Betlejem
Betlejem (hebr. בֵּית לֶחֶם, Bêṯ Leḥem, dosłownie „dom chleba”; nowohebrajskie Bet Lechem; arab. بيت لحم, ⓘBajt Lahm, „dom mięsa”) – miasto w muhafazie Betlejem w Państwie Palestyna. Ważny ośrodek palestyńskiej władzy administracyjnej i centrum palestyńskiej kultury. Miejsce narodzin Jezusa Chrystusa[1].
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Muhafaza | |
| Burmistrz | |
| Powierzchnia |
10 km² |
| Wysokość |
775 m n.p.m. |
| Populacja (2016) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
2 |
Położenie na mapie Palestyny  | |
 31°42′11″N 35°11′44″E/31,703056 35,195556
| |
| Strona internetowa | |
Położenie
edytujMiasto jest położone w zachodniej części Judei na wysokości około 775 m n.p.m. Leży w odległości 10 km na południe od Jerozolimy, 59 km na południowy wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego i 75 km na zachód od Ammanu – stolicy Jordanii.
W jego otoczeniu znajdują się miasta Jerozolima (osiedla Gillo, Bajt Safafa, Giwat ha-Matos i Har Homa), Bajt Dżala i Bajt Sahur, miasteczko Al-Chadr, kibuc Ramat Rachel oraz wsie Al-Asakra, Hindaza i Artas. Muhafaza Betlejem obejmuje sąsiednie miasta Bajt Dżala i Bajt Sahur, a także obozy uchodźców palestyńskich Ad-Duhajsza, Ajida i Azza.
Podział administracyjny
edytuj
Dzielnice mieszkaniowe (Harat) w Betlejem są żywą historią miasta. Tworzą niezwykłą mozaikę otaczającą główny plac Żłóbka. Ich nazwy pochodzą zwykle od miejsc, z których przybyli osadnicy (np. Harat Nadżar to miejsce, gdzie osiedlili się przybywający z krainy Nadżar wcześni chrześcijanie, przedstawiciele chrześcijaństwa monofizyckiego), bywa też, że nazwy są związane z jakąś legendą (np. Harat Tardżuma, czyli Dzielnica Tłumaczy, której założyciel, Włoch, ożenił się chrześcijanką arabskiego pochodzenia i pracował jako tłumacz dla księży oraz pielgrzymów) lub np. z funkcją (Harat al-‘Ajn, czyli źródło – miejsce, skąd miasto czerpało wodę). Głównym traktem jest biegnąca od placu Żłóbka ulica Żłóbka z licznymi sklepami, pracowniami jubilerskimi, barami i kafejkami. W otoczeniu miasta znajdują się winnice, gaje oliwne i migdałowce.
Demografia
edytujWedług danych Palestyńskiego Centralnego Biura Statystycznego w 2016 w Betlejem zamieszkiwało 31 799 mieszkańców[2].
Populacja miasta pod względem wieku (2007)[3]:
| Wiek (w latach) | Procent populacji w % |
|---|---|
| 0–9 | 27,4% |
| 10–19 | 20% |
| 20–29 | 17,3% |
| 30–44 | 17,7% |
| 45–64 | 12,1% |
| >66 | 5,3% |
Historia
edytujBetlejem jest ośrodkiem palestyńskich chrześcijan jak i miejscem pielgrzymek. Według ewangelii Mateusza i Łukasza, Betlejem to miejsce narodzenia Jezusa Chrystusa[1].
Pierwotnie Betlejem nazywano Efrata, nazwę tę zawiera Księga Rodzaju[4]. Pochodzili stamtąd Elimelek i jego żona Noemi oraz ich synowie[5], a także Booz z Księgi Rut[6]. Nazywane było również Betlejem Efrata[7], a także Betlejem Judzkie[8] – dla odróżnienia drugiej miejscowości o tej samej nazwie, Betlejem w Galilei.
Według Ewangelii Mateusza po narodzinach Jezusa (5/4 p.n.e.) na rozkaz króla Heroda zamordowani zostali wszyscy chłopcy w Betlejem mający do dwóch lat[9]. W II wieku wspomniał o tym Justyn Męczennik. Jeżeli tzw. rzeź niewiniątek w ogóle się wydarzyła, realna liczba zabitych wynosiła około dwudziestu dzieci[10].
W latach 132–135 Grotę Narodzenia obudowano rzymską świątynią Adonisa. Bazylika Narodzenia Pańskiego została zbudowana w 326 roku za panowania Konstantyna Wielkiego, dzięki fundacji św. Heleny, zniszczona w 529 przez Samarytan, w 550 roku została przebudowana za panowania Justyniana I Wielkiego.
W 614 roku do Betlejem weszli Persowie, a w 637 kalif Umar ibn al-Chattab, który obok kościoła wybudował meczet. W 1099 roku Betlejem zajęli krzyżowcy, z bazyliki usunięto greckich duchownych, miasto otoczono murem, a w XII wieku bazylika została rozbudowana przez krzyżowców. Pod nią znajduje się Grota Narodzenia. W latach 1187–1229 miasto ponownie znalazło się w rękach muzułmanów, w 1250 zburzono mury miejskie. Grota Narodzenia przeszła pod wspólną kontrolę prawosławnych, katolików i Ormian, a współcześnie pod kontrolę prawosławnej cerkwi greckiej i kościoła katolickiego.
W 1948 Betlejem włączono do Jordanii, w 1967 miasto zajęły wojska Izraela, w 1973 założono niepubliczny katolicki Uniwersytet Betlejem.
Podczas pierwszej Intifady palestyńscy rebelianci 19 września 1989 ostrzelali z broni maszynowej autobus z niemieckimi turystami, raniąc 3 osoby, zaś dwa dni później obrzucili kamieniami inny autobus z niemieckimi turystami raniąc 2 osoby. 9 grudnia 1990 wrzucili bombę do miejscowego posterunku wojskowego, przez co zginął 1 izraelski żołnierz, a 20 osób zostało rannych.
W 1995 miasto przekazano Palestyńczykom. W 2002 roku Bazylika Narodzenia Pańskiego była zajmowana przez kilkudziesięcioosobową grupę bojowników palestyńskich, którzy schronili się tam w czasie akcji policyjnej wojsk izraelskich – po 5-tygodniowym oblężeniu zawarto porozumienie, na mocy którego część bojowników została odesłana do Gazy, a kilkunastu deportowano do krajów europejskich. Po uwolnieniu kościoła znaleziono w nim kilkadziesiąt założonych ładunków wybuchowych. Betlejem znajduje się od tej pory pod zaostrzoną kontrolą – blokada dróg i okresowe wprowadzanie godziny policyjnej.
W 2012 roku odkryto bullę z okresu Pierwszej Świątyni (1006–586 p.n.e.), na której wymieniona jest nazwa Betlejem[11].
Zabytki i atrakcje
edytuj.jpg)
- Bazylika Narodzenia Pańskiego,
- Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej,
- Grota Mleczna,
- okoliczne klasztory (Artas) i kościoły, Pole Pasterzy (Bajt Sahur),
- Studnia Dawida,
- Grób Racheli,
- Hotel Walled-Off z muzeum.
Gospodarka
edytujGospodarka Betlejem obejmuje rzemiosło, handel i drobny przemysł, m.in. pamiątkarstwo; przemysł rolno-spożywczy – uprawę winnic, fig i oliwek. Duże znaczenie gospodarcze ma turystyka, zwłaszcza pielgrzymkowa.
Współpraca
edytujMiejscowości partnerskie:
Abu Zabi, Zjednoczone Emiraty Arabskie
Asyż, Włochy
Ateny, Grecja
Belo Horizonte, Brazylia
Burlington, Stany Zjednoczone
Chartres, Francja- Civitavecchia, Włochy
Concepción, Chile- Conversano, Włochy
Cuzco, Peru
Częstochowa, Polska- Florencja, Włochy
Glasgow, Wielka Brytania- Greccio, Włochy
- Grenoble, Francja
Haga, Niderlandy[12]- Joplin, Stany Zjednoczone
Kalocsa, Węgry
Kolonia, Niemcy
Kordoba, Hiszpania- Lacjum, Włochy
- Leganés, Hiszpania
Lizbona, Portugalia
Madaba, Jordania
Marrickville, Australia- Mediolan, Włochy
Monterrey, Meksyk- Montevarchi, Włochy
- Natal, Brazylia
- Orlando, Stany Zjednoczone, Stany Zjednoczone
- Orvieto, Włochy
- Paray-le-Monial, Francja
- Pawia, Włochy
Petersburg, Rosja- Pratovecchio, Włochy
Pretoria, Południowa Afryka
Rabat, Maroko- Sacramento, Stany Zjednoczone
- Saragossa, Hiszpania
Sarpsborg, Norwegia- San Miniato, Włochy
- Sant’Anastasia, Włochy
Steyr, Austria- Strasburg, Francja
Třebechovice pod Orebem, Czechy
Tournai, Belgia- Umbria, Włochy
- Werona, Włochy
- Valinhos, Brazylia
- Villa Alemana, Chile
Yalvaç, Turcja
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Mt 2,1 w przekładach Biblii.
- ↑ Localities in Bethlehem Governorate by Type of Locality and Population Estimates 2007–2016 [online], PCBS [zarchiwizowane z adresu 2013-11-22] (ang.).
- ↑ Palestine Central Bureau of Statistics. [dostęp 2011-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-11)]. (ang.).
- ↑ Rdz 48,7 w przekładach Biblii.
- ↑ Rut 1,2 w przekładach Biblii.
- ↑ Rut 2,4 w przekładach Biblii.
- ↑ Mi 5,1 w przekładach Biblii.
- ↑ Sdz 17,7-9 w przekładach Biblii.
- ↑ Mt 2,16-17 w przekładach Biblii.
- ↑ Giuseppe Ricciotti, Życie Jezusa Chrystusa, Warszawa: PAX, 1954, s. 255.
- ↑ Earliest Archaeological Evidence of the Existence of the City of Bethlehem already in the First Temple Period. Israel Antiquities Authority, 2012. (ang.).
- ↑ Taleninstituut Den Haag [online], Dagnall Talen [dostęp 2024-02-28], Cytat: De partnersteden van Den Haag zijn […] Bethlehem in Palestina (niderl.).
Bibliografia
edytuj- Daniel Chrupcała, Betlejem – kolebka Mesjasza, Kraków 2003, ISBN 83-912251-4-3.
- Donato Baldi, W Ojczyźnie Chrystusa – Przewodnik po Ziemi Świętej, Kraków/Asyż 1982.
- Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, Rafał Jasiulewicz (red.), Leszek Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809.
- Adam Dylewski, Izrael, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2008, ISBN 978-83-7513-129-1, OCLC 297851815.