ਕੋਹਕਾਫ਼: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ

ਇਨਲਾਈਨ

01:35, 19 ਮਾਰਚ 2024 ਮੁਤਾਬਕ ਸਭ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਦੁਹਰਾਅ

ਕੋਹਕਾਫ਼ ਜਾਂ ਕੌਕਸ ਜਾਂ ਕੌਕਸਸ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸੀਮਾ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਪਹਾੜ ਲੜੀ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ, ਏਲਬਰੁਸ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਖੰਡ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: ਉੱਤਰ ਕਾਕਸ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਕਾਕਸ। ਉੱਤਰ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਚੇਚਨੀਆ, ਇੰਗੁਸ਼ੇਤੀਆ, ਦਾਗਿਸਤਾਨ, ਆਦਿਗਿਆ, ਕਾਬਾਰਦੀਨੋ-ਬਲਕਾਰੀਆ, ਕਾਰਾਚਾਏ-ਚਰਕੱਸੀਆ, ਉੱਤਰੀ ਓਸੈਤੀਆ, ਕਰਾਸਨੋਦਾਰ ਕਰਾਏ ਅਤੇ ਸਤਾਵਰੋਪੋਲ ਕਰਾਏ ਦੇ ਖੇਤਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੱਖਣ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਿਆ, ਅਜਰਬੈਜਾਨ ਅਤੇ ਜਾਰਜਿਆ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਓਸੈਤੀਆ, ਅਬਖ਼ਾਜ਼ੀਆ ਅਤੇ ਨਗੌਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।

ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਾਕਸ (Caucas) ਜਾਂ ਕੌਕਸਸ (Caucasus) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਫ਼ਕਾਜ਼ (قفقاز) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਵਕਾਜ਼ (Кавка́з) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਭੂਗੋਲ ਅਤੇ ਮਾਹੌਲ

ਤਸਵੀਰ:Ethnic Groups।n Caucasus Region 2009.jpg

ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤੀਆਂ

ਉੱਤਰੀ ਕਾਕਸ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰੂਸ ਦੇ ਅੰਗ ਹਨ ਅਤੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਵੱਲ ਰੂਸ ਹੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੱਛਮ ਦੇ ਵੱਲ ਕਾਕਸ ਦੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਨੂੰ ਛੂਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਕਾਕਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਕਦੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦਾ ਇੱਕ ਦੂਰ-ਦਰਾਜ ਅੰਗ ਵੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਕਾਕਸ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ, ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜੁਗਾਂ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

6,400 ਭਿੰਨ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਦਰਖਤ-ਬੂਟੇ ਅਤੇ 1,600 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜਾਨਵਰ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਪਾਏ ਜਾਣ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲੰਗ, ਭੂਰਾ ਰਿੱਛ, ਬਘਿਆੜ, ਜੰਗਲੀ ਭੈਸਾ, ਕੈਸਪਿਅਨ ਹੰਗੂਲ (ਲਾਲ ਮਿਰਗ), ਸੁਨੇਹਰਾ ਮਹਾਸ਼ਿਏਨ (ਚੀਲ) ਅਤੇ ਓੜਨੀ (ਹੁਡਿਡ) ਕੌਵਾ ਚਰਚਿਤ ਹਨ। ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ 1,000 ਵੱਖ ਨਸਲਾਂ ਦੀ ਮਕੜੀਆਂ ਵੀ ਪਾਈ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਵਣਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਮਿਸ਼ਰਤ ਹੈ- ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਤੇ ਦਰਖਤ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਰੁੱਖ ਰੇਖਾ ਦੇ ਉੱਤੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਬੰਜਰ ਅਤੇ ਪਥਰੀਲੀ ਵਿੱਖਦੀ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਓਵਚਰਕਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਭੇਡਾਂ ਨੂੰ ਚਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।

ਲੋਕ

ਕਾਕਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗਪਗ 50 ਭਿੰਨ ਜਾਤੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਭਿੰਨ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਦੀ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਅਜਿਹੇ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਵਾਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪੂਰੇ ਕੇਵਲ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। ਤੁਲਣਾ ਲਈ ਧਿਆਨ ਰਖਿਏ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਜਿਸ ਹਿੰਦ ਯੂਰੋਪੀ ਬੋਲੀ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਦਸੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਮੀਲ ਦੇ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ-ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਵੀ ਅਸਮ ਰਾਜ ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਧ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਆਇਸਲੈਂਡ ਟਾਪੂ ਤੱਕ। ਕਾਕਸ ਦੀ ਉਲਝੀ ਅਣਗਿਣਤ ਵਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤੀਆਂ ਵੱਸੀ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ ਪਰਵਾਰ ਦੀਆਂ ਹਨ- ਆਰਮੀਨਿਆਈ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਔਸੇਤੀ ਬੋਲੀ। ਇੱਥੇ ਦੀ ਅਜੇਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਲਤਾਈ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਮੈਂਬਰ ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੇ ਨਜਰਿਏ ਵਲੋਂ ਇੱਥੇ ਦੇ ਲੋਕ ਭਿੰਨ ਇਸਾਈ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਿਆਦਾਤਰ ਸੁੰਨੀ ਮਤ ਦੇ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਰਬੈਜਾਨ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸ਼ਿਆ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਾਂ।

ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗੋਰਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਚਿੱਟ-ਰੰਗੀ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਕਸੀ ਜਾਂ ਕਾਕੇਸ਼ਅਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ- ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਜ਼ਰ ਵਲੋਂ ਕੁੱਝ ਗੋਰੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ) ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਮਿਲਤ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੱਧ-ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਸਤਰੀ-ਪੁਰਖ ਕੁਝ ਮਿਸਰ ਵਰਗੇ ਅਰਬ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵਸ ਗਏ ਸਨ (ਜਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਜਾਏ ਗਏ ਸਨ) ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਭੂਰੀ ਜਾਂ ਨੀਲੀ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੇ ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਾਕਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵੰਸ਼ਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੋਰਾਪਨ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਚਰਕਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ

Ethnographic map of Caucasus
for travellers and others about Caucasus and Georgia^{[permanent dead link]}
Caucasian Review of।nternational Affairs—an academic journal on the South Caucasus
BBC News: North Caucasus at a glance, 8 September 2005
United Nations Environment Programme map: Landcover of the Caucasus
United Nations Environment Programme map: Population density of the Caucasus
Food Security in Caucasus (FAO) Archived 2013-08-10 at the Wayback Machine.
Caucasus and।ran Archived 2007-10-12 at the Wayback Machine. entry in Encyclopaedia।ranica
University of Turin-Observatory on Caucasus Archived 2008-08-13 at the Wayback Machine.
MA in Black Sea Cultural Studies.।nternational Hellenic University-School of Humanities
Circassians Caucasus Web (Turkish) Archived 2009-08-27 at the Wayback Machine.
Georgian Biodiversity Database (checklists for ca. 11,000 plant and animal species) Archived 2020-09-17 at the Wayback Machine.

ਇਹ ਲੇਖ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।

@@ ਲਕੀਰ 1: / ਲਕੀਰ 1: @@
+'''ਕੋਹਕਾਫ਼''' ਜਾਂ '''ਕੌਕਸ''' ਜਾਂ '''ਕੌਕਸਸ''' [[ਯੂਰਪ]] ਅਤੇ [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੀ ਸੀਮਾ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਪਹਾੜ ਲੜੀ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ, ਏਲਬਰੁਸ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਖੰਡ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: ਉੱਤਰ ਕਾਕਸ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਕਾਕਸ। ਉੱਤਰ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ [[ਚੈਚਨੀਆ|ਚੇਚਨੀਆ]], ਇੰਗੁਸ਼ੇਤੀਆ, [[ਦਾਗਿਸਤਾਨ]], ਆਦਿਗਿਆ, ਕਾਬਾਰਦੀਨੋ-ਬਲਕਾਰੀਆ, ਕਾਰਾਚਾਏ-ਚਰਕੱਸੀਆ, ਉੱਤਰੀ ਓਸੈਤੀਆ, ਕਰਾਸਨੋਦਾਰ ਕਰਾਏ ਅਤੇ ਸਤਾਵਰੋਪੋਲ ਕਰਾਏ ਦੇ ਖੇਤਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੱਖਣ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ [[ਆਰਮੀਨੀਆ|ਆਰਮੀਨਿਆ]], ਅਜਰਬੈਜਾਨ ਅਤੇ [[ਜਾਰਜੀਆ (ਦੇਸ਼)|ਜਾਰਜਿਆ]] ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ [[ਓਸੈਤੀਆ]], [[ਅਬਖ਼ਾਜ਼ੀਆ]] ਅਤੇ [[ਨਗੌਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ਼]] ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
-[[ਤਸਵੀਰ:Caucasus envsec2 baseb.gif|thumb|320px|ਦੱਖਣ ਕਾਕਸ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਕ ਨਕਸ਼ਾ]]
-'''ਕਾਕਸ''' ਜਾਂ '''ਕੌਕਸਸ''' ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸੀਮਾ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਪਹਾੜ ਲੜੀ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ, ਏਲਬਰੁਸ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਖੰਡ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: ਉੱਤਰ ਕਾਕਸ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਕਾਕਸ। ਉੱਤਰ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਚੇਚਨਿਆ, ਇੰਗੁਸ਼ੇਤੀਆ, ਦਾਗਿਸਤਾਨ, ਆਦਿਗੇਆ, ਕਾਬਾਰਦੀਨੋ-ਬਲਕਾਰਿਆ, ਕਾਰਾਚਾਏ-ਚਰਕੱਸਿਆ, ਜਵਾਬ ਓਸੇਤੀਆ, ਕਰਾਸਨੋਦਾਰ ਕਰਾਏ ਅਤੇ ਸਤਾਵਰੋਪੋਲ ਕਰਾਏ ਦੇ ਖੇਤਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੱਖਣ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਿਆ, ਅਜਰਬੈਜਾਨ ਅਤੇ ਜਾਰਜਿਆ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਓਸੇਤੀਆ, ਅਬਖਜਿਆ ਅਤੇ ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
 == ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ==
-* [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਾਕਸ (Caucas) ਜਾਂ ਕੌਕਸਸ (Caucasus) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
+* [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਾਕਸ (Caucas) ਜਾਂ ਕੌਕਸਸ (Caucasus) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
-* [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਫਕਾਜ (قفقاز) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
+* [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਫ਼ਕਾਜ਼ (قفقاز) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
-* [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਰੂਸੀ]] ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਵਕਾਜ (Кавка́з) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
+* [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਰੂਸੀ]] ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਨੂੰ ਕਵਕਾਜ਼ (Кавка́з) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
 == ਭੂਗੋਲ ਅਤੇ ਮਾਹੌਲ ==
-[[ਤਸਵੀਰ:Ethnic Groups In Caucasus Region 2009.jpg|right|thumb|300px|ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਬਿਖਰੀ ਹੋਈ ਅਨੇਕਾਂਭਾਸ਼ਾਵਾਂਅਤੇ ਜਾਤੀਆਂ]]
+[[ਤਸਵੀਰ:Ethnic Groups।n Caucasus Region 2009.jpg|right|thumb|300px|ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤੀਆਂ]]
-ਉੱਤਰੀ ਕਾਕਸ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰੂਸ ਦੇ ਅੰਗ ਹਨ ਅਤੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਵੱਲ ਰੂਸ ਹੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੱਛਮ ਦੇ ਵੱਲ ਕਾਕਸ ਦੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਨੂੰ ਛੂਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਕੈਸਪਿਅਨ ਸਾਗਰ ਕਾਕਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਸੀਮਾ ਈਰਾਨ ਵਲੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਯੂਰੋਪ ਅਤੇ ਕਦੇ ਏਸ਼ਿਆ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਹੇਠਲੇ ਇਲਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਵਿਚਕਾਰ ਪੂਰਵ ਦਾ ਇੱਕ ਦੂਰ-ਦਰਾਜ ਅੰਗ ਵੀ ਸੱਮਝਦੇ ਹਨ। ਕਾਕਸ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਭੱਜਿਆ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ, ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇਭਾਸ਼ਾਵਾਂਜੁਗਾਂ ਵਲੋਂ ਵਿਕਸਤ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਵਲੋਂ ਜੂਝ ਰਹੀ ਹਨ।
+ਉੱਤਰੀ ਕਾਕਸ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰੂਸ ਦੇ ਅੰਗ ਹਨ ਅਤੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਵੱਲ ਰੂਸ ਹੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੱਛਮ ਦੇ ਵੱਲ ਕਾਕਸ ਦੀ ਸੀਮਾਵਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਨੂੰ ਛੂਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਕਾਕਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਕਦੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦਾ ਇੱਕ ਦੂਰ-ਦਰਾਜ ਅੰਗ ਵੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਕਾਕਸ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ, ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜੁਗਾਂ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
-ਇੱਥੇ ੬,੪੦੦ ਭਿੰਨ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਦਰਖਤ-ਬੂਟੇ ਅਤੇ ੧,੬੦੦ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜਾਨਵਰ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਪਾਏ ਜਾਣ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲੰਗ, ਭੂਰਾ ਰਿੱਛ, ਬਘਿਆੜ, ਜੰਗਲੀ ਭੈਸਾ, ਕੈਸਪਿਅਨ ਹੰਗੂਲ (ਲਾਲ ਮਿਰਗ), ਸੁਨੇਹਰਾ ਮਹਾਸ਼ਿਏਨ (ਚੀਲ) ਅਤੇ ਓੜਨੀ (ਹੁਡਿਡ) ਕੌਵਾ ਚਰਚਿਤ ਹਨ । ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ੧,੦੦੦ ਵੱਖ ਨਸਲਾਂ ਦੀ ਮਕੜੀਆਂ ਵੀ ਪਾਈ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਵਣਾਂ ਦੇ ਨਜਰਿਏ ਵਲੋਂ ਇੱਥੇ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਮਿਸ਼ਰਤ ਹੈ- ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਤੇ ਦਰਖਤ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਰੁੱਖ ਰੇਖਾ ਦੇ ਉੱਤੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਬੰਜਰ ਅਤੇ ਪਥਰੀਲੀ ਵਿੱਖਦੀ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਲੋਂ ਓਵਚਰਕਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਭੇਡਾਂ ਨੂੰ ਚਰਵਾਨੇ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਣ ਵਾਲੀ ਕੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।
+,400 ਭਿੰਨ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਦਰਖਤ-ਬੂਟੇ ਅਤੇ 1,600 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜਾਨਵਰ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਪਾਏ ਜਾਣ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲੰਗ, ਭੂਰਾ ਰਿੱਛ, ਬਘਿਆੜ, ਜੰਗਲੀ ਭੈਸਾ, ਕੈਸਪਿਅਨ ਹੰਗੂਲ (ਲਾਲ ਮਿਰਗ), ਸੁਨੇਹਰਾ ਮਹਾਸ਼ਿਏਨ (ਚੀਲ) ਅਤੇ ਓੜਨੀ (ਹੁਡਿਡ) ਕੌਵਾ ਚਰਚਿਤ ਹਨ। ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ 1,000 ਵੱਖ ਨਸਲਾਂ ਦੀ ਮਕੜੀਆਂ ਵੀ ਪਾਈ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਵਣਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਮਿਸ਼ਰਤ ਹੈ- ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਤੇ ਦਰਖਤ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਰੁੱਖ ਰੇਖਾ ਦੇ ਉੱਤੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਬੰਜਰ ਅਤੇ ਪਥਰੀਲੀ ਵਿੱਖਦੀ ਹੈ। ਕਾਕਸ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਓਵਚਰਕਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਭੇਡਾਂ ਨੂੰ ਚਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।
 == ਲੋਕ ==
-ਕਾਕਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗਭੱਗ ੫੦ ਭਿੰਨ ਜਾਤੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀਭਾਸ਼ਾਵਾਂਵੀ ਭਿੰਨ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਦੀ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਅਜਿਹੇ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਵਾਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪੂਰੇ ਕੇਵਲ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। ਤੁਲਣਾ ਲਈ ਧਿਆਨ ਰਖਿਏ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਜਿਸ ਹਿੰਦ ਯੂਰੋਪੀ ਬੋਲੀ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਦਸੀਆਂ ਹਜਾਰੋਂ ਮੀਲ ਦੇ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ-ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਵੀ ਅਸਮ ਰਾਜ ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਧ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਆਇਸਲੈਂਡ ਟਾਪੂ ਤੱਕ। ਕਾਕਸ ਦੀ ਉਲਝੀ ਅਣਗਿਣਤ ਵਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੱਖ- ਵੱਖਭਾਸ਼ਾਵਾਂਅਤੇ ਜਾਤੀਆਂ ਵੱਸੀ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਦੀ ਦੋਭਾਸ਼ਾਵਾਂਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦ-ਯੂਰੋਪੀ ਪਰਵਾਰ ਦੀਆਂ ਹਨ- ਆਰਮੀਨਿਆਈ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਔਸੇਤੀ ਬੋਲੀ। ਇੱਥੇ ਦੀ ਅਜੇਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਲਤਾਈ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਵਾਰ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਮੈਂਬਰ ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੇ ਨਜਰਿਏ ਵਲੋਂ ਇੱਥੇ ਦੇ ਲੋਕ ਭਿੰਨ ਇਸਾਈ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਿਆਦਾਤਰ ਸੁੰਨੀ ਮਤ ਦੇ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਰਬੈਜਾਨ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸ਼ਿਆ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਾਂ।
+ਕਾਕਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗਪਗ 50 ਭਿੰਨ ਜਾਤੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਭਿੰਨ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਦੀ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਅਜਿਹੇ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਵਾਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪੂਰੇ ਕੇਵਲ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। ਤੁਲਣਾ ਲਈ ਧਿਆਨ ਰਖਿਏ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਜਿਸ ਹਿੰਦ ਯੂਰੋਪੀ ਬੋਲੀ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਦਸੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਮੀਲ ਦੇ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ-ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਵੀ ਅਸਮ ਰਾਜ ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਧ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਆਇਸਲੈਂਡ ਟਾਪੂ ਤੱਕ। ਕਾਕਸ ਦੀ ਉਲਝੀ ਅਣਗਿਣਤ ਵਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤੀਆਂ ਵੱਸੀ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ ਪਰਵਾਰ ਦੀਆਂ ਹਨ- ਆਰਮੀਨਿਆਈ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਔਸੇਤੀ ਬੋਲੀ। ਇੱਥੇ ਦੀ ਅਜੇਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਲਤਾਈ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਮੈਂਬਰ ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੇ ਨਜਰਿਏ ਵਲੋਂ ਇੱਥੇ ਦੇ ਲੋਕ ਭਿੰਨ ਇਸਾਈ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਿਆਦਾਤਰ ਸੁੰਨੀ ਮਤ ਦੇ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਰਬੈਜਾਨ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸ਼ਿਆ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਾਂ।
-ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ, ਕਾਕਸ ਦੀ ਕੁੱਝ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗੋਰਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸ਼ਵੇਤਵਰਣੀਏ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਕਸੀ ਜਾਂ ਕਾਕੇਸ਼ਿਅਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ- ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਜ਼ਰ ਵਲੋਂ ਕੁੱਝ ਅਸ਼ਵੇਤ ਜਾਤੀਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ) ਵੀ ਇਸਵਿੱਚ ਸਮਿੱਲਤ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਧਿਅਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਸਤਰੀ- ਪੁਰਖ ਕੁੱਝ ਮਿਸਰ ਜਿਵੇਂ ਅਰਬ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਬਸ ਗਏ ਸਨ (ਜਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਕੇ ਲੈ ਜਾਵੇ ਗਏ ਸਨ) ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਉੱਥੇ ਉੱਤੇ ਭੂਰੀ ਜਾਂ ਨੀਲੀ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੇ ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਾਕਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵੰਸ਼ਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੋਰਾਪਨ ਖਾਸਕਰ ਚਰਕਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।
+ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਾਕਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗੋਰਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਚਿੱਟ-ਰੰਗੀ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਕਸੀ ਜਾਂ ਕਾਕੇਸ਼ਅਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ- ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਜ਼ਰ ਵਲੋਂ ਕੁੱਝ ਗੋਰੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ) ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਮਿਲਤ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੱਧ-ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਸਤਰੀ-ਪੁਰਖ ਕੁਝ ਮਿਸਰ ਵਰਗੇ ਅਰਬ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵਸ ਗਏ ਸਨ (ਜਾਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਜਾਏ ਗਏ ਸਨ) ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਭੂਰੀ ਜਾਂ ਨੀਲੀ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੇ ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਾਕਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵੰਸ਼ਜ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੋਰਾਪਨ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਚਰਕਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।
-== ਬਾਹਰੀ ਕੜਿਆਂ ==
+== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==
-{{commons category|Caucasus|ਕਾਕਸ}}
 *[http://www.hunmagyar.org/turan/caucasus/index.html Ethnographic map of Caucasus]
-*[http://gotocaucasus.com/ Information for travellers and others about Caucasus and Georgia]
+*[http://gotocaucasus.com/।nformation for travellers and others about Caucasus and Georgia]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
-*[http://www.cria-online.org ''Caucasian Review of International Affairs'']—an academic journal on the South Caucasus
+*[http://www.cria-online.org ''Caucasian Review of।nternational Affairs'']—an academic journal on the South Caucasus
 *[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3632274.stm BBC News: North Caucasus at a glance], 8 September 2005
-*[http://www.grid.unep.ch/product/map/images/caucasus_envsec2_landcoverb.gif United Nations Environment Programme map: Landcover of the Caucasus]
+*[https://web.archive.org/web/20050924024959/http://www.grid.unep.ch/product/map/images/caucasus_envsec2_landcoverb.gif United Nations Environment Programme map: Landcover of the Caucasus]
-*[http://www.grid.unep.ch/product/map/images/caucasus_envsec2_popdensityb.gif United Nations Environment Programme map: Population density of the Caucasus]
+*[https://web.archive.org/web/20050924025007/http://www.grid.unep.ch/product/map/images/caucasus_envsec2_popdensityb.gif United Nations Environment Programme map: Population density of the Caucasus]
-*[http://www.foodsec.org/web/regional/europe/overview/en/ Food Security in Caucasus (FAO)]
+*[http://www.foodsec.org/web/regional/europe/overview/en/ Food Security in Caucasus (FAO)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130810031016/http://www.foodsec.org/web/regional/europe/overview/en/ |date=2013-08-10 }}
-*[http://www.iranica.com/newsite/articles/v5f1/v5f1a032.html Caucasus and Iran] entry in [[Encyclopaedia Iranica]]
+*[http://www.iranica.com/newsite/articles/v5f1/v5f1a032.html Caucasus and।ran] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071012140601/http://iranica.com/newsite/articles/v5f1/v5f1a032.html |date=2007-10-12 }} entry in [[Encyclopaedia।ranica]]
-*[http://www.oc.unito.it/en/index.html University of Turin-Observatory on Caucasus]
+*[http://www.oc.unito.it/en/index.html University of Turin-Observatory on Caucasus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080813013133/http://www.oc.unito.it/en/index.html |date=2008-08-13 }}
-*[http://www.hum.ihu.edu.gr MA in Black Sea Cultural Studies. International Hellenic University-School of Humanities]
+*[http://www.hum.ihu.edu.gr MA in Black Sea Cultural Studies.।nternational Hellenic University-School of Humanities]
-*[http://www.circassiandiaspora.com Circassians Caucasus Web (Turkish)]
+*[http://www.circassiandiaspora.com Circassians Caucasus Web (Turkish)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090827073642/http://www.circassiandiaspora.com/ |date=2009-08-27 }}
-*[http://www.biodiversity-georgia.net Georgian Biodiversity Database (checklists for ca. 11,000 plant and animal species)]
+*[http://www.biodiversity-georgia.net Georgian Biodiversity Database (checklists for ca. 11,000 plant and animal species)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200917010002/http://www.biodiversity-georgia.net/ |date=2020-09-17 }}
+{{commons category|Caucasus|ਕਾਕਸ}}
-{{ਛੋਟਾ}}
+{{ਅਧਾਰ}}
+{{ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ}}
-[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਦੇਸ਼]]
+[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਯੂਰਪ ਦੇ ਦੇਸ਼]]
-[[an:Caucas]]
-[[ar:القوقاز]]
-[[az:قافقاز]]
-[[be:Каўказ]]
-[[bg:Кавказки регион]]
-[[br:Kaokaz]]
-[[bs:Kavkaz (geografska regija)]]
-[[ca:Caucas]]
-[[ce:Ковказ]]
-[[ckb:قەوقاز]]
-[[cs:Kavkaz (region)]]
-[[cv:Арамаçи]]
-[[cy:Cawcasws (ardal)]]
-[[de:Kaukasien]]
-[[el:Καύκασος]]
-[[en:Caucasus]]
-[[eo:Kaŭkazio]]
-[[es:Cáucaso]]
-[[et:Kaukaasia]]
-[[eu:Kaukasia]]
-[[fa:قفقاز]]
-[[fi:Kaukasia]]
-[[fr:Caucase]]
-[[fy:Kaukasus]]
-[[gl:Cáucaso]]
-[[he:קווקז]]
-[[hi:कॉकस]]
-[[hif:Caucasus]]
-[[hr:Kavkaz (regija)]]
-[[hu:Kaukázus (régió)]]
-[[hy:Կովկաս]]
-[[id:Kaukasus]]
-[[io:Kaukazia]]
-[[is:Kákasus]]
-[[it:Caucaso]]
-[[ja:コーカサス]]
-[[jv:Kaukasus]]
-[[ka:კავკასია]]
-[[kbd:Къаукъаз]]
-[[kk:Кавказ]]
-[[ko:캅카스]]
-[[krc:Кавказ]]
-[[ku:Kafkasya]]
-[[ky:Кавказ]]
-[[lbe:Ккавкказ]]
-[[lez:Къавкъаз]]
-[[lt:Kaukazas]]
-[[lv:Kaukāzs]]
-[[mr:कॉकेशस]]
-[[ms:Caucasus]]
-[[mzn:قفقاز]]
-[[nl:Kaukasus (gebied)]]
-[[nn:Kaukasia]]
-[[no:Kaukasia]]
-[[oc:Caucàs]]
-[[os:Кавказ]]
-[[pl:Kaukaz (kraina historyczna)]]
-[[pt:Cáucaso]]
-[[ro:Caucaz]]
-[[ru:Кавказ]]
-[[sah:Хапхаас]]
-[[scn:Caucasu]]
-[[sh:Kavkaz (region)]]
-[[sk:Kaukaz (geografická oblasť)]]
-[[so:Qafqaas]]
-[[sq:Kaukazi (regjion)]]
-[[sr:Кавказ (регион)]]
-[[su:Kaukasus]]
-[[sv:Kaukasien]]
-[[th:คอเคซัส]]
-[[tl:Caucasus]]
-[[tr:Kafkasya]]
-[[tt:Кавказ]]
-[[uk:Кавказ]]
-[[ur:قفقاز]]
-[[vi:Kavkaz]]
-[[war:Caucaso]]
-[[xmf:კავკაცია]]
-[[zh:高加索]]