Antoni Ponikowski

polityk polski, premier, profesor miernictwa

Antoni Ponikowski (ur. 29 maja 1878 w Siedlcach, zm. 27 grudnia 1949 w Warszawie) – polski specjalista w zakresie geodezji stosowanej, polityk, premier, rektor Politechniki Warszawskiej, przywódca Ligi Państwowości Polskiej[1].

Antoni Ponikowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 maja 1878
Siedlce, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

27 grudnia 1949
Warszawa

Prezes Rady Ministrów
Okres

od 19 września 1921
do 6 czerwca 1922

Przynależność polityczna

Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji

Poprzednik

Wincenty Witos

Następca

Artur Śliwiński

Minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego
Okres

od 19 września 1921
do 6 czerwca 1922

Poprzednik

Maciej Rataj

Następca

Julian Nowak

Przewodniczący Rady Kierowników Ministerstw
Okres

od 27 lutego 1918
do 4 kwietnia 1918

Przynależność polityczna

Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne

Poprzednik

Jan Kucharzewski

Następca

Jan Kanty Steczkowski

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości
Grób Antoniego Ponikowskiego na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie

Życiorys

edytuj

Urodził się w Siedlcach, w ówczesnej stolicy guberni siedleckiej, w rodzinie Stanisława i Apolonii z Freytagów[2].

W 1896 ukończył, ze złotym medalem, Gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach[3][4]. Następnie podjął studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Jednak potem przeniósł się na Wydział Inżynieryjno-Budowlany Warszawskiego Instytutu Politechnicznego im. Cara Mikołaja II, gdzie w 1903 otrzymał dyplom inżyniera budowlanego I stopnia.

Miłośnik muzyki i śpiewu. W 1899 wraz z kolegami Tadeuszem Lechem i Janem Zarzyckim, zapoczątkował działalność Chóru „Pieśń”. Grał na wiolonczeli i śpiewał barytonem. Chór cieszył się dużą popularnością i należał do najlepszych w Warszawie[5].

Działalność polityczna i społeczna

edytuj

W latach 1900–1911 był członkiem Ligi Narodowej[6].

Był członkiem władz Towarzystwa Oświaty Narodowej okręgu siedleckiego[7].

Przed I wojną światową działacz Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, a później, po wojnie, wszedł w skład Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji.

W 1916 został członkiem Rady Głównej Opiekuńczej i członkiem Delegacji do Spraw Kanalizacji i Wodociągów Magistratu miasta Warszawy. Został radnym miejskim i na posiedzeniu Rady w grudniu 1916 poddał ostrej krytyce gospodarkę Sekcji Szkolnej Magistratu. Postulował założenie w Warszawie żeńskiego i męskiego seminarium nauczycielskiego oraz domagał się obniżenia kosztów nauczania w czteroklasowych szkołach powszechnych.

W 1917 był członkiem Komisji Rolnictwa Departamentu Gospodarstwa Krajowego Tymczasowej Rady Stanu oraz członkiem Rady Departamentu Pracy TRS[8]. Od marca do czerwca tego roku był członkiem Komisji Rolnictwa i członkiem Departamentu Pracy Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego.

W rządach Rady Regencyjnej pełnił urząd ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego (od 7 grudnia 1917 do 4 listopada 1918) i tymczasowego premiera (od 27 lutego do 4 kwietnia 1918).

W roku 1919 został dyrektorem Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Budowlanego (PTB), które swoją siedzibę obrało we Lwowie. W 1920 był członkiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa[9].

Od 19 września 1921 do 6 czerwca 1922 był premierem w tzw. rządzie fachowców i ponownie ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego, kierował też Ministerstwem Kultury i Sztuki. Jego rząd upadł wobec wotum nieufności ze strony Józefa Piłsudskiego.

Po 1925 był prezesem Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, w latach 1925–1927 prezesem Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej Kraju[5].

W listopadzie 1930 został wybrany do Sejmu. W marcu 1935 zrzekł się mandatu poselskiego i wycofał z życia politycznego.

Działalność związana z nauką i szkolnictwem

edytuj

Antoni Ponikowski pełnił też szereg funkcji pozarządowych i akademickich.

Był współorganizatorem polskiego szkolnictwa w Królestwie Polskim, w 1916 został profesorem miernictwa na Politechnice Warszawskiej, a w latach 1921–1922 oraz 1923–1924 pełnił funkcję rektora.

W 1926 został wybrany na prezesa Rady Naczelnej Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych, funkcję tę pełnił do końca swego życia. Otrzymał odznakę honorową i został honorowym prezesem Stowarzyszenia amatorskiego ruchu śpiewaczego.

Od 1928 przez jedną kadencję był członkiem Kuratorium Fundacji Sułkowskich.

Od maja 1929 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Edukacji Narodowej oraz przewodniczył Komitetowi Budowy Pomnika Chopina w Warszawie, który odsłonięto 14 listopada 1926 w Łazienkach.

Wieloletni prezes Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (1925-1939, 1945-1949).

W okresie okupacji wykładał na tajnych kompletach dla studentów Wydziału Architektury PW. Od 1940 do 1942 pracował jako nauczyciel w Państwowej Szkole Budownictwa II stopnia. Brał udział w konspiracyjnych pracach programowych nad budową i rozbudową polskiego szkolnictwa wyższego po wojnie. Poszukiwany przez gestapo musiał się ukrywać. W czasie Powstania Warszawskiego przebywał w Warszawie. Od 1945 objął stanowisko p.o. rektora PW z siedzibą tymczasową w Lublinie. Po wojnie zajmował się działalnością naukową jako kierownik Katedry Miernictwa Politechniki Warszawskiej.

Zmarł 27 grudnia 1949. Pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 155-6-24)[10].

Jego imieniem nazwano ulicę w Warszawie na Siekierkach, w pobliżu ul. Bartyckiej.

Był żonaty z Karoliną z Opolskich[2], z którą miał siedmioro dzieci.

Członkostwa

edytuj
  • Członek władz Towarzystwa Oświaty Narodowej okręgu siedleckiego,
  • 1900-1911 członek Ligi Narodowej,
  • 1924-1931 członek Kuratorium Fundacji im. Sułkowskich.

Stanowiska

edytuj
  • 1900–1901 – założyciel i prezes „Zjednoczenia Studentów Politechniki Warszawskiej”,
  • 1917–1918 – minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Rady Regencyjnej,
  • 1919 – dyrektor Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Budowlanego(PTB) we Lwowie,
  • 1921–1922 – premier i ponowny minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego,
  • 1921–1922 i 1923–1924 – rektor Politechniki Warszawskiej,
  • 1925–1939,1945–1949 – prezes Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie,
  • 1925–1927 – prezes Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej Kraju,
  • 1929 – prezes Towarzystwa Edukacji Narodowej,
  • 1930 – poseł na Sejm,
  • Przewodniczył Komitetowi Budowy Pomnika Chopina w Warszawie,
  • Kierownik Ministerstwa Kultury i Sztuki,
  • Po wojnie kierownik i wykładowca w Katedrze Miernictwa Politechniki Warszawskiej,
  • 1947–1949 dyrektor inżynierskich Technicznych Kursów Kolejowych w Warszawie.

Odznaczenia

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Jerzy Z. Pająk, Historia placówki werbunkowej Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego w Radomiu według Stanisława Radonia, w: "Między Wisłą a Pilicą", 2004, t. 5, s. 339.
  2. a b Łoza 1938 ↓, s. 588.
  3. a b Ponikowski Antoni Józef 1878-1949. [w:] Biblioteka Sejmowa [on-line]. sejm.gov.pl. [dostęp 2016-02-28].
  4. Antoni Ponikowski. [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [on-line]. Instytut Historii PAN. [dostęp 2016-02-28].
  5. a b J. Piłatowicz, „Poczet Rektorów, tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826-2001”,wyd.I, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2001, s.63-74
  6. Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 581.
  7. Tadeusz Wolsza, Towarzystwo Oświaty Narodowej (1899–1905), w: „Kwartalnik Historyczny”, 1987, nr 2, s. 89.
  8. Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 223–224.
  9. Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 153.
  10. Cmentarz Stare Powązki: PONIKOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-15].
  11. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.
  12. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

Bibliografia

edytuj
  • Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.

Linki zewnętrzne

edytuj