 1949;
- Przyczynki do historii materializmu, Warszawa 1950;
- Wybór pism filozoficznych, Warszawa 1951.
Ważniejsze opracowania
[edytuj | edytuj kod]- Wiera Aleksandrowna Fomina, Filozoficzne poglądy Plechanowa, Warszawa 1957;
- Zygmunt Łukawski, Jerzy Plechanow, Warszawa 1970;
- Ruta Światło, Plechanow, Warszawa 1979;
- Andrzej Walicki, wstęp do: Historia rosyjskiej myśli filozoficznej, Warszawa 1966.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Plechanow Gieorgij W., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-06-22] .
- ↑ Michaił Jowczuk: Leninizm i spuścizna filozoficzna. Nauka historyczno-filozoficzna. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in.. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 692. (pol.).
- ↑ a b c Jowczuk 1969 ↓, s. 493.
- ↑ Новчук i Суворов 1974 ↓.
- ↑ Fischer 1964, s. 30; Pipes 1990, s. 354; Rice 1990, s. 44–45; Service 2000, s. 103.
- ↑ Jowczuk 1969 ↓, s. 497.
- ↑ Rice 1990, s. 83–84; Service 2000, s. 157.
- ↑ Jowczuk 1969 ↓, s. 494.
- ↑ Jowczuk 1969 ↓, s. 495.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Popularna Encyklopedia Powszechna t. 13 Oficyna Wydawnicza Kraków 1996.
- Fischer, Louis (1964). The Life of Lenin. London: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-1842122303.
- Michaił Jowczuk: Rozpowszechnienie się filozofii marksistowskiej w Rosji w latach osiemdziesiątych—dziewięćdziesiątych XIX wieku. G. W. Plechanow. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in.. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 491-511. (pol.).
- Pipes, Richard (1990). The Russian Revolution: 1899–1919. Londyn: Collins Harvill. ISBN 978-0679736608.
- Rice, Christopher (1990). Lenin: Portrait of a Professional Revolutionary. Londyn: Cassell. ISBN 978-0304318148.
- Service, Robert (2000). Lenin: A Biography. Londyn: Macmillan. ISBN 978-0-333-72625-9.
- М. Т. Новчук, К. И. Суворов: Плеханов Георгий Валентинович. W: Wielka Encyklopedia Radziecka. T. 15. Moskwa: Sowietskaja encikłopedija, 1974. (ros.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Plechanow – Podstawowe zagadnienia marksizmu (plik pdf)
- Jerzy Plechanow – O materialistycznym pojmowaniu dziejów (plik pdf). filozofia.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-04-29)].
- Jerzy Plechanow – O roli jednostki w historii (plik pdf). filozofia.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-10-16)].
- Anarchism & Socialism (1895). metalibri.wikidot.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-24)]. (PDF ebook)
- Publikacje Gieorgija Plechanowa w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000121253603
- VIAF: 27208870
- ULAN: 500324176
- LCCN: n50064804
- GND: 118594982
- NDL: 00452960
- LIBRIS: tr574gvc38vgbnc
- BnF: 13192970r
- SUDOC: 035497750
- SBN: MILV017368
- NLA: 35425706
- NKC: jn19990210496, uk2018978118, jn20020721214
- BNE: XX990826
- NTA: 069880611
- BIBSYS: 90082838
- CiNii: DA00470671
- Open Library: OL18194A
- PLWABN: 9810541680205606
- NUKAT: n96101175
- J9U: 987007266522905171
- PTBNP: 92835
- LNB: 000068549
- NSK: 000088292
- CONOR: 6815075
- BNC: 000087795
- ΕΒΕ: 250689
- BLBNB: 000207762
- KRNLK: KAC2020M1530
- LIH: LNB:V*288699;=Bc
- PWN: 3958095
- Britannica: biography/Georgy-Valentinovich-Plekhanov
- Treccani: georgij-valentinovic-plechanov
- Universalis: gueorgui-valentinovitch-plekhanov
- NE.se: georgij-plechanov
- SNL: Georgij_Valentinovitsj_Plekhanov
- VLE: georgij-plechanov
- Catalana: 0051530
- DSDE: Georgij_Plekhanov
- Hrvatska enciklopedija: 69583