Heidlberg

Basisdate
Dialekt:	Rhoifrängisch
Hääptvariant:	Pälzisch
Rechionalvariant:	Kurpälzisch
Bunnesland:	Bade-Wirddeberg‎
Regierungsbezirk:	Kallsruh
Heche:	114 m ü. NHN
Fleche:	108,8 km²
Aiwohner:	154.715 (31. Dez 2014)
Bevelkerungsdicht:	1422 Eiwohner je km²
Boschtläätzahle:	69115–69126
Voawahle:	06221 (und 06202 im Grenzhof)
Kfz-Kennzääche:	HD
Gmäändschlüssel:	08 2 21 000
Stadtgliderig:	15 Stadtteile
Adress vun de; Stadtvawaltung:	Marktplatz 10; 69117 Heidelberg
Websait:	www.heidelberg.de
Owabirchamääschta:	Eckart Würzner (parteilos)
Laach vun de Stadt Heidlberg in Bade-Wirddeberg‎
	Kard

Dialegd: Heidlberjerisch

Heidlberg isch e Großschdadt in da (heidische) Kurpalz, am Ausgång vum Neggerdal aus m Odewald in di Rhåiewene. Au: Heidlbersch. Mit gut 150.000 Oiwuhner isch s di fimftgreescht Schdadt vun Bade-Wirddeberg. Bis 1720 isch Heidlberg di Haubd- un Residenzschdadt vun da (hischdorische) Kurpalz gwee. Di im Johr 1386 gegrindete Uniwersided isch di eltscht im heidische Deitschlånd. Weltbekånnd isch di Ruin vum Heidlberjer Schloss. Bekånnd is aa des Liedsche „Isch hab moi Häzz in Heidlbersch valoore“.

Geografie

Schdadtgliederung

Heidlberg beschdeht aus fuchzeh Schdadtdeile. Zur Inneschdadt ghere di Altschdadt, Bergheum, di Weschtschdadt un di Siedschdadt. Außerdemm ghere di folgende umliegende Orde zum Schdadtgebiet: Boxberg, Emmertsgrund, Hendese, Kärsche, Neiene, Paffegrund, Rohrbach, Schlierschd, Wieblinge un Zigglhause (mit Pedersdal). An Bergheum un di Weschtschdadt ååschließend wärd uf em Gelände vum ehemolische Rangschier- un Giederbååhof da neie Schdadtdeil „Båånschdadt“ gebaud. (Beim Kohlhof, Ochsegobf und der ehmalische Amisidlung Pädrigghännriwillitsch sinn die Zuordnunge ned glar)

Oingemeindunge
Joor	Orde	Zuwaggs in ha
1891	Neiene	497
1903	Hendese	1.546
1920	Wieblinge	966
1920	Kärsche	1.375
1927	Rohrbach	1.140
1920/35	Grenzhof	445
1. Janua 1975	Zigglhause (mit Pedersdal)	1.475

Klima

Heidlberg wärd zu 65 % vun maritime Luftmasse beschdimmd, die ausm Siedweschde herwehe. Die Laach am Ausgong vum Neggerdal bewirgd ä iwwerdorschschniddlische Oozahl an Oschdwinde. Die Häng vum Odewald beginsdische Wolgebildung unn Niedaschläg. Vun 1971 bis 2000 iss in da DWD-Weddaschdadsion in Heidlberg ä Dorschschniddstemberadur vun 11,1 °C unn ä Niedaschlachsmeng vun 745 mm pro Jahr gemesse worre. Im Joor 2009 iss Heidlberg midd 11,7 °C Jahresmiddl da wärmschd Ord in Daitschlond gewessd.

Gschischd

Da Schdaufa Kaisa Friedrisch I. Barbarossa hot soim Halbbruda Konrad 1155 uffm Raischsdaach in Woms die Palzgrafewird valiehe. Wie a donn 1195 gschdorwe is, hot mer ihn im Kloscher Schääna beigsedzd unn ää Johr schbäda isch Heidlberg es erschdemol erwähnd worre. Urschbringlisch is des Gebied, wo die Schdadt Heidlberg endschdonne isch, im B'sidz vum Bischdum Woms gwest. 1225 is awwa de Palzgraf bai Rhåi vum Womsa Bischuf mi da Burg un em Burgflegge Heidlberg belehnd worre. In Heidlberg isch aach schun ä womsarischi Feschdungsålach beschdanne, die hot awwa niks mim schbädare Heidlberjer Schloss zu du g'hatt. Do dabei isch aach die Peterskärsch mid are Siedlung geleje unn die isch dodemid älda wie die Schdadt selwa. Heidlberg hot sisch zum Zendrum vum pälzische Herrschafdsbereisch endwiggeld unn isch dånn aa Haubdschdadt vun da Palz worre. Obwohl des Gebied jedzad zur Kurpalz gherd hot, henn en paar Besidzunge noch zu Woms gherd, desweje hot mer de Womser Hof errischd, um des zu vawalde.

1356 isch di Palzgrafschafd bei Rhåi zur Kurpalz umgewandld worre unn Heidlberg isch 1386 midd da Grindung vun da Rupreschd-Uniwersidäd donn Sidz vum Kurfärschd worre. Die Uni hot da Kurfärschd Rupreschd I. im Johr 1386 in Heidlberg gegrind, di äldschd Uniwersidäd im heidische Daitschlond. (Di Karls-Uniwersidäd vun Prag isch 1348 gegrind worre, un di Rudolphs-Uniwersidäd Wien 1365, beide im domolische Heilische Rämische Reisch.) Organisador vun da Grindung war da Gelehrde Marsilius von Inghen, der hot Erfahrung vun da Uniwersidäd in Paris midgenumme unn isch da erschde Regdor worre. De Käänisch Rupreschd III., wu vohea Pälza Kurfärschd gwest isch, hot de Rupreschdsbau vum Schloß baue losse, wu ihm als Herrschafdspalaschd gediend hot. Aach die Heilischgeischdkärsch hot er åfange baue losse, do isch er dånn schbäda midd soina Gaddin beigsedzd worre. Im ärschde Värdel vum 15. Johrhunnerd isch da Pabschd Johann XXIII. in Heidlberg g'fange genumme worre, weila sisch nedd em Konschdanza Konzil unnerziehe wolld. Da Luddwisch da dridde, en Genna vum Oswald vun Wolgeschdää, hot de Bau vun da Heilischgeischdkärsch weida voran gedriwwe.

Bolidig

Es Owwerhaubd vun da Schdadt heeßt seid 1875 Owwerbirgamaischda, seid 2006 is des da badeilose Eckart Würzner.

Gemeinderot

Di Wahlergebnisse vun 2004 unn 2009:

Wahl	2004^[1]		2009^[2]
Baddai	Stimme	Sitz	Stimme	Sitz
CDU	25,9 %	11	20,1 %	9
SPD	21,6 %	9	16,8 %	7
Griene	-	-	15,1 %	6
GAL	21,4 %	9	10,2 %	4
FDP	6,8 %	3	9,1 %	4
Heidelberger	10,6 %	4	8,6 %	3
generation.hd	3,2 %	1	5,8 %	2
FWV	4,5 %	2	5,8 %	2
Bunte Linke	3,1 %	1	5,4 %	2
HD Pflegen u. Erh.	-	-	3,1 %	1
Ånnare	2,8 %	0	0 %	0
Wahlbeteilischung	50,5 %		48,8 %