Niue
ⓘNiue (ang. wym. [ˈnjuːeɪ]) – terytorium stowarzyszone Nowej Zelandii, położone na wyspie koralowej na Oceanie Spokojnym w Polinezji. Nazwa pochodzi od dwóch słów: niu („palma kokosowa”) oraz e („oglądać, patrzeć”).
| samorządne terytorium stowarzyszone | |||||
| |||||
| Hymn: Ko e Iki he Lagi (Pan w Niebie) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Data powstania | |||||
| Zarządzający | |||||
| Powierzchnia |
260 km² | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
6 os./km² | ||||
| Numer kierunkowy |
+683 | ||||
| Strefa czasowa |
UTC -11 | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie
| |||||
Położenie na mapie_(small_islands_magnified).svg)
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Położona jest ok. 2400 km na północny wschód od Nowej Zelandii, w trójkącie utworzonym przez Wyspy Cooka, Tonga oraz Samoa.
Terytorium ma powierzchnię 260 km² i zamieszkuje je 1681 osób (2022). Stolicą jest Alofi. Na wyspie wychodzi gazeta Niue Star.
Niue dysponuje domeną internetową .nu.
Warunki naturalne
edytuj
Niue jest znacznych rozmiarów wyspą koralową (jest to tzw. atol wyniesiony, charakteryzujący się wysokimi brzegami i obniżeniem po dawnej lagunie wewnątrz wyspy). Jej powierzchnia jest nizinna, osiąga wysokość do 68 m n.p.m. (w pobliżu osady Mutalau). Położona jest w odległości 2400 km od Nowej Zelandii. Wybrzeże wyspy to zazwyczaj klif. Długość linii brzegowej wynosi 64 km. Wyspa jest otoczona przez rafę koralową. Na wyspie brak stałych rzek i wód powierzchniowych. Około 13% powierzchni wyspy porastają lasy tropikalne. Na Niue rosną palmy kokosowe. Na obszarze wyspy żyją liczne gatunki ptaków, owadów i ryb.
Klimat
edytujNa Niue występuje klimat zwrotnikowy wilgotny, równomiernie ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi 25 °C, a roczna suma opadów to w granicach 2000 – 2200 mm. Od grudnia do kwietnia nad wyspą wieją tajfuny, które przynoszą gwałtowne opady deszczu i powodują duże zniszczenia. Okresowo występują również susze.
Ustrój polityczny
edytujNiue jest autonomicznym terytorium stowarzyszonym z Nową Zelandią. Na jego terenie obowiązuje konstytucja z 19 października 1974 roku. Głową terytorium jest król Karol III, a jego przedstawicielem na wyspie jest, nominowany przez generalnego gubernatora Nowej Zelandii, wysoki komisarz (ambasador Nowej Zelandii).
Władza ustawodawcza należy do 20-osobowego Zgromadzenia (Assembly), które wyłaniane jest w wyborach powszechnych co 3 lata. Władzę wykonawczą sprawuje 4-osobowy rząd z premierem na czele.
Za politykę zagraniczną i obronność odpowiada nowozelandzki rząd. Stali mieszkańcy wyspy są również pełnoprawnymi obywatelami Nowej Zelandii.
Historia
edytujNiue zostało zasiedlone przez Polinezyjczyków z Samoa około 900 roku. Według miejscowej legendy inna grupa przybyła z wysp Tonga około XVI w., co stało się powodem długotrwałych walk. Około 1700 roku grupa z Tonga podbiła całą wyspę i wprowadziła instytucję króla z jednoczesnym zachowaniem Rady Wodzów. Instytucja króla działała w latach 1700–1774 i 1875-1917.
W 1774 roku wyspa została odkryta przez przedstawiciela Starego Świata Jamesa Cooka, co automatycznie uczyniło ją brytyjską kolonią. Cook nazwał nową kolonię Savage Island (pol. Dzika Wyspa). W połowie XIX w. działało na wyspie Londyńskie Towarzystwo Misyjne, które postawiło sobie za cel nawrócenie tubylców na chrześcijaństwo oraz rozpropagowanie europejskich zwyczajów i osiągnięć technicznych. W latach 60. XIX w. tubylcy często padali ofiarą łowców niewolników. W roku 1900 Niue została protektoratem brytyjskim, rok później administrację wyspy przejęła Nowa Zelandia w ramach protektoratu Wysp Cooka. W 1903 roku wyspa Niue stała się odrębnym terytorium. 19 października 1974 roku Niue uzyskała pełną autonomię od Nowej Zelandii i została państwem stowarzyszonym z tym krajem. Tego samego dnia uchwalono konstytucję.
W styczniu 2004 roku Niue przeżyło atak cyklonu Heta, określanego jako najsilniejszy w całej historii kraju. Był to cyklon kategorii V w skali Saffira-Simpsona, podczas którego wiatr wiejący z prędkością przekraczającą 250 km/h (wg innych ocen prędkość wiatru przekraczała 300 km/h) kompletnie zniszczył niemal wszystkie budynki i całą infrastrukturę. Wskutek kataklizmu zginęła też jedna osoba, a kilkadziesiąt zostało rannych[2]. Po tym zdarzeniu mieszkańcy Niue masowo zaczęli wyjeżdżać z wyspy.
Kolejne cyklony uderzyły w wyspę w latach 2016 (cyklon Winston, również V kategorii), 2018 (Gito, kat. IV) i 2020 (Tina, prędkość wiatru nie przekraczała 155 km/h)[3].
Demografia
edytujStolicą kraju jest Alofi, zamieszkane przez 581 osób (IX 2006). Na wyspie znajduje się 12 innych miejscowości[4]:
Gospodarka
edytujProdukt narodowy brutto – $7393/osobę (2003)[1].
Struktura użytkowania ziemi:
- grunty orne 61%
- użytki zielone 4%
- lasy 19%
- inne (w tym nieużytki) 16%
Ze względu na niski poziom gospodarczy i brak perspektyw część mieszkańców emigruje w poszukiwaniu pracy, głównie do Nowej Zelandii. Pozostający trudnią się plantacyjną uprawą palmy kokosowej i bananów, które są towarem eksportowym. Na własne potrzeby uprawia się jams i taro. Niewiele hoduje się bydła, trzody chlewnej i drobiu. Powoli zaczyna rozwijać się turystyka.
Kontakty miejscowej ludności możliwe są dzięki obwodnicy biegnącej wzdłuż wybrzeża, natomiast transport zewnętrzny, towarowy i pasażerski, zapewnia linia lotnicza łącząca stolicę z Nową Zelandią.
Kontrahentami w wymianie gospodarczej z Niue są: Fidżi, Wyspy Cooka, Australia, Nowa Zelandia, Japonia i Stany Zjednoczone.
Religijność
edytujStruktura religijna kraju w 2022 roku według oficjalnego cenzusu[2]. Odpowiedzi udzieliło 1564 osoby.
- Protestantyzm: 1005 osób (64,2%):
- Kongregacjonaliści: 961 osób[potrzebny przypis]
- Zielonoświątkowcy: 44 osoby[potrzebny przypis]
- Inni chrześcijanie: 168 osób (10,7%) (gł. mormoni, ale także Świadkowie Jehowy)
- Katolicyzm: 114 osób (7,2%)
- Brak religii: 112 osób (7,1%)
- Inne religie: 165 osób (10,5%) - 95 osób z tego grona określiło swoje wyznanie jako chrześcijaństwo bez określania dokładnego odłamu, 15 osób określiło swoje wyznanie jako inne od chrześcijaństwa .
Zobacz też
edytuj- flaga Niue
- wybory parlamentarne na Niue w 2005 roku
- Hakupu, Tamakautoga – miejscowości
Przypisy
edytuj- ↑ a b The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-31] (ang.).
- ↑ a b Oficjalny cenzus Niue z roku 2022. [dostęp 2024-07-16]. (ang.).
- ↑ Zuzanna Kuffel: Niue, małe wyspiarskie państwo na Pacyfiku, chroni 100 proc. oblewającego je oceanu. wyborcza.pl, 2022-06-24. [dostęp 2022-06-24]. (pol.).
- ↑ https://niuestatistics.nu/download/35/census/2793/2022-niue-census-of-population-and-housing-report.pdf
Źródła
edytuj- Praca zbiorowa Encyklopedia Geograficzna Świata t. I Australia, Oceania, Antarktyda, red. nacz prof. Adam Jelonek, AW Opres i PPWK, Kraków 1995, ISBN 83-85909-14-1.
- Praca zbiorowa Encyklopedia „Świat w przekroju 1991”, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1991, ISSN 0137-6799.
Linki zewnętrzne
edytuj- Konstytucja Niue
- Strona MSZ N. Zelandii poświęcona Niue
- Mapa Niue
- Strona internetowa rządu Niue. gov.nu. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-01)].
