Przejdź do zawartości

Kapitan (ranga): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Kerim44 (dyskusja | edycje)
Oznaczenia: drobne techniczne
Kerim44 (dyskusja | edycje)
 
(Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 25 użytkowników)
Linia 11: Linia 11:
|3. naramiennik = PL Epolet kpt.svg
|3. naramiennik = PL Epolet kpt.svg
|3. inne =
|3. inne =
|3. w latach = przedwojenne
|3. w latach = do 1939
|3. inne opis =
|3. inne opis =
|4. naramiennik =
|4. naramiennik = Naramiennik Porucznik lotnicze.png
|4. inne =
|4. inne =
|4. w latach =
|4. w latach = w lotnictwie i Siłach Powietrznych 1936–1949
|4. inne opis =
|4. inne opis =
|5. naramiennik =
|5. naramiennik =
Linia 40: Linia 40:
}}
}}
'''Kapitan''' – termin pochodzi z [[łacina|łac.]] ''capitaneus'' („zwierzchnik”), od ''caput'' („głowa”).
'''Kapitan''' – termin pochodzi z [[łacina|łac.]] ''capitaneus'' („zwierzchnik”), od ''caput'' („głowa”).
* to [[oficer (wojsko)|oficerski]] [[stopień wojskowy]] – najwyższy z [[Korpus (wojsko)|korpusu]] [[Oficer (wojsko)|oficerów młodszych]]{{odn|Laprus|1971|s=158}}. Niższym stopniem jest [[porucznik]], a wyższym [[major]]. W okresie międzywojennym był natomiast zaliczany do korpusu [[Oficer (wojsko)|oficerów starszych]]{{odn|Laprus|1971|s=158}}. W [[Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej|Wojsku Polskim]], podobnie jak w większości armii, stopień kapitana jest pomiędzy porucznikiem a majorem. Odpowiednikiem stopnia kapitana w [[jazda|kawalerii]] był [[rotmistrz]]. Obecnie w Wojsku Polskim głównym stanowiskiem dla [[oficer (wojsko)|oficera]] w stopniu kapitana jest dowódca [[kompania|kompanii]], stopień kapitana przypisany jest również do takich stanowisk jak m.in.: [[oficer (wojsko)|oficer]] sekcji [[sztab]]u [[pułk]]u i brygady, [[Oficer (wojsko)|oficerowie]] wydziałów i inne stanowiska sztabowe.
* [[oficer (wojsko)|oficerski]] [[stopień wojskowy]] – najwyższy z [[Korpus (wojsko)|korpusu]] [[Oficer (wojsko)|oficerów młodszych]]{{odn|Laprus|1971|s=158}}. Niższym stopniem jest [[porucznik]], a wyższym [[major]]. W okresie międzywojennym był natomiast zaliczany do korpusu [[Oficer (wojsko)|oficerów starszych]]{{odn|Laprus|1971|s=158}}. W [[Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej|Wojsku Polskim]], podobnie jak w większości armii, stopień kapitana jest pomiędzy porucznikiem a majorem. Odpowiednikiem stopnia kapitana w [[jazda|kawalerii]] był [[rotmistrz]]. Obecnie w Wojsku Polskim głównym stanowiskiem dla [[oficer (wojsko)|oficera]] w stopniu kapitana jest dowódca [[kompania|kompanii]], stopień kapitana przypisany jest również do takich stanowisk jak m.in.: [[oficer (wojsko)|oficer]] sekcji [[sztab]]u [[pułk]]u i brygady, [[Oficer (wojsko)|oficerowie]] wydziałów i inne stanowiska sztabowe.
* [[kapitan marynarki]] – odpowiednik kapitana w Marynarce Wojennej
* [[kapitan marynarki]] – odpowiednik kapitana w Marynarce Wojennej.
* dowódca [[jednostka pływająca|jednostki pływającej]] w [[Marynarka handlowa|marynarce handlowej]]: [[kapitan żeglugi wielkiej]]
* dowódca [[jednostka pływająca|jednostki pływającej]] w [[Marynarka handlowa|marynarce handlowej]]: [[kapitan żeglugi wielkiej]].
* urzędnik państwowy zarządzający [[kapitanat portu|kapitanatem portu]]: [[kapitan portu]]
* urzędnik państwowy zarządzający [[kapitanat portu|kapitanatem portu]]: [[kapitan portu]].
* dowódca załogi [[statek powietrzny|statku powietrznego]] (cywilnego)
* dowódca załogi [[statek powietrzny|statku powietrznego]] (cywilnego).
* oficer [[Państwowa Straż Pożarna|Państwowej Straży Pożarnej]] lub
* oficer [[Państwowa Straż Pożarna|Państwowej Straży Pożarnej]].
* w niektórych krajach stopień policyjny
* w niektórych krajach [[Stopnie służbowe w polskiej Policji|stopień policyjny]].
* odpowiednikiem kapitana w [[Służba Celna|Służbie Celnej]] jest Nadkomisarz celny.
* stopień służbowy w [[Służba Więzienna|Służbie Więziennej]].
* odpowiednikiem kapitana w [[Służba Celna|Służbie Celno-Skarbowej]] jest nadkomisarz celny.


== Historia ==
== Historia ==
Kapitan po raz pierwszy pojawił się w [[XIV wiek]]u we [[Francja|Francji]] jako dowódca rycerstwa jednego okręgu, a później we Francji i we [[Włochy|Włoszech]] jako dowódca rot najemnych. Od połowy [[XVI wiek]]u w Europie Zachodniej pełnił funkcję dowódcy chorągwi jazdy lub [[kompania|kompanii]] piechoty.
Kapitan po raz pierwszy pojawił się w XIV wieku we [[Francja|Francji]] jako dowódca rycerstwa jednego okręgu, a później we Francji i we [[Włochy|Włoszech]] jako dowódca rot najemnych. Od połowy XVI wieku w Europie Zachodniej pełnił funkcję dowódcy [[Chorągiew (wojsko)|chorągwi]] jazdy lub [[kompania|kompanii]] piechoty.


W Polsce kapitan pojawił się w XVI wieku jako dowódca zaciężnej roty piechoty niemieckiej lub węgierskiej, złożonej z kilku kompanii – był więc wtedy równy rangą [[pułkownik]]owi. W [[XVII wiek]]u istniał w Polsce urząd kapitana wojskowego, który dowodził przyboczną strażą [[hetman|hetmańską]].
W Polsce kapitan pojawił się w XVI wieku jako dowódca zaciężnej roty piechoty niemieckiej lub węgierskiej, złożonej z kilku kompanii – był więc wtedy równy rangą [[pułkownik]]owi. W XVII wieku istniał w Polsce urząd kapitana wojskowego, który dowodził przyboczną strażą [[hetman|hetmańską]].


W XVII i [[XVIII wiek]]u w niemal wszystkich armiach europejskich kapitan był dowódcą kompanii piechoty lub [[szwadron]]u jazdy bądź [[dragoni]]i (także w Polsce w wojskach [[autorament|autoramentu cudzoziemskiego]]). W Polsce w okresie [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] i [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]] kapitan był dowódcą szwadronu jazdy, kompanii piechoty lub [[Bateria (wojsko)|baterii artylerii]].
W XVII i XVIII wieku w niemal wszystkich armiach europejskich kapitan był dowódcą kompanii piechoty lub [[szwadron]]u jazdy bądź [[dragoni]]i (także w Polsce w wojskach [[autorament|autoramentu cudzoziemskiego]]). W Polsce w okresie [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] i [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Kongresowego]] kapitan był dowódcą szwadronu jazdy, kompanii piechoty lub [[Bateria (wojsko)|baterii artylerii]].


W okresie międzywojennym 1918-1939 kapitan był stopniem oficera starszego we wszystkich rodzajach sił zbrojnych (w odróżnieniu oficerów młodszych – do [[porucznik]]a, i sztabowych – od [[major]]a).
W okresie międzywojennym 1918-1939 kapitan był stopniem oficera starszego we wszystkich rodzajach sił zbrojnych (w odróżnieniu od oficerów młodszych – do [[porucznik]]a, i sztabowych – od [[major]]a).


== Oznaczenia ==
== Oznaczenia ==
Oznaczenie stopnia na [[czapka garnizonowa|czapce garnizonowej]] lub [[rogatywka|rogatywce]] składa się z wąskiego [[galon (pasmanteria)|galonu]] umieszczonego na całej długości łuku daszka oraz z czterech gwiazdek umieszczonych na środku [[Otok (ubranie)|otoku]].
Oznaczenie stopnia na [[czapka garnizonowa|czapce garnizonowej]] lub [[rogatywka|rogatywce]] składa się z wąskiego [[galon (pasmanteria)|galonu]] umieszczonego na całej długości łuku daszka oraz z czterech gwiazdek umieszczonych na środku [[Otok (ubranie)|otoku]].

Natomiast na [[beret|berecie]] i [[furażerka|furażerce]] oznaka stopnia składa się z jednej belki i czterech gwiazdek.
Na [[beret|berecie]] i [[furażerka|furażerce]] oznaka stopnia składa się z jednej belki i czterech gwiazdek. Natomiast na naramiennikach znajdują się cztery gwiazdki (bez belki). W [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej]], [[Polskie Siły Zbrojne|Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie]] oraz w [[ludowe Wojsko Polskie|ludowym Wojsku Polskim]] do 1952 roku stopień ten był opisywany trzema gwiazdkami<ref>J. Komornicki, Z. Bielecki, W. Bigoszewska, A. Jońca "Wojsko Polskie 1939-1945. Barwa i broń", s. 128, 172, 208</ref>.


Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy [[ludowe Wojsko Polskie|Wojska Polskiego z 1972 roku]] kapitan nosił cztery gwiazdki umieszczone na środku [[Otok (ubranie)|taśmy otokowej]] w linii równoległej do krawędzi taśmy; ramiona gwiazdek stykały się ze sobą. Na daszku czapki garnizonowej – jeden galon szerokości 6 mm, naszyty w odległości 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku.
Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy [[ludowe Wojsko Polskie|Wojska Polskiego z 1972 roku]] kapitan nosił cztery gwiazdki umieszczone na środku [[Otok (ubranie)|taśmy otokowej]] w linii równoległej do krawędzi taśmy; ramiona gwiazdek stykały się ze sobą. Na daszku czapki garnizonowej – jeden galon szerokości 6 mm, naszyty w odległości 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku.
Na beretach i furażerkach – jeden pasek na lewej stronie beretu (furażerki) długości 3 cm szerokości 5 mm, umieszczony pod kątem 45° w stosunku do dolnej krawędzi beretu (furażerki) oraz cztery gwiazdki rozmieszczone w linii prostej nad środkiem paska – prostopadle do jego położenia. Pierwszą gwiazdkę umieszczano w odległości 5 mm od paska do podstawy jej ramion, drugą gwiazdkę i następne – w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego ramion drugiej gwiazdki.
Na beretach i furażerkach – jeden pasek na lewej stronie beretu (furażerki) długości 3 cm szerokości 5 mm, umieszczony pod kątem 45° w stosunku do dolnej krawędzi beretu (furażerki) oraz cztery gwiazdki rozmieszczone w linii prostej nad środkiem paska – prostopadle do jego położenia. Pierwszą gwiazdkę umieszczano w odległości 5 mm od paska do podstawy jej ramion, drugą gwiazdkę i następne – w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego ramion drugiej gwiazdki. Na [[naramiennik]]ach cztery gwiazdki umieszczone wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika: pierwsza umieszczona w odległości 1,2 cm od wszycia rękawa, druga w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego między dwoma ramionami drugiej gwiazdki, trzecia i czwarta podobnie jak druga{{odn|Przepisy ubiorcze WP|1972|s=49-55}}.
Na [[naramiennik]]ach cztery gwiazdki umieszczone wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika: pierwsza umieszczona w odległości 1,2 cm od wszycia rękawa, druga w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego między dwoma ramionami drugiej gwiazdki, trzecia i czwarta podobnie jak druga{{odn|Przepisy ubiorcze WP|1972|s=49-55}}.


W myśl Przepisu Ubioru Polowego [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsk Polskich r. 1919]]: na środku naramiennika wzdłuż trzy gwiazdki haftowane oksydowanymi nićmi lub wytłaczane pięciopromienne, o ostrych promieniach<ref group="uwaga">Długość promienia od środka – 1 cm.</ref>
W myśl Przepisu Ubioru Polowego [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsk Polskich r. 1919]]: na środku naramiennika wzdłuż trzy gwiazdki haftowane oksydowanymi nićmi lub wytłaczane pięciopromienne, o ostrych promieniach<ref group="uwaga">Długość promienia od środka – 1 cm.</ref>. Na czapce na szwach wierzchu pojedynczy srebrny, oksydowany, płaski, szerokości 5 mm, sznurek. Na górnej krawędzi otoku dokoła, jeden takiż sznurek. Z przodu [[otok (ubranie)|otoku]] trzy gwiazdki{{odn|Przepisy Ubioru Polowego WP|1919|s=17}}.
Na czapce na szwach wierzchu pojedynczy srebrny, oksydowany, płaski, szerokości 5 mm, sznurek. Na górnej krawędzi otoku dokoła, jeden takiż sznurek. Z przodu [[otok (ubranie)|otoku]] trzy gwiazdki{{odn|Przepisy Ubioru Polowego WP|1919|s=17}}.


W [[Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego|Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego]] oznaką stopnia były [[naramiennik|szlify]] gładkie bez frendzli, a od 1827 roku szlify gładkie bez frędzli. Kapitan II klasy 4 gwiazdki. Na srebrnych epoletach gwiazdki złote, a na złotych gwiazdki srebrne{{odn|Linder|1960|s=oznaki stopni}}.
W [[Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego|Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego]] oznaką stopnia były [[naramiennik|szlify]] gładkie bez frędzli, a od 1827 roku szlify gładkie bez frędzli. Kapitan II klasy 4 gwiazdki. Na srebrnych epoletach gwiazdki złote, a na złotych gwiazdki srebrne{{odn|Linder|1960|s=oznaki stopni}}.


W [[Armia Księstwa Warszawskiego|Armii Księstwa Warszawskiego]] oznaką stopnia były [[naramiennik|epolet]] z frędzlami na lewym ramieniu, a na prawym ramieniu kontrepolet (naramiennik bez frendzli){{odn|Linder|1960|s=oznaki stopni}}.
W [[Armia Księstwa Warszawskiego|Armii Księstwa Warszawskiego]] oznaką stopnia były [[naramiennik|epolet]] z frędzlami na lewym ramieniu, a na prawym ramieniu kontrepolet (naramiennik bez frendzli){{odn|Linder|1960|s=oznaki stopni}}.


W [[Wojsko polskie w okresie Sejmu Wielkiego|Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego]] i w [[Wojsko Tadeusza Kościuszki|wojsku Kościuszki]] oznaką stopnia były 4 gwiazdki{{odn|Linder|1960|s=oznaki stopni oficerów}}.
W [[Wojsko polskie w okresie Sejmu Wielkiego|Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego]] i w [[Wojsko Tadeusza Kościuszki|wojsku Kościuszki]] oznaką stopnia były 4 gwiazdki{{odn|Linder|1960|s=oznaki stopni oficerów}}.

== Sławni polscy wojskowi w stopniu kapitana ==
* [[Eustachy Chełmicki]] – jako porucznik jeden z dowódców zwycięskiej [[Bitwa pod Fuengirolą|obrony twierdzy w Fuengirola]] koło [[Malaga|Malagi]] siłami [[4 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)|4 Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego]] przeciwko brytyjskiemu korpusowi [[Andrew Blayney|lorda Blayneya]] [[14 października|14]]–[[15 października]] [[1810]]
* [[Franciszek Dąbrowski]] – zastępca komendanta i faktyczny dowódca obrony [[Westerplatte]]
* [[Franciszek Młokosiewicz]] – dowódca zwycięskiej [[Bitwa pod Fuengirolą|obrony twierdzy w Fuengirola]] koło [[Malaga|Malagi]] siłami [[4 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)|4 Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego]] przeciwko brytyjskiemu korpusowi [[Andrew Blayney|lorda Blayneya]] [[14 października|14]]–[[15 października]] [[1810]]
* [[Kazimierz Jan Piątek]] [[Pseudonim|ps.]] „Herwin” – dowódca [[Pierwsza Kompania Kadrowa|I Kompanii Kadrowej]], [[12 sierpnia]] [[1914]] r. pierwszy wjechał do [[Kielce|Kielc]], poległ w [[Bitwa pod Konarami|bitwie pod Konarami]] [[20 maja]] [[1915]].
* [[Emilia Plater]] – [[powstanie listopadowe]]
* [[Władysław Raginis]] – dowódca [[Obrona Wizny|odcinka obrony]] w okolicach [[Wizna|Wizny]], zwanego [[Polskie Termopile|polskimi Termopilami]]
* [[Leonard Rettel]] – [[Belwederczycy|belwederczyk]] i [[Powstanie listopadowe|powstaniec listopadowy]], oficer [[20 Pułk Piechoty Liniowej|20 Pułku Piechoty Liniowej]]
* [[Tadeusz Semik]] – obrońca [[Węgierska Górka|Węgierskiej Górki]] we [[Kampania wrześniowa|wrześniu]] [[1939]]
* [[Władysław Wysocki (kapitan)|Władysław Wysocki]] – bohater z [[bitwa pod Lenino|bitwy pod Lenino]]
* [[Bolesław Zajączkowski]] (''Polski Leonidas'') – dowódca polskiego batalionu w [[bitwa pod Zadwórzem|bitwie pod Zadwórzem]];
* [[Ignacy Gazurek]] – oficer [[1 Samodzielna Brygada Spadochronowa|1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej]]
* [[Władysław Łukasiuk]] [[Pseudonim|ps.]] „Młot” – żołnierz [[3 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego|3 PSK]], żołnierz [[Armia Krajowa|AK]], legendarny [[Żołnierze wyklęci|partyzant antykomunistyczny]] ziemi [[Podlasie|Podlaskiej]]
* [[Witold Pilecki]] ps. „Witold”, „Druh”
* [[Władysław Nawrocki]] - powstaniec wielkopolski, bohater bitwy o [[Postawy]] i nad Autą w 1920r., dowódca w [[Kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]] [[1939]] zamordowany w Katyniu [[1940]]<ref> https://zduny.wordpress.com/2015/04/18/wladyslaw-nawrocki/</ref>


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[sztabskapitan]]
* [[sztabskapitan]]


== Uwagi ==
{{Uwagi}}
{{Uwagi}}
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}


Linia 100: Linia 86:
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Linder| imię=Karol |tytuł= Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie| data=1960 |wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce=Warszawa |odn=tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Linder| imię=Karol |tytuł= Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie| data=1960 |wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce=Warszawa |odn=tak}}
* {{cytuj książkę |nazwisko= Laprus [red.]|imię= Marian |tytuł= Leksykon wiedzy wojskowej| wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej|miejsce= Warszawa |rok= 1979|isbn=83-11-06229-3|odn={{odn/id|Laprus|1971}}}}
* {{cytuj książkę |nazwisko= Laprus [red.]|imię= Marian |tytuł= Leksykon wiedzy wojskowej| wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej|miejsce= Warszawa |rok= 1979|isbn=83-11-06229-3|odn={{odn/id|Laprus|1971}}}}
*{{Cytuj książkę | wydawnictwo= Ministerstwo Obrony Narodowej; Inspektorat Szkolenia|tytuł= Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69 | data=1971 | wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce=Warszawa |odn={{odn/id|Podręcznik dowódcy drużyny|1971}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł= Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69 | data=1971 | wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce=Warszawa |odn={{odn/id|Podręcznik dowódcy drużyny|1971}}}}
* {{cytuj książkę| tytuł=Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich| miejsce=Warszawa|data=1919| wydawca = Zakłady Graficzno-Wydawnicze "Książka"|odn={{odn/id|Przepisy Ubioru Polowego WP|1919}}}}
* {{cytuj książkę| tytuł=Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich|url=http://zbrojownia.cbw.wp.mil.pl:8080/dlibra/docmetadata?id=311&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI=| miejsce=Warszawa|data=1919| wydawca = Zakłady Graficzno-Wydawnicze "Książka"|odn={{odn/id|Przepisy Ubioru Polowego WP|1919}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł= Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52| data=1952| wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce=Warszawa|odn={{odn/id|Przepisy ubiorcze SZ|1952}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł= Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52| data=1952| wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce=Warszawa|odn={{odn/id|Przepisy ubiorcze SZ|1952}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł= Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III| data=1972| wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce=Warszawa|odn={{odn/id|Przepisy ubiorcze WP|1972}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł= Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III| data=1972| wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce=Warszawa|odn={{odn/id|Przepisy ubiorcze WP|1972}}}}
* Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
* Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
{{Wikisłownik|kapitan}}{{Stopnie wojskowe}}

{{Stopnie wojskowe}}


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}

Aktualna wersja na dzień 22:25, 24 lip 2024

Kapitan
Wojska Lądowe
Aktualne oznaczenie stopnia
naramiennik
naramiennik
kurtka nieprzemakalna
kurtka nieprzemakalna
Oznaczenie stopnia do 1952
naramiennik
naramiennik
Oznaczenie stopnia do 1939
naramiennik
naramiennik
Oznaczenie stopnia w lotnictwie i Siłach Powietrznych 1936–1949
naramiennik
naramiennik

Kapitan – termin pochodzi z łac. capitaneus („zwierzchnik”), od caput („głowa”).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Kapitan po raz pierwszy pojawił się w XIV wieku we Francji jako dowódca rycerstwa jednego okręgu, a później we Francji i we Włoszech jako dowódca rot najemnych. Od połowy XVI wieku w Europie Zachodniej pełnił funkcję dowódcy chorągwi jazdy lub kompanii piechoty.

W Polsce kapitan pojawił się w XVI wieku jako dowódca zaciężnej roty piechoty niemieckiej lub węgierskiej, złożonej z kilku kompanii – był więc wtedy równy rangą pułkownikowi. W XVII wieku istniał w Polsce urząd kapitana wojskowego, który dowodził przyboczną strażą hetmańską.

W XVII i XVIII wieku w niemal wszystkich armiach europejskich kapitan był dowódcą kompanii piechoty lub szwadronu jazdy bądź dragonii (także w Polsce w wojskach autoramentu cudzoziemskiego). W Polsce w okresie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego kapitan był dowódcą szwadronu jazdy, kompanii piechoty lub baterii artylerii.

W okresie międzywojennym 1918-1939 kapitan był stopniem oficera starszego we wszystkich rodzajach sił zbrojnych (w odróżnieniu od oficerów młodszych – do porucznika, i sztabowych – od majora).

Oznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Oznaczenie stopnia na czapce garnizonowej lub rogatywce składa się z wąskiego galonu umieszczonego na całej długości łuku daszka oraz z czterech gwiazdek umieszczonych na środku otoku.

Na berecie i furażerce oznaka stopnia składa się z jednej belki i czterech gwiazdek. Natomiast na naramiennikach znajdują się cztery gwiazdki (bez belki). W Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej, Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie oraz w ludowym Wojsku Polskim do 1952 roku stopień ten był opisywany trzema gwiazdkami[2].

Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku kapitan nosił cztery gwiazdki umieszczone na środku taśmy otokowej w linii równoległej do krawędzi taśmy; ramiona gwiazdek stykały się ze sobą. Na daszku czapki garnizonowej – jeden galon szerokości 6 mm, naszyty w odległości 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku. Na beretach i furażerkach – jeden pasek na lewej stronie beretu (furażerki) długości 3 cm szerokości 5 mm, umieszczony pod kątem 45° w stosunku do dolnej krawędzi beretu (furażerki) oraz cztery gwiazdki rozmieszczone w linii prostej nad środkiem paska – prostopadle do jego położenia. Pierwszą gwiazdkę umieszczano w odległości 5 mm od paska do podstawy jej ramion, drugą gwiazdkę i następne – w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego ramion drugiej gwiazdki. Na naramiennikach cztery gwiazdki umieszczone wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika: pierwsza umieszczona w odległości 1,2 cm od wszycia rękawa, druga w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego między dwoma ramionami drugiej gwiazdki, trzecia i czwarta podobnie jak druga[3].

W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919: na środku naramiennika wzdłuż trzy gwiazdki haftowane oksydowanymi nićmi lub wytłaczane pięciopromienne, o ostrych promieniach[a]. Na czapce na szwach wierzchu pojedynczy srebrny, oksydowany, płaski, szerokości 5 mm, sznurek. Na górnej krawędzi otoku dokoła, jeden takiż sznurek. Z przodu otoku trzy gwiazdki[4].

W Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego oznaką stopnia były szlify gładkie bez frędzli, a od 1827 roku szlify gładkie bez frędzli. Kapitan II klasy 4 gwiazdki. Na srebrnych epoletach gwiazdki złote, a na złotych gwiazdki srebrne[5].

W Armii Księstwa Warszawskiego oznaką stopnia były epolet z frędzlami na lewym ramieniu, a na prawym ramieniu kontrepolet (naramiennik bez frendzli)[5].

W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia były 4 gwiazdki[6].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Długość promienia od środka – 1 cm.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Laprus 1971 ↓, s. 158.
  2. J. Komornicki, Z. Bielecki, W. Bigoszewska, A. Jońca "Wojsko Polskie 1939-1945. Barwa i broń", s. 128, 172, 208
  3. Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49-55.
  4. Przepisy Ubioru Polowego WP 1919 ↓, s. 17.
  5. a b Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni.
  6. Linder 1960 ↓, s. oznaki stopni oficerów.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
  • Marian Laprus [red.]: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
  • Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
  • Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze "Książka", 1919.
  • Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
  • Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I