Wikipedia

Czterej pancerni i pies (serial telewizyjny)

polski serial telewizyjny
Ten artykuł dotyczy serialu telewizyjnego. Zobacz też: inne znaczenia tego terminu.

Czterej pancerni i pies – polski czarno-biały serial telewizyjny w reżyserii Konrada Nałęckiego, według scenariusza Janusza Przymanowskiego na podstawie książki tegoż autora pod tym samym tytułem. Serial powstał w latach 1966–1970.

Czterej pancerni i pies
Ilustracja
Janusz Gajos i pies Szarik na planie serialu (1969)
Gatunek

przygodowo–wojenny

Kraj produkcji

Polska

Oryginalny język

polski, rosyjski, niemiecki

Główne role

Roman Wilhelmi
Franciszek Pieczka
Janusz Gajos
Włodzimierz Press
Wiesław Gołas
Pola Raksa
Małgorzata Niemirska

Muzyka tytułowa

Ballada o pancernych (wyk. Edmund Fetting)

Liczba odcinków

21

Liczba serii

3

Lista odcinków
Produkcja
Produkcja

Zespół Realizatorów Filmowych „Syrena”
Atelier:
Wytwórnia Filmów Fabularnych we Wrocławiu
Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Reżyseria

Konrad Nałęcki
Andrzej Czekalski

Scenariusz

Maria Przymanowska
Janusz Przymanowski
Stanisław Wohl

Muzyka

Adam Walaciński

Zdjęcia

Romuald Kropat
Mikołaj Sprudin

Scenografia

Wiesław Śniadecki
Zdzisław Kielanowski
Jarosław Świtoniak
Wojciech Krysztofiak

Czas trwania odcinka

około 55 min

Pierwsza emisja
Data premiery

25 września 1966

Stacja telewizyjna

TVP

Lata emisji

1966–1970

Status

zakończony

Format obrazu

4:3

Format dźwięku

2.0 i 5.1

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Serial emitowany w telewizji na kanałach: Stopklatka TV, Telewizja Kino Polska, TVP, Kino TV oraz Zoom TV.

Lista odcinków

edytuj
Osobny artykuł: Lista odcinków serialu Czterej pancerni i pies.
  • Seria 1, rok 1966 (9 maja – pierwsza emisja)
1. Załoga
2. Radość i gorycz
3. Gdzie my – tam granica
4. Psi pazur
5. „Rudy”, miód i krzyże
6. Most
7. Rozstajne drogi
8. Brzeg morza
  • Seria 2, rok 1969
9. Zamiana
10. Kwadrans po nieparzystej
11. Wojenny siew
12. Fort Olgierd
13. Zakład o śmierć
14. Czerwona seria
15. Wysoka fala
16. Daleki patrol[1]
  • Seria 3, rok 1970
17. Klin
18. Pierścienie
19. Tiergarten
20. Brama
21. Dom

Fabuła

edytuj
 
Napis „Rudy” na filmowym czołgu, w którym kręcono sceny serialu, Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu

Serial opowiada dzieje załogi czołgu T-34-85 nr 102 „Rudy”, która przechodzi szlak bojowy Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte od Studzianek do Berlina. Załogę stanowią: nastoletni gdańszczanin, Janek Kos, którego wojna rzuciła na daleką Syberię, Ślązak Gustlik Jeleń, uciekinier z armii niemieckiej, dowódca czołgu Rosjanin, potomek polskich zesłańców Olgierd Jarosz i Gruzin Grigorij Saakaszwili, przyjaciel Janka z Syberii; uzupełnieniem załogi jest Szarik, pies Janka, który nie raz ratuje załogę z opresji. Po śmierci Olgierda dowódcą zostaje Janek, a do załogi dołącza syn chłopa spod Studzianek – Tomek Czereśniak. Towarzyszą im inni żołnierze polscy i radzieccy: radiotelegrafistka Lidka Wiśniewska, kochająca się bez wzajemności w Janku, radziecka rudowłosa sanitariuszka Marusia Ogoniok, w której z kolei zakochuje się Janek, kierowca Franek Wichura, który chciałby zostać mechanikiem czołgu, starszyna Czernousow, dowódca oddziału piechoty. Brygadą dowodzi Pułkownik, który po ojcowsku opiekuje się załogą czołgu. W bitwie pod Studziankami do załogi w charakterze przewodnika dołącza miejscowy chłop, Czereśniak. Potem „Rudy”, ochrzczony od koloru włosów Marusi, dociera pod Warszawę, gdzie zostaje zniszczony, a załoga trafia do szpitala. Po rekonwalescencji pancerni docierają do swojego czołgu na Kaszubach. Niestety, okazuje się, że porucznik Jarosz nie żyje, a czołg znów został poważnie uszkodzony. Nowym dowódcą zostaje Janek, a do załogi zostaje tymczasowo przydzielony polski partyzant „West”. Po dotarciu do Bałtyku okazuje się, że jest on zaginionym ojcem Janka. Załogę na stałe uzupełnia syn starego Czereśniaka – Tomek. Nowa załoga po drodze na zachód przeżywa liczne przygody. Zdobywa kolejnych przyjaciół: braci Łażewskich – podchorążego „Magneto” i kaprala „Zadrę”, rodzinę Szawełłów – stryja, sierżanta Konstantego i szeregowego Józka, felczera chorążego Zubryka i podchorążego Staśko. Gustlik zakochuje się w Polce ze Śląska – Honoracie. W Berlinie czołg wraz z saperem, kapitanem Pawłowem bierze udział w zniszczeniu kluczowego przyczółka na stacji metra, docierając tam przez zalane tunele. Wkrótce Niemcy kapitulują, a Janek zawiesza polską flagę na Bramie Brandenburskiej. Po powrocie do Polski Janek bierze ślub z Marusią, Gustlik z Honoratą, a Grigorij z Lidką[2].

Postacie i obsada aktorska

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Postacie z serialu Czterej pancerni i pies.

Opracowano na podstawie materiałów źródłowych[2]:

(Role główne pojawiają się we wszystkich bądź w zdecydowanej większości odcinków; postacie drugoplanowe pojawiają się w kilku odcinkach)

Role główne

edytuj
 
Aktorzy serialu w mundurach czołgistów na scenie – od lewej Janusz Gajos, Włodzimierz Press, Roman Wilhelmi, Małgorzata Niemirska. Widoczni również reżyser serialu Konrad Nałęcki (1. z prawej), autor powieści Czterej pancerni i pies płk Janusz Przymanowski (2. z prawej, w mundurze) i konferansjer, aktor Mieczysław Gajda (1. z lewej, w ciemnym garniturze), premiera serialu w Sali Kongresowej Pałacu Kultury i Nauki (1966)
 
Pola Raksa i Małgorzata Niemirska na planie serialu (1969)
  • porucznik Olgierd Jarosz, Olgierd (Roman Wilhelmi) – dowódca czołgu, w cywilu meteorolog. Potomek Polaków zesłanych na Syberię przez cara. Poległ na końcu pierwszej serii serialu, na Pomorzu, niedaleko Gdyni (jego postać występuje w odc. 1–6).
  • kapral/plutonowy/sierżant/podporucznik Jan Kos, Janek (Janusz Gajos) – strzelec-radiotelegrafista, a po śmierci Olgierda mianowany dowódcą czołgu, najmłodszy w załodze, gdańszczanin, jego ojciec walczył podczas obrony Westerplatte. Janek przez całą pierwszą serię filmu szuka ojca, odnajdując go w końcu nad samym Bałtykiem. Jest świetnym strzelcem. Pod koniec III serii awansowany do stopnia podporucznika.
  • kapral/plutonowy/sierżant Gustaw Jeleń, Gustlik (Franciszek Pieczka) – ładowniczy czołgu, najsilniejszy w załodze, wielokrotnie popisujący się swoją niemal nadludzką siłą, a kilka razy ratujący własną tężyzną życie całej załodze. Ślązak z Ustronia (Śląsk Cieszyński). Przed okresem opisywanym w filmie został siłą wcielony do niemieckich wojsk pancernych, skąd uciekł do Rosjan uprowadzając czołg, w którym służył. Gdy załoga Rudego dostała nowy czołg (5-osobowy), zostaje działonowym. Pod koniec III serii awansowany do stopnia sierżanta.
  • plutonowy/sierżant/starszy sierżant Grigorij Saakaszwili, Grześ (Włodzimierz Press) – czołgowy kierowca-mechanik, Gruzin z charakterystycznym wąsikiem. Od wachmistrza Kality dostaje szablę ułańską. Pod koniec III serii awansowany do stopnia starszego sierżanta.
  • szeregowy/kapral Tomasz Czereśniak, Tomuś, Tomek (Wiesław Gołas) – strzelec-radiotelegrafista czołgu, pochodzi ze wsi Studzianki, dołącza do załogi na Pomorzu (odc. 9), bardzo przywiązany do swojego chłopskiego pochodzenia, gra na akordeonie. Podobnie jak Gustlik, niezwykle silny i podobnie jak Janek, świetny strzelec. Zaczynał w leśnej partyzantce. Gdy załoga Rudego dostała nowy czołg (5-osobowy), zostaje ładowniczym. Pod koniec III serii awansowany do stopnia kaprala.
  • Szarik (pol. „kuleczka”) – pies Janka, jako szczeniak pochodził od suki towarzyszącego Jankowi na dalekim wschodzie ZSRR Jefima Siemionowicza, członek załogi czołgu, wielokrotnie pomocny w potrzebie. W filmie jego rolę odgrywały trzy psy – „Trymer” (główny) oraz „Atak” i „Spik” (dwaj dublerzy).
  • kapral/plutonowy Franciszek Wichura, Wichura, Franek (Witold Pyrkosz) – okazjonalnie zastępuje czołgowego mechanika-kierowcę, m.in. w akcji nieopodal Schwarzer Forst, przyprowadza też z bazy pojazdów nowego „Rudego” zakupionego ze środków zebranych na zabawie w zdobytym Gdańsku; choć jest przede wszystkim kierowcą samochodowym, ma ambicje prowadzenia pojazdu bojowego i po śmierci Olgierda wprost mówi o swym wejściu do załogi „Rudego”; gdy załoga dostała nowy czołg (5-osobowy), dołącza do załogi jako strzelec-radiotelegrafista. Pod koniec III serii awansowany do stopnia plutonowego.
  • Rudy – nazwa czołgu typu T34/76 i T-34-85 (od odc. 16) o numerze taktycznym 102. W serialu obie wersje czołgu „odgrywa” model T-34-85. Różnią się one m.in. liczbą członków załogi. Pierwszy jest 4-osobowy (stąd „Czterej pancerni”), a drugi 5-osobowy (do załogi dochodzi Wichura). Czołg w filmie wchodzi w skład Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, choć często wraz z załogą bierze udział w „indywidualnych” akcjach poza ugrupowaniem macierzystego oddziału. Jeden z pojazdów, które „zagrały” „Rudego” w serialu, do lat 80. znajdował się w zbiorach muzeum broni pancernej w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Pancernych w Poznaniu.

Postacie drugoplanowe

edytuj
  • sierżant Marusia Ogoniok, Marusia (Pola Raksa) – Rosjanka, rudowłosa sanitariuszka w Armii Czerwonej, narzeczona Janka. W serialu pojawia się w odc. 4. Pod koniec III serii przenosi się do Wojska Polskiego i bierze ślub z Jankiem.
  • plutonowy Lidia Wiśniewska, Lidka (Małgorzata Niemirska) – radiotelegrafistka w brygadzie, przez całą fabułę kochała się bez wzajemności w Janku, aż w końcu poślubiła Grigorija (faktycznie flirtowała ze wszystkimi napotkanymi żołnierzami), warszawianka z Pragi.
  • Pułkownik, Generał, Stary (Tadeusz Kalinowski) – dowódca brygady pancernej, najczęściej w polowej furażerce na głowie (rogatywkę zakładał tylko przy specjalnych okazjach), w idealnie obciągniętym (bez fałd) mundurze i zawsze ciasno zapięty pod samą szyją, postać wygłaszająca w filmie najbardziej patetyczne i oficjalne kwestie, a do żołnierzy zwracająca się niemal po ojcowsku, przez nich zaś traktowany z olbrzymim respektem i szacunkiem. Pod koniec III serii awansowany do stopnia generała brygady. W książce, ta postać od początku ma stopień generała. Ostatnią część serii „Pancernych” udźwiękowiono częściowo już w czasie po śmierci grającego go aktora. Z tego względu w ostatnich odcinkach serialu głosu pułkownikowi użycza inny aktor – Józef Nowak.
  • Honorata (Barbara Krafftówna) – dziewczyna z Koniakowa w Beskidzie Śląskim, miłość Gustlika. Służyła jako pokojówka u generała Wehrmachtu (pojawia się w odc. 16–18 i 21).
  • Obergefreiter Kugel (Stanisław Gronkowski) członek załogi Sprengkommando, mieszkaniec pobliskiego Ritzen, pacyfista, zamknięty w areszcie za defetyzm, znający język polski, uświadamiany „politycznie” przez Gustlika (pojawia się w odcinkach 14–16, 21).
  • starszy chorąży sztabowy (starszyna) Czernousow (Janusz Kłosiński) – dowódca oddziału piechoty (odcinki 1, 3, 6–9, 12–16, 18–19, 21).
  • Czereśniak (Tadeusz Fijewski) – chłop spod Studzianek, który pełni rolę przewodnika w czasie bitwy pod Studziankami, ojciec Tomka, członka załogi Rudego (odcinki 4, 9, 21).
  • porucznik Stanisław „West” Kos (Stanisław Jasiukiewicz) – polski partyzant, ojciec Janka (odcinki 7–9, 21).
  • kapral podchorąży Daniel „Magneto” Łażewski (Tomasz Zaliwski) – warszawiak, powstaniec z 1944, jego przydomek, jak sam wyjaśnia, pochodzi od urządzenia do generowania iskier, ginie raniony odłamkiem w bitwie o Berlin, pośmiertnie awansowany do podporucznika (pojawia się w odcinkach 16–18).
  • kapral podchorąży Marian „Zadra” Łażewski (Marian Opania) – brat Daniela, warszawiak, powstaniec warszawski, awansowany do podporucznika (odcinki 17–20).
  • sierżant Konstanty Szawełło (Mieczysław Czechowicz, odcinki 13, 15–16, 18–21).
  • szeregowy Józek Szawełło (Jerzy Turek, odcinki 13, 15–16, 18–21).
  • chorąży felczer Stanisław Zubryk (Wiesław Michnikowski, odcinki 16, 18–21)

Inne postacie

edytuj

(Postacie pojawiające się w więcej niż jednym odcinku)

Postacie epizodyczne

edytuj

(Postacie pojawiające się tylko w jednym odcinku)

  • W odc. 2 wystąpili mieszkańcy lubuskiej wsi Olszyniec: Piotr Polaczek (chłop z „ostrą” brodą), Stanisław Gołąb (wąsaty chłop w czapce mówiący słowa: „Ja znam tamte strony”), Jan Zdanowicz (chłopiec mówiący słowa „Tato, polskiego psa przywieźli”), Zygmunt Jasiewicz (dziecko na kolanach Kosa)
  • W scenach wesela w odc. 21 wystąpił Zespół Regionalny z Istebnej: Maria Matloch (kobieta witająca nowożeńców chlebem), Jan Kawulok (gajdy), Zuzanna Kawulok (skrzypce), Michał Motyka (klarnet), Anna Bury (kierownik zespołu), Joanna Urbaczka, Olga Urbaczka, Jan Juroszek, Maria Juroszek, Władysław Juroszek, Renata Gruca, Joanna Kaczmarczyk, Jan Sikora, Franciszek Sikora, Stanisława Majeranowska, Anna Juroszek, Elżbieta Kukuczka, Elżbieta Urbaczka, Helena Bury

Obsada dubbingu i kaskaderzy

edytuj
  • Henryk Matwiszyn – dubler Janusza Gajosa, jako Janek Kos w scenach na cmentarzu (2), jako Janek Kos w scenach nad morzem (8)
  • Wanda Żejmo – głos Rosjanki, rola Jolanty Lothe (2)
  • Jan Jakub Kolski – głos chłopca mówiącego słowa „Tato, polskiego psa przywieźli” (2)
  • Henryk Kluba – głos kaprala Mariana Babuli, żołnierza dekorowanego Krzyżem Walecznych (5)
  • Zbigniew Stanek – dubler Franciszka Pieczki, jako Gustlik w scenie na podwórku przed bitwą na Pradze (6)
  • Władysław Dewoyno – głos Kaszuba, rola Floriana Wolnego (7–8)
  • Henryk Teichert – głos żołnierza niemieckiego, rola Adama Wolańczyka (8)
  • Tomasz Zaliwski – głos kapitana barki (9)
  • Andrzej Kopiczyński – głos oficera proponującego rotmistrzowi miejsce w samochodzie (12)
  • Leon Niemczyk – Brigadeführer SS (13)
  • Piotr Wysocki – głos żandarma aresztującego Janka (13)
  • Józef Nowak – głos pułkownika (potem awansowanego na generała brygady), rola Tadeusza Kalinowskiego (17, 21)
  • Ryszard Kotys – głos pielęgniarza w szpitalu wypraszającego w korytarzu Lidkę po wizycie (6)

Historia i charakterystyka serialu

edytuj
 
Przypinka sygnowana do serialu
 
Drewniany czołg „Rudy” (Rawicz, 1970)
 
Inscenizacja czołgu „Rudy” z częścią załogi (2012)
 
Model czołgu T-34-85 użyty podczas kręcenia zdjęć wewnątrz pojazdu. Muzeum Broni Pancernej Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych
 
Wnętrze czołgu wykorzystanego w realizacji serialu
 
Śluza Okole w Bydgoszczy: miejsce, przy którym kręcono część zdjęć plenerowych serialu
 
Most drogowy im. Józefa Piłsudskiego w Toruniu (stan obecny)

TVP wyemitowała pierwszy odcinek serialu 25 września 1966 roku[3]. Pierwotnie serial był kręcony i emitowany w trzech seriach w latach 1966, 1969 i 1970, następnie był wielokrotnie wznawiany w polskiej telewizji w paśmie programów dla dzieci i młodzieży oraz na innych kanałach w telewizjach kablowych i satelitarnych. W okresie 1966–2010 nie emitowano go w latach: 1968, 1973, 1978, 1980, 1982, 1985, 1987–1991, 1993–94 i 2005-06[4].

Pierwsza seria serialu powstała na podstawie książki Janusza Przymanowskiego wydanej pod tym samym tytułem, lecz przed ekranizacją mało znanej. Po emisji pierwszej serii w TV i ogromnej popularności osiągniętej przez serial, autor napisał dwa dalsze tomy powieści na początku lat 70. Następnie nakręcono dwie kolejne serie filmu oraz wydano komiks.

Serial odniósł sukces, był wielokrotnie wznawiany i również intensywnie eksploatowany propagandowo. W szkołach urządzano na jego temat akademie, przedstawienia teatrzyków szkolnych i omawiano na lekcjach. Zakładano również dla młodzieży Kluby Pancernych, w których legenda filmu miała służyć szkoleniu patriotyczno-obronnemu i poznawaniu historii najnowszej, podczas gdy w rzeczywistości była raczej wykorzystywana do promowania wizji historii korzystnej dla władz PRL.

Na sukces filmu złożył się przede wszystkim fakt, iż po raz pierwszy tematyka wojenna została potraktowana lżej niż do tej pory, a serial, obok scen poważnych mających w swojej treści kwestie wojenne, obfitował także w zabawne sceny. Publiczność oczekiwała przedstawiania tematyki wojennej w innych niż skrajnie czarnych, pełnych martyrologii barwach. Natomiast od strony prawdy historycznej jest to pozycja czysto rozrywkowa, podobnie jak wiele filmów amerykańskich tego okresu, np. Złoto dla zuchwałych (Kelly’s Heroes), Parszywa dwunastka (The Dirty Dozen), czy też W rękach wroga (In Enemy Country), a zarazem propagandowa i pełna jaskrawych przekłamań, toteż po roku 1989 stała się celem protestów środowisk kombatanckich. Realia wojskowe ukazane w filmie klasyfikują go w kategorii filmów przygodowych; bohaterowie traktują rozkazy przełożonych niejednokrotnie z dystansem, walcząc z przeważającym przeciwnikiem często wygrywają, podczas walk wykazują się własną inicjatywą, zaś niemieccy żołnierze prezentowani są przeważnie w niekorzystnym świetle.

Silną stroną filmu była znakomita gra aktorów – nie tylko pierwszoplanowych, ale również całego szeregu odtwórców kreacji w rolach epizodycznych. Różnie potoczyły się losy kariery zawodowej grających główne role w filmie. Niektórzy z powodu niezwykle sugestywnych ról, z którymi jeszcze długo ich utożsamiano, na wiele lat zniknęli ze sceny filmowej. Dla innych był to początek drogi do wielkiej kariery, czego przykładem może być choćby kariera odtwórcy roli Janka Kosa – Janusza Gajosa. Publiczność dziwiła się również, że Włodzimierz Press nie jest wcale rodowitym Gruzinem, tylko aktorem polskim. Pomimo zaszufladkowania, młodzi wówczas aktorzy osiągnęli natychmiast szczyty popularności, a ich nazwiska na trwałe weszły do historii kina polskiego.

Postacie zostały odtworzone przez aktorów tak sugestywnie, że publiczność traktowała je niemal jak swoich bliskich. Młodsza część widowni kochała się w Janku oraz Marusi, a wszyscy żyli przeżyciami swoich ulubionych bohaterów. Film często wywoływał wśród publiczności prawdziwe łzy wzruszenia.

Wojskowymi konsultantami produkcji serialu byli płk dypl. Mateusz Lach, następnie ppłk dypl. Władysław Chamielec[5].

Film niezmiennie plasuje się wysoko we wszystkich plebiscytach na najlepszy polski serial wszech czasów; jest też (obok Stawki większej niż życie) jednym z najchętniej kupowanych polskich seriali przez dystrybutorów zagranicznych. Telewizja Polska planowała odnowienie i rekonstrukcje wszystkich odcinków serialu z myślą o kolejnej reemisji, jednakże kontrowersje wokół filmu sprawiły, iż realizacja pomysłu została odłożona na czas bliżej nieokreślony.

Czołówka serialu zmieniała się kilka razy: w odcinkach 8 (brak postaci Olgierda), 9 (liczne zmiany) i 10 (pojawia się Tomuś Czereśniak).

Plenery

edytuj

(Opracowano na podstawie materiałów źródłowych[12][13])

Piosenki w serialu

edytuj

Nagroda

edytuj
  • Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1967) – wyróżnienie zespołowe (Janusz Przymanowski, Konrad Nałęcki, Stanisław Wohl, Romuald Kropat)[18]

Kontrowersje

edytuj

Pierwsze znane protesty były dziełem Jerzego Bukowskiego, wiceprzewodniczącego Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych z Krakowa. Wiadomo o dwóch listach wysłanych przezeń do zarządu Telewizji Polskiej, z czego jeden z nich za kadencji Jana Dworaka.

Protesty odniosły skutek w lipcu 2006 roku, gdy prezesem TVP był Bronisław Wildstein. Rzecznik TVP, Daniel Jabłoński, odpowiadając na list Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych stwierdził, iż Telewizja Polska nie będzie w najbliższym czasie emitować filmów zakłamujących przeszłość historyczną Polski. Film ten, wraz ze Stawką większą niż życie został wycofany z jesiennej ramówki. Prawa do emisji serialu zakupiła telewizja Kino Polska. Pomimo wspomnianych kontrowersji TVP1 wyemitowała serial latem 2007 roku.

W 2008 roku stacja TVP Historia wyemitowała serial wraz z komentarzem mającym na celu przedstawienie tła historycznego, weryfikację przedstawionych faktów i ewentualne odkłamanie ich. Audycję prowadził Krzysztof Kłopotowski, zaś każdy odcinek był komentowany przez historyków uniwersyteckich i z Instytutu Pamięci Narodowej[19]. Emisje „odkłamujące” serial były emitowane w stacji w kolejnych latach.

Emisja w innych krajach

edytuj
  • Serial emitowano w Czechosłowacji pt. Čtyři z tanku a pes(inne języki) – na początku lat 70. w Československá televize. W 2006 ponowną emisję zrealizowała Prima TV.
  • Na terenach byłego ZSRR film nosił tytuł Четыре танкиста и собака.
  • W Finlandii serial był emitowany w latach 70. pt. Panssaripartio (dosł. pol. Patrol czołgowy).
  • W Niemieckiej Republice Demokratycznej serial emitowała stacja Deutscher Fernsehfunk wzgl. Fernsehen der DDR (tytuł Vier Panzersoldaten und ein Hund). Początkowo wyemitowano 8 odcinków od marca do czerwca 1968. Następnie od września 1971 pokazano powtórnie 8 odcinków, a po nich wyemitowano 13 nowych aż do stycznia 1972. Wznowienia emisji nastąpiły w latach 1975 i 1988 (17 odcinków).
  • Na Węgrzech serial emitowała telewizja M1 (pod tytułem A négy páncélos és a kutya).
  • W Estonii serial emitowała ETV2 (pod tytułem Neli tankisti ja koer).
  • Na Kubie pod tytułem Los cuatro tanquistas y el perro.

Inne informacje

edytuj

Upamiętnienia serialu

edytuj
 
Wieża czołgu przy Śluzie Okole w Bydgoszczy.
  • W Białej Nyskiej jedna z ulic nosi nazwę Czterech Pancernych (podobno psa pominięto ze względu na długość nazwy).
  • W Bydgoszczy przy jednej ze śluz na Kanale Bydgoskim – w miejscu, gdzie w 1969 roku realizowano jeden z odcinków serialu, stoi wieża czołgu z numerem 102.
  • W Toruniu istnieje ulica Pancernych i okoliczne ulice: Gustlika, Szarika, Honoratki, Rudego.
  • W 2015 r. w ramach świętowania 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej w grze komputerowej World of Tanks dodano czołg średni T-34-85 Rudy, stanowiący nawiązanie do serialu. Jest on jedynym wielonarodowym pojazdem w tej grze, gracz może wybrać czy chce korzystać z polskiej czy radzieckiej załogi[22].
  • W muzeum w Wierchniaja Pyszma znajduje się czołg T-34-85 ucharakteryzowany na Rudego (odbite dłonie przy imieniu czołgu są nawiązaniem do pierwszego T-34 rozbitego za Odrą). We włazach znajdują się figury Janka i Grzesia oraz Szarika siedzącego na błotniku[23][24].

Nawiązania i odniesienia

edytuj
  • W odc. 13 „Zakład o śmierć” pojawia się kapitan Abwehry, który pomaga załodze „Rudego” uciec przed Niemcami. Jest to nawiązanie do serialu Stawka większa niż życie i postaci Hansa Klossa. Mająca miejsce w tym samym odcinku ucieczka załogi wraz z „Rudym” z poligonu stanowi nawiązanie do fabuły radzieckiego filmu „Skowronek” (1965)[25].
  • W filmie Sami swoi (1967) użyto repliki czołgu o numerze bocznym 102, który stał w zaminowanym polu.
  • W odc. 2 „Eksternista” serialu Przygody psa Cywila (1970) dyrektorka domu dziecka, do którego trafia tytułowy bohater, mówi sierżantowi Walczakowi, że „dzieci chcą, żeby on (Cywil) nazywał się Szarik”.
  • W filmie pt. Piżama z 1971 w telewizorze głównych bohaterów jest emitowany serial Czterej pancerni i pies.
  • We włoskim komiksie Bo fantazja jest od tego... (1997) z udziałem Myszki Miki i Goofy’ego, kosmiczny gliniarz w postaci dżemowego potwora pożera czołg, nazwany w polskim tłumaczeniu „Rudym”[26].
  • W animowanym serialu komediowym Generał Italia (będącym parodią filmów wojennych dziejących się w okresie II wojny światowej) czołgiem używanym przez Polaków jest „Blondyn 103”, parodiujący „Rudego”[27].
  • W odc. 4 „Řekl někdo kočička?” czeskiego sitcomu sf Kosmo (2016) w skład załogi konkurencyjnego polskiego statku kosmicznego wchodzą czterej mężczyźni i owczarek niemiecki. Na pytanie zdziwionego René Hejla Polacy odpowiadają, że tylko tak podróżują[28][29].
  • W trakcie rosyjskiej inwazji na Ukrainę, kanał Ukrinform opublikował nagranie z działań polskich armatohaubic AHS Krab w ukraińskiej służbie, w którym tłem muzycznym jest cover piosenki Deszcze niespokojne[30].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Czterej pancerni i pies – sezon 2 [online], Na Ekranie [dostęp 2019-02-13] (pol.).
  2. ↑ a b Czterej pancerni i pies w bazie filmpolski.pl
  3. ↑ Włodzimierz Knap, PRL-owskie seriale i filmy historyczne bawią, lecz zakłamują historię, „dziennikpolski24.pl” [dostęp 2018-06-24] (pol.).
  4. ↑ Statystyka – Czterej pancerni i pies (1966) – Forum – Filmweb [online], filmweb.pl [dostęp 2018-06-24] (pol.).
  5. ↑ Czterej pancerni i pies. Internetowa Baza Filmu Polskiego filmpolski.pl. [dostęp 2020-03-27]. (pol.).
  6. ↑ dolny-slask.org.pl – Dolny Śląsk na fotografii.
  7. ↑ Czterej pancerni i pies, Klub Pancernych-reaktywacja - impreza, bitwa, rekonstrukcja, zdjęcia, opinie [online], dobroni.pl [dostęp 2024-04-22] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-26].
  8. ↑ Tofifest Film Magazine: Toruński most i zamach na Kutscherę. 72 rocznica akcji AK. [online], Tofifest Film Magazine [dostęp 2017-01-02].
  9. ↑ Czterej pancerni i pies.
  10. ↑ SP: Świecka fara zagrała w kultowym serialu. Sprawdzamy jak do tego doszło. [w:] Nowe Świecie [on-line]. 2017-12-28. [dostęp 2020-10-24].
  11. ↑ Szymon Spandowski „Czterej pancerni w regionie”, Express Bydgoski, Czwartek, 28 Kwietnia 2011.
  12. ↑ I.Pies/trivia Filmweb.pl.
  13. ↑ Rudy wygrał z Zorro.
  14. ↑ Przed nami Odra. [dostęp 2021-07-26].
  15. ↑ Kartvelo kheli khmals ikar.... [dostęp 2021-07-26].
  16. ↑ Kartvelo Kheli Khmals Ikar. [dostęp 2021-07-26].
  17. ↑ Piosenka radiotelegrafistki (original video & sound). [dostęp 2021-07-26].
  18. ↑ Nagrody Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną w r. 1967. „Trybuna Robotnicza”. Nr 172, s. 2, 21 lipca 1967. 
  19. ↑ Krzysztof Kłopotowski skomentuje serial zakłamujący historię. filmweb.pl. [dostęp 2011-02-20]. (pol.).
  20. ↑ Centrum Szkolenia Policji Zakład Kynologii Policyjnej – Pion dydaktyczny.
  21. ↑ Twoje-Miasto Sp, Serial Czterej pancerni i pies obchodzi 57. urodziny [online], twoje-miasto.pl [dostęp 2023-05-10] (pol.).
  22. ↑ T-34-85 Rudy | Poradniki do czołgów | Przewodnik [online], World of Tanks [dostęp 2022-07-05] (pol.).
  23. ↑ „Зачем танкистам лопаты?”: юные спортсмены футбольной школы „Юниор” побывали в Музее военной техники УГМК | Портал города Верхняя Пышма [online], grifoninfo.ru [dostęp 2019-02-19] (ros.).
  24. ↑ Копия танка из кинофильма „четыре танкиста и собака” – Изображение Музей военной и автомобильной техники УГМК, Верхняя Пышма – TripAdvisor [online], tripadvisor.ru [dostęp 2019-02-19] (ros.).
  25. ↑ Кино о Т-34 – ремикс советского фильма «Жаворонок» о подобной истории [online], absoluttv.ru [dostęp 2020-07-19] (ros.).
  26. ↑ Rudy Salvagnini, Lara Molinari. Bo fantazja jest od tego.... „Komiks Gigant”. 4, s. 159, 1998-04-01. Warszawa: Egmont Polska. ISSN 1429-4222. [dostęp 2021-05-24]. (pol.). 
  27. ↑ Pierwszy Odcinek. Bartosz Walaszek. Generał Italia. 4fun.tv. 2004. Odcinek 1, sezon 1. 1:14 minuta. [dostęp 2021-05-24].
  28. ↑ Řekl někdo kočička?. Tomáš Baldýnský (scen.), Jan Bártek (reż.). Kosmo. ČT1. [dostęp 19 kwietnia 2020].
  29. ↑ Kosmo – Řekl někdo kočička? (E04) (epizoda) (2016). Česko-Slovenská filmová databáze. [dostęp 2020-04-19]. (cz.).
  30. ↑ Робота польских САУ „Краб”. [dostęp 2023-03-04].

Bibliografia

edytuj
  • Marek Łazarz, Czterej pancerni i pies. Przewodnik po serialu i okolicach, Wrocław: Torus Media, 2006, ISBN 83-921900-0-9, OCLC 836304263.

Film dokumentalny

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
  1. ↑ ŻAGAŃ: W Żaganiu odbyła się premiera filmu „My czterej pancerni” – 22 września 2009.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czterej_pancerni_i_pies_(serial_telewizyjny)&oldid=74998157”