XI Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Reja w Warszawie
szkoła średnia w Warszawie
XI Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Reja – liceum ogólnokształcące znajdujące się przy pl. S. Małachowskiego 1. Jedna z najstarszych stołecznych szkół średnich.
| średnia | |
 Liceum od strony pl. Małachowskiego. Widoczny napis MACTE ANIMO na fasadzie, będący dewizą szkoły. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
pl. S. Małachowskiego 1 |
| Data założenia |
1906 |
| Patron | |
| Liczba uczniów |
640 |
| Dyrektor |
Małgorzata Wojtysiak |
| Wicedyrektorzy |
Mariusz Wójcik |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′19,496″N 21°00′38,588″E/52,238749 21,010719
| |
| Strona internetowa | |
Historia
edytujPowstanie szkoły wiąże się ze strajkami uczniów w Królestwie Polskim w 1905. W reakcji na te wydarzenia, 14 października 1905, car Mikołaj II wydał „Ukaz о prywatnych zakładach naukowych w guberniach Królestwa Polskiego", który zezwalał na nauczanie w językach polskim i litewskim w szkołach prywatnych wszystkich przedmiotów z wyjątkiem historii, geografii i języka rosyjskiego[1][2][3].
31 maja 1905 Kolegium Kościelne Zboru Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie przyjęło wniosek ks. Juliana Machlejda o wystąpienie do władz w celu uzyskania pozwolenia na otwarcie prywatnego zakładu naukowego męskiego, bez praw, z językiem wykładowym polskim[4]. 4 czerwca 1906 kurator Okręgu Naukowego Warszawskiego udzielił koncesji na prowadzenie zakładu[4].
1 września 1906 otwarto „Gimnazjum 8-io klasowe im. Mikołaja Reja, utrzymywane przez Zbór Ewangelicko-Augsburski w Warszawie”[5]. Pierwszym dyrektorem gimnazjum został Julian Machlejd, który pozostawał na tym stanowisku przez 11 lat[6].
Początkowo do szkoły uczęszczało 200 uczniów. Było szkołą prywatną, prowadzoną przez parafię ewangelicko-ausgsburską w Warszawie. Kładziono w niej szczególny nacisk na wychowanie moralne i społeczne w duchu patriotyzmu i tolerancji religijnej[7]. W okresie międzywojennym w placówce duże wpływy miała Narodowa Organizacja Gimnazjalna oraz Grupy Szkolne ONR[8].
W 1951 szkoła została upaństwowiona. Według rankingów Perspektyw szkoła znajduje się w czołówce warszawskich liceów.
Dewizą liceum, umieszczoną na fasadzie budynku, jest łaciński zwrot „MACTE ANIMO” autorstwa rzymskiego poety – Publiusza Papiniusza Stacjusza[9] (dosłownie znaczy chwała duchowi (odwadze)[10]).
Siedziba
edytuj- 1906 – 1 września w budynku prywatnej szkoły komercyjnej Edwarda Rontalera przy ul. Kaliksta 8 (obecnie ul. Śniadeckich) gimnazjum im. Mikołaja Reja rozpoczyna pierwszy rok nauki.
- 1908 – Szkoła przenosi się do wynajmowanego od Muzeum Przemysłu i Rolnictwa budynku przy ul. Składowej 3 (obecnie ul. Pankiewicza)[11].
- 1913 – Szkoła zostaje przeniesiona do własnego budynku przy pl. Małachowskiego 1, który później był rozbudowywany.
- 1922 – 27 marca odsłonięto tablicę pamiątkową, wmurowaną w ścianie westybulu szkolnego pomiędzy parterem, a pierwszym piętrem, poświęconą nauczycielom, byłym wychowankom i uczniom gimnazjum, poległym za Ojczyznę w latach 1918–1921: Roland Bauer (zm. 1920) i Apolinary Krupiński (1890–1920) – profesorowie, ochotnicy w szeregach 201 pp, Aleksander Berka (1896–1918), odznaczony pośmiertnie Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Bronisław Ciecierzyński (1895–1917), Tadeusz Hordliczka (1898–1919), Jerzy Kozakowski (1901–1921), Stanisław Linowski (1900–1920), Witold Pfabe (1897–1920), Edward Edmund Pross (1900–1920), Karol Riedel (1893–1920), Jan Starzyński (ur. 1897), Edmund Straus (1898–1918), Antoni Teichfeld (1900–1919), Tadeusz Wrześniewski (1900–1920) i Jan Kłobukowski – byli wychowankowie oraz Tadeusz Marendowski (1898–1919), Alfred Ponge (1903–1920), Stefan Silberstein (1902–1920), Henryk Schönfeld (1897–1919) i Kazimierz Dobrzyniecki (1901–1921) – uczniowie[12].
- 1939 – W pierwszych dniach wojny budynek szkoły zostaje przekazany polskim władzom wojskowym na szpital.
- 1944 – Podczas powstania warszawskiego budynek szkolny był terenem walk powstańczych. Częściowo opanowany przez Polaków, częściowo przez Niemców, zyskał nazwę „Reduty Reja”, a forma toczonych tam walk nazwana „walkami korytarzowymi”. Po zakończeniu powstania część budynku szkolnego od ulicy Kredytowej do wysokości klatki schodowej została całkowicie zburzona.
- 1945 – Z inicjatywy ks. kapelana Feliksa Gloeha gimnazjum wznawia naukę w baraku przy ewangelickim kościele garnizonowym przy ul. Puławskiej. Następnie zajęcia przeniesiono do częściowo odbudowanego gmachu szkoły.
- 1965 – Zakończono rozbudowę budynku szkolnego w kierunku ulicy Królewskiej.
- 2011 – Powrót do historycznego adresu szkoły „plac Stanisława Małachowskiego 1”
Absolwenci (m.in.)
edytuj- Stanisław Bayer – chirurg, wojskowy
- Witold Bayer – prawnik, narodowiec
- Ewa Błaszczyk – aktorka
- Robert Brylewski – muzyk rockowy, kompozytor, autor tekstów, współzałożyciel zespołów „Kryzys”, „Brygada Kryzys”, „Izrael” i „Armia”
- Barbara Czajkowska – dziennikarka[13]
- Edward Dietz – duchowny luterański, proboszcz parafii w Sopocie, biskup diecezji pomorsko-wielkopolskiej
- Jerzy Dargiel – aktor i kompozytor
- Stanisław Ryszard Dobrowolski – literat, autor popularnej piosenki konspiracyjnej „Warszawskie Dzieci”
- Mikołaj Dowgielewicz – sekretarz stanu w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej
- Jerzy Edigey – pisarz, adwokat, oenerowiec, polski Tatar
- Alfred Figaszewski – wieloletni proboszcz parafii ewangelicko-augsburskiej w Gliwicach
- Alfred Hugon Figaszewski – duchowny luterański, kapelan, proboszcz parafii w Brześciu Litewskim
- Aleksander Freyd – kapitan lekarz Wojska Polskiego
- Bolesław Gleichgewicht – matematyk i polityk
- Henryk Hiż – filozof analityczny
- Jan Jacoby – reżyser
- Bruno Jasieński – poeta, współtwórca polskiego futuryzmu
- Jerzy Jelen (1900-1942) − pastor ewangelicko-reformowany[14]
- Stanisław Jeute – prawnik, narodowiec, żołnierz Związku Jaszczurczego
- Jerzy Kahané – duchowny luterański, proboszcz parafii w Gdyni
- Hilary Koprowski – lekarz, odkrywca szczepionki przeciwko polio
- Marek Kościkiewicz – lider i wokalista zespołu „De Mono”
- Krzysztof Kotowski – pisarz, poeta, dziennikarz telewizyjny (TVP) i radiowy
- Andrzej Krawczyk – historyk, ambasador, minister w Kancelarii Prezydenta RP
- Witold Kula – historyk, profesor UW
- Józef Kwasiborski – dziennikarz, samorządowiec i polityk
- Kazimierz Lewy – filozof analityczny[15]
- Eugeniusz Lokajski – żołnierz Armii Krajowej, fotograf powstania warszawskiego
- Krzysztof Markuszewski – działacz opozycji w PRL w latach 1977-1989
- Marcin Meller – redaktor naczelny miesięcznika „Playboy”, wieloletni dziennikarz „Polityki”
- Agata Młynarska – dziennikarka TV
- Edward Czesław Muszalski – prawnik, narodowiec, działacz harcerski
- Alfred Ostroróg – oficer Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari
- Krzysztof Pazdro – chemik, autor podręczników i zbiorów zadań z chemii na poziomie gimnazjum i liceum
- Jeremi Przybora – poeta
- Robert Schmidt – aktor dziecięcy, muzyk
- Franciszek Skibiński – generał brygady Wojska Polskiego
- Kazik Staszewski – muzyk rockowy, wokalista, lider zespołu „Kult”
- Andrzej Strzelecki – satyryk, rektor Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie
- Konrad Szołajski – reżyser filmowy
- Tadeusz Todtleben – narodowiec, oenerowiec
- Rafał Trzaskowski – prezydent m. st. Warszawy
- Kazimierz Wasiłowski – powstaniec warszawski
- Paweł Wieczorkiewicz – profesor UW, historyk
- Magdalena Wołłejko – aktorka
- Tadeusz Zawodziński – lekarz ginekolog położnik
- Wiktor Zborowski – aktor
- Lidia Zonn – montażystka
- Michał Żebrowski – aktor
Uczniem liceum im. Reja był też Emil Barchański, działacz opozycji antykomunistycznej w czasach PRL, zamordowany przez Służbę Bezpieczeństwa.
Przypisy
edytuj- ↑ Stanisław Urbański, Początkowe szkoły przyfolwarczne: studium z dziejów szkolnictwa prywatnego w Królestwie Polskim u schyłku XIX i XX w., „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, nr 19, 1976, s. 107.
- ↑ Bogdan Nawroczyński (red.), Nasza walka o szkołę polską 1901–1917, t. II, 1934, s. 525.
- ↑ Henryk Skorek: Gimnazjum „wszechstronnie kształcące”. W: Nasz Wiek. Gimnazjum i Liceum imienia Mikołaja Kopernika w Łodzi 1906-2006. Zarys historyczny. Wspomnienia. Jan Kamiński (red.). Łódź: I Liceum Ogólnokształcące im. M. Kopernika w Łodzi. Stowarzyszenie Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. M. Kopernika w Łodzi, 2006, s. 37. ISBN 83-908655-0-5.
- ↑ a b Księga Pamiątkowa 1927 ↓, s. 1.
- ↑ Księga Pamiątkowa 1927 ↓, s. 2.
- ↑ Księga Pamiątkowa 1927 ↓, s. 3.
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Warszawiacy i ich miasto w latach Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 181.
- ↑ M.J. Chodakiewicz, J. Mysiakowska-Muszyńska, W.J. Muszyński, Polska dla Polaków! Kim byli i są polscy narodowcy, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2015, s. 39, 186 ISBN 978-83-7785-747-2
- ↑ MACTE ANIMO [online], rej.edu.pl [dostęp 2024-10-19].
- ↑ macte animo!, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-10-19].
- ↑ Pankiewicza 3. Koedukacyjna Szkoła Spółdzielcza im. R Mielczarskiego. warszawa1939.pl. [dostęp 2017-10-13].
- ↑ Księga Pamiątkowa 1927 ↓, s. 154-155.
- ↑ Z historii XI LO im M. Reja w Warszawie [online] [dostęp 2009-09-02] [zarchiwizowane z adresu 2009-09-02].
- ↑ Kazimierz Bem, Słownik Biograficzny duchownych ewangelicko-reformowanych. Pastorzy i diakonisy Jednoty Małopolskiej i Jednoty Warszawskiej 1815-1939, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2015, s.75-78.
- ↑ Lewy Kazimierz [online], XI Liceum im. Mikołaja Reja w Warszawie [dostęp 2023-02-23] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Księga Pamiątkowa Gimnazjum im. Mikołaja Reja utrzymywanego przez Zbór Ewangelicko-Augsburski w Warszawie 1906–1926. Warszawa: Skład Główny w Księgarni Sp. Akc. Książnica-Atlas, 1927.
- Stanisław Konarski, Mirosław Ornowski, Szkoła im. Mikołaja Reja w Warszawie, Koło Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. M. Reja, Warszawa 1993
- Maria Rojkowa, Gimnazjum imienia Mikołaja Reya. Zarys historii szkoły, [w:] Jubileusz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętej Trójcy w Warszawie. 1581 – 1781 – 1981, oprac. Stanisław Adamski [i in.], Warszawa, Wyd. Kościoła Metodystycznego w PRL, [1985]
- Alfred Figaszewski, Wzmacniaj ducha. 100-lecie Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie, „Kalendarz Ewangelicki”, ISSN 0239-3476, R. 120, 2006