Michaił Sałtykow-Szczedrin
Michaił Jewgrafowicz Sałtykow-Szczedrin (ros. Михаил Евграфович Салтыков-Щедрин, właściwie Michaił Jewgrafowicz Sałtykow (ros. Михаил Евграфович Салтыков); ur. 15 stycznia?/27 stycznia 1826 w Spas-Ugoł, Imperium Rosyjskie, zm. 28 kwietnia?/10 maja 1889 w Petersburgu, Imperium Rosyjskie) – rosyjski pisarz, satyryk i publicysta. Autor utworów zawierających sarkastyczną krytykę życia społeczno-politycznego w carskiej Rosji. Rozpowszechnił powiedzenie „rubla zarobić i cnotę zachować” (ros. капитал приобрести и невинность соблюсти, dosł. „zdobyć kapitał i zachować cnotę”)[1].
Portret autorstwa Iwana Kramskoja | |
Imię i nazwisko |
Michaił Jewgrafowicz Sałtykow |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Język | |
Dziedzina sztuki | |
Muzeum artysty |
Muzeum Sałtykowa-Szczedrina w Twerze |
Ważne dzieła | |
Życiorys
edytujWywodził się z rodziny arystokratycznej Sałtykowów. Sytuacja rodzinna odzwierciedla się w jego utworach. Otrzymywał domowe wykształcenie, w wieku 10 lat wyjechał do Moskwy do instytutu dla synów szlacheckich; spędził tam dwa lata i został (jako jeden z najzdolniejszych uczniów) przeniesiony do Carskiego Sioła.
W 1844 zakończył tam edukację, w trakcie której próbował swych sił literackich. Zaczynał od wierszy naśladowczych. Po ukończeniu w 1844 roku szkoły nigdy więcej nie tworzył wierszy, a nawet wyśmiewał swoje utwory. Jego debiut literacki przypadł na rok 1847 utworem Sprzeczności. Przez siedem i pół roku służył jako urzędnik w Wiatce, miejscu zsyłek wrogów politycznych.
Po powrocie z Wiatki ożenił się z córką gubernatora. W latach 1856–1857 napisał Szkice gubernialne. Przedstawione w nich miasto Krytogorod (tak naprawdę Wiatka) stało się symbolem prowincjonalnej Rosji. Cesarz Aleksander II mianował go na stanowisko wicegubernatora w guberni wiackiej.
W 1863 roku napisał Niewinne opowieści i Satyry w prozie. Od 1863 roku przez dwa lata zajmował się wraz z Niekrasowem redakcją pisma Sowriemiennik. Wszystko, co pisał w tym czasie, drukował w tym piśmie.
Nazywano go prokuratorem życia społecznego. Od roku 1857 (rok wydania Szkiców Gubernialnych) podpisywał swoje utwory pseudonimem Szczedrin.
Wybrana twórczość
edytujPowieści
edytuj- 1875–1880 – Państwo Gołowlewowie (ros. Господа Головлёвы) – polskie tłumaczenie Tadeusz Łopalewski
- 1869–1870 – Dzieje pewnego miasta (ros. История одного города) – polskie tłumaczenie Seweryn Pollak
- 1878–1879 – Ubieżyszcze Monriepo (ros. Убежище Монрепо)
- 1887–1889 – Poszechońskie dawne dzieje (ros. Пошехонская старина)
Bajki
edytuj- 1869:
- Zginęło sumienie (ros. Пропала совесть)
- Dziki dziedzic (ros. Дикий помещик)
- Jak jeden chłop udomowił dwóch generałów (inne tytuły Jak jeden chłop wyżywił dwóch dygnitarzy; Opowieść o tym, jak jeden chłop nakarmił dwóch generałów; ros. Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил)
- 1883:
- Przemądrzały kiełb (ros. Премудрый пискарь)
- Ofiarny zając (ros. Самоотверженный заяц)
- Biedny wilk (ros. Бедный волк)
- 1884:
- Karaś idealista (ros. Карась-идеалист)
- Niedźwiedź wojewodą (ros. Медведь на воеводстве)
- Orzeł mecenasem (ros. Орел-меценат)
- Żurnalista oszust i łatwowierny czytelnik (ros. Обманщик-газетчик и легковерный читатель)
- 1885:
- Wierny Trezor (ros. Верный Трезор)
- Roztropny zając (ros. Здравомысленный заяц)
- Liberał (ros. Либерал)
- Konisko (ros. Коняга)
- Niedrzemiące oko (ros. Недреманное око)
- Głupiec (ros. Дурак)
- Niepamiętliwy baran (ros. Баран-непомнящий)
- Kisiel (ros. Кисель)
- 1886:
- Przygoda Kramolnikowa (ros. Приключение с Крамольниковым)
- Próżna rozmowa (ros. Праздный разговор)
- Bohater (ros. Богатырь)
- Gawron suplikant (ros. Ворон-челобитчик)
- W noc wigilijną (ros. Христова ночь)
- Bożonarodzeniowa bajka (ros. Рождественская сказка)
- Sąsiedzi (ros. Соседи)
- Pożar wiejski (inny tytuł Pożar we wsi; ros. Деревенский пожар)
- W drodze (ros. Путём-дорогою)
Zbiór szkiców
edytuj- 1856–1857 – Szkice gubernialne (ros. Губернские очерки)
Komedie
edytuj- 1857 – Śmierć Pazuchina: Komedia w 4 aktach (ros. Смерть Пазухина) – polskie tłumaczenie Eugeniusz Łopalewski
- 1862–1865 – Cienie (ros. Тени)
Bibliografia
edytujŹródła w języku angielskim
- Mikhail Yevgrafovich, Count Saltykov, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2014-02-27] (ang.).
Źródła w języku rosyjskim
- Biografia Sałtykowa-Szczedrina na portalu Krugoswiet. [dostęp 2014-02-27]. (ros.).
- Biografia Sałtykowa-Szczedrina na portalu Chronos. [dostęp 2014-02-27]. (ros.).
- Biografia Sałtykowa-Szczedrina na portalu Peoples.ru. [dostęp 2014-02-27]. (ros.).
Przypisy
edytuj- ↑ pochodzenie frazeologizmu „rubla zarobić i cnotę zachować” Poradnia językowa [online] [dostęp 2020-05-16] (pol.).
- ISNI: 0000000439581906
- VIAF: 41849162, 354144783064729837448
- LCCN: n50082130
- GND: 118751018
- NDL: 00478925, 00456299
- LIBRIS: 64jlmnvq5plppml
- BnF: 11990154x
- SUDOC: 027972674
- SBN: CFIV113511
- NLA: 35473196
- NKC: jn19990210552
- DBNL: salt004
- BNE: XX1157433
- NTA: 070945675, 068223498
- BIBSYS: 90075667
- CiNii: DA00266405
- Open Library: OL56636A, OL5943331A, OL5821431A
- PLWABN: 9810668092605606
- NUKAT: n96215717
- J9U: 987007267688705171
- PTBNP: 434163, 1717393
- LNB: 000072348
- NSK: 000001907
- CONOR: 16635491
- BNC: 000482699
- ΕΒΕ: 171004
- KRNLK: KAC200004166
- LIH: LNB:V*112248;=BE
- PWN: 3971594
- Britannica: biography/Mikhail-Yevgrafovich-Graf-Saltykov
- Treccani: michail-evgrafovic-saltykov
- Universalis: mikhail-evgrafovic-saltykov-chtchedrine
- NE.se: michail-saltykov-sjtjedrin
- SNL: Mikhail_Saltykov
- VLE: michail-saltykov-scedrin
- Catalana: 0058293
- DSDE: Mikhail_Saltykov-Sjtjedrin
- Hrvatska enciklopedija: 54234