Terytorium stowarzyszone

Terytorium stowarzyszone[1][2][3][4], autonomiczne terytorium stowarzyszone[2][5], państwo stowarzyszone[1][6]terytorium zależne o znacznej lub pełnej autonomii pozostające w stosunku podległości z państwem niepodległym. Według M. Sobczyńskiego można w takim przypadku używać określenia „państwo stowarzyszone”, gdyż można mówić o „państwie zależnym”, przy czym zaznacza, że według wielu badaczy pojęcie „państwo” zarezerwowane jest wyłącznie dla jednostek w pełni suwerennych, a zatem stosując termin „państwo stowarzyszone” należy rozróżnić dwa rodzaje jednostek politycznych – stowarzyszenie państw w pełni suwerennych i stowarzyszenie z państwem suwerennym państw (terytoriów) niesuwerennych[1]. W odróżnieniu od państw pozostających w wolnym stowarzyszeniu terytoria czy „państwa” stowarzyszone nie mają międzynarodowo uznanej niepodległości de facto jednak posiadają pełną autonomię wewnętrzną i odrębność, co odróżnia je od terytoriów zależnych.

Terytoria stowarzyszone

edytuj
Terytorium stowarzyszone Państwo, z którym jest stowarzyszone Charakter stowarzyszenia
  Mariany Północne   Stany Zjednoczone,
od 1978
Terytorium nieinkorporowane zorganizowane o statusie „wspólnoty” (ang. commonwealth) w unii politycznej z USA[7]
  Niue   Nowa Zelandia,
od 1974
Nowa Zelandia może działać w imieniu Niue w zakresie spraw zagranicznych i obronnych, lecz tylko za wiedzą i zgodą rządu Niue[8]
  Portoryko   Stany Zjednoczone,
od 1994
Terytorium nieinkorporowane zorganizowane o statusie „wspólnoty” (ang. commonwealth) w unii politycznej z USA
  Wyspy Cooka   Nowa Zelandia,
od 1965
Nowa Zelandia może działać w imieniu Wysp Cooka w zakresie spraw zagranicznych i obronnych, lecz tylko za wiedzą i zgodą rządu Wysp Cooka[9]

Konstytucyjne powiązanie władz może dotyczyć także obywatelstwa, a kraj stowarzyszony ma prawo prowadzić własną politykę imigracyjną, wewnętrzną. W większości przypadków terytoria stowarzyszone nie mają większych powiązań politycznych: posiadają odrębne prawodawstwa, rządy i sądownictwo. Sprawami międzynarodowymi kieruje państwo nadrzędne, ale terytoria stowarzyszone mogą czasami prowadzić swoje niezależne misje dyplomatyczne (tak jest na przykład w przypadku Wysp Cooka, które aktywnie działają w kilku krajach sąsiedzkich, a także w samej Nowej Zelandii).

W roku 1998 Nowa Kaledonia, przyjmując status wspólnoty sui generis (fr. collectivité sui generis)[10], weszła de facto w podobny związek z Francją. W 2018 roku odbyło się referendum, w którym mieszkańcy opowiedzieli się za pozostaniem w związku z Francją[11]. Kolejne referenda w 2020 i 2021 roku również potwierdziły status specjalny, jednak to ostatnie zostało zbojkotowane przez rodzimych Kanaków[12].

Na podobnych zasadach opierał się związek Wielkiej Brytanii z kilkoma jej koloniami na Karaibach. Od 1967 roku Brytyjczycy nadawali im autonomię tworząc wolne państwa stowarzyszone (Free Associated State), były to: Antigua i Barbuda, Dominika, Grenada, Saint Lucia, Saint Christopher-Nevis-Anguilla oraz Saint Vincent. Państwa te były związane z byłą kolonialną metropolią przez Associated Statehood Act. Obecnie każde z nich jest w pełni suwerenne[1].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Marek Sobczyński, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006, s. 253–395.
  2. a b Nazwy państw świata, ich stolic i mieszkańców (wyd. 3, 2007) Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych.
  3. Niue, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-01-10].
  4. Lech Antonowicz, Pojęcie państwa w prawie międzynarodowym, PWN, Warszawa 1974.
  5. Cooka, Wyspy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-01-10].
  6. Portoryko, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-01-10].
  7. CIA Site Redirect – Central Intelligence Agency. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-05)]..
  8. CIA – The World Factbook. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-11)]..
  9. CIA – The World Factbook. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-10)]..
  10. New Caledonia [online], www.worldstatesmen.org [dostęp 2022-08-04].
  11. Nowa Kaledonia zdecydowała. Wyniki referendum niepodległościowego zaważą o losie regionu [online], wiadomosci.dziennik.pl [dostęp 2019-02-15].
  12. Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2022-08-04].