Kordoba
Kordoba[3] lub Kordowa[4] (hiszp. Córdoba) – miasto w południowej Hiszpanii, nad rzeką Gwadalkiwir, stolica prowincji Kordoba, w regionie Andaluzja. Ośrodek przemysłowy, naukowy oraz turystyczny o znaczeniu światowym.
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Wspólnota autonomiczna | |||||
| Alkad |
José María Bellido Roche[1] | ||||
| Powierzchnia |
1254,91 km² | ||||
| Wysokość |
120 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Kod pocztowy |
14000–14999 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CO | ||||
Położenie na mapie Hiszpanii  | |||||
Położenie na mapie Europy  | |||||
Położenie na mapie Andaluzji  | |||||
 37°53′N 4°46′W/37,883333 -4,766667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
.svg)
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Widok na starożytny most i Mezquitę | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, II, III, IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1984 |
| Dokonane zmiany |
1994 |
W mieście znajduje się stacja kolejowa Córdoba.
Historia
edytuj- Pierwotnie osada iberyjska.
- W III w. p.n.e. pod panowaniem kartagińskim.
- Od ok. 200 r. p.n.e. kolonia rzymska, stolica prowincji Hispania Ulterior.
- Za czasów Oktawiana Augusta jako Corduba była stolicą prowincji Betyka. Urodzili się tutaj wielcy rzymscy poeci i filozofowie – Lukan, Seneka Starszy i Młodszy.
- Od 544 r. n.e. pod panowaniem Bizancjum.
- W 572 r. zdobyta przez Wizygotów, siedziba biskupstwa.
- W 711 r. zdobyta przez Arabów.
- Od 719 r. siedziba arabskich gubernatorów.
- Od 756 r. stolica niezależnego emiratu utworzonego przez Abd ar-Rahmana I, ostatniego potomka Omajjadów, który uciekł w czasie przewrotu z Bagdadu. Za jego panowania i jego następców z dynastii Omajjadów rozpoczął się okres intensywnego budownictwa i wielkiego rozkwitu miasta.
- W 929 r. Abd ar-Rahman III ogłosił Al-Andalus (mauretańską Hiszpanię) osobnym kalifatem, niezależnym od Bagdadu (Kalifat Kordoby). Za jego czasów Kordoba była największym miastem w basenie Morza Śródziemnego, ważnym ośrodkiem nauki, kultury i sztuki. Miasto liczyło od 150 tyś. do 450 tyś. mieszkańców, miało ponad 300 meczetów, 300 publicznych łaźni, 50 szpitali, 20 publicznych bibliotek, 80 szkół i 17 wyższych uczelni. Biblioteka Al-Hakama posiadała ok. 400 000 tomów. Okres ten charakteryzowało pokojowe współistnienie i wzajemna tolerancja trzech cywilizacji – islamu, chrześcijaństwa i judaizmu.
- Czas świetności Kordoby trwał do śmierci Al-Mansura w 1002 r., później nastąpił okres walk o władzę i powolny upadek metropolii a w 1031 r. rozpad kalifatu Kordoby. Kordoba została stolicą jednego z 30 niewielkich państw zwanych taifas, z których największymi były Sewilla i Saragossa.
- W XII w. władza przypadła dogmatycznym Almohadom, czasy tolerancji zakończyły się. Rozpoczęły się prześladowania, których ofiarą padli dwaj wielcy synowie Kordoby: Awerroes (1126–1198), arabski filozof i komentator dzieł Arystotelesa oraz Majmonides (1135–1204), żydowski teolog i filozof.
- W 1236 r. miasto zajęli chrześcijanie pod wodzą Ferdynanda III Kastylijskiego. Kordoba awansowała do rangi ośrodka handlu suknem i jedwabiem; jednak po okresie rozwoju gospodarczego, od końca XVI w. nastąpił zastój. Spowodowały go: wypędzenie ludności arabskiej i żydowskiej, epidemie i powstania.
- W 1808 r. zdobyta przez Francuzów w okresie wojen napoleońskich.
- Podczas hiszpańskiej wojny domowej 1936–1939 opanowana przez siły frankistowskie.
- Uprzemysłowienie miasta od lat pięćdziesiątych XX w.
Zabytki
edytuj- Alkazar – zespół fortyfikacji z czasów panowania Umajjadów. Przebudowany przez Alfonsa XI w latach 1327–1328, a później wzbogacony o ogrody i łaźnie. Siedziba Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego i sądu inkwizycyjnego w czasie wojny z Grenadą. Są tam piękne ogrody z sadzawkami i fontannami oraz rzymskie mozaiki i sarkofag z III w.
- Mezquita – przebudowany na katedrę meczet, jedno z najwspanialszych dzieł architektury islamu. Zajmuje teren o wymiarach 179x128 metrów otoczony murem z wieżą-dzwonnicą (dawnym minaretem, na którym wzorowano się w krajach islamskich). Budowany od 785 do końca X wieku na fundamentach świątyni rzymskiej i na murach istniejącej wówczas bazyliki Wizygotów. Po zdobyciu Kordoby przez chrześcijan, na środku sali modłów meczetu zbudowano w XVI wieku katedrę. Kiedy w 1526 r. przybył tutaj cesarz Karol V, był wstrząśnięty tym widokiem i podobno powiedział: „zniszczyliście coś, co było jedyne w swoim rodzaju i postawiliście coś, co można zobaczyć wszędzie”. Wnętrze o wysokości 11,50 metrów, z 850 kolumnami połączonymi podkowiastymi łukami robi wrażenie labiryntu.
- Pałace z XV i XVI w.: Casa de los Villalones, Casa del Indiano, Palacio de los Paez de Castillejo, Palacio Museo de Viana.
- Kościół Santa Marina – najstarszy zachowany kościół w Kordobie, którego budowa została rozpoczęta w 1236 roku, przebudowany w XVIII wieku. Na zewnątrz surowa, masywna budowla z rozetą na frontowej ścianie. Wewnątrz XV wieczna kaplica Capilla de los Orozcos z wystrojem w stylu mudejar.
- Kościół Iglesia del Carmen – XVI-wieczny budynek wchodzący w skład klasztoru Karmelitanek bosych. W kościele znajduje się jedno z najważniejszych dzieł Juana de Valdésa Leala – retabulum z 12 obrazami poświęconymi biblijnemu prorokowi Eliaszowi.
- Inne kościoły: La Compañia z XVI w., Trinidad z XVII w., szpital de Agudsos z XVIII w. z gotycką kaplicą, Santa María de la Asunción z XVIII w. – arcydzieło hiszpańskiego baroku.
- Synagoga z XIV w.
- Medina Azahara – w pobliżu Kordoby (8 km) pozostałości pałacu Omajjadów. W latach 936-76 wznoszono potężne miasto-pałac na obszarze o wymiarach 750x1500 metrów, którego budowa pochłonęła olbrzymie sumy. Władca Abd-ar-Rahman III polecił sprowadzić ponad 4300 kolumn, w tym 140 z Konstantynopola. Jego świetność trwała krótko, na początku XI w. oddziały Berberów zamieniły pałac w rumowisko, służące później za kamieniołom.
- Puente Romano – 16 łukowy most nad Gwadalkiwirem, zbudowany za czasów Augusta, wielokrotnie przebudowywany.
- Torre de la Calahorra – na resztkach arabskiej budowli Alfons XI w XIV w. wzniósł twierdzę, później umacnianą.
Klimat
edytuj| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 14.9 | 17.4 | 21.3 | 22.8 | 27.4 | 32.8 | 36.9 | 36.5 | 31.6 | 25.1 | 19.1 | 15.3 | 25,1 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | 9.3 | 11.1 | 14.4 | 16.0 | 20.0 | 24.7 | 28.0 | 28.0 | 24.2 | 19.1 | 13.5 | 10.4 | 18,2 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | 3.6 | 4.9 | 7.4 | 9.3 | 12.6 | 16.5 | 19.0 | 19.4 | 16.9 | 13.0 | 7.8 | 5.5 | 11,4 |
| Opady [mm] | 66 | 55 | 49 | 55 | 40 | 13 | 2 | 5 | 35 | 86 | 80 | 111 | 605 |
| Średnia liczba dni z opadami | 7.2 | 6.1 | 4.9 | 6.7 | 4.9 | 1.4 | 0.4 | 0.6 | 3.2 | 6.9 | 5.9 | 8.1 | 56,6 |
| Wilgotność [%] | 76 | 71 | 64 | 60 | 55 | 48 | 41 | 43 | 52 | 66 | 73 | 79 | 60 |
| Średnie usłonecznienie [h] | 174 | 186 | 218 | 235 | 288 | 323 | 363 | 336 | 248 | 204 | 180 | 148 | 2905 |
| Źródło: Agencia Estatal de Meteorología[5] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm, wysokość 90 m n.p.m., 1981-2010) | |||||||||||||
Demografia
edytuj.PNG)
Znani ludzie związani z Kordobą
edytujMiasta partnerskie
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Ayuntamiento de Córdoba - El Alcalde. cordoba.es. [dostęp 2020-06-26]. (hiszp.).
- ↑ SIMA - Córdoba (Córdoba) | Instituto de Estadística y Cartografía de Andalucía [online], www.juntadeandalucia.es [dostęp 2023-11-27].
- ↑ Zalecana polska nazwa.
- ↑ Nazwa wariantowa.
- ↑ Valores climatológicos normales. Córdoba Aeropuerto – Agencia Estatal de Meteorología.
Bibliografia
edytuj- Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura - Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 408-459. ISBN 978-3-8331-5106-4.
Linki zewnętrzne
edytujKontrola autorytatywna (gmina w Hiszpanii):