Biologisk rike
Rike er ein kategori nytta i den biologiske systematikken. Eit rike omfattar ein eller fleire skylde rekkjer. Blant dei obligatoriske kategoriane er riket den høgaste, men nokre systematikarar samanfattar eitt eller fleire skylde rike som domene.
Likt andre kategoriar (med unnatak av arten) er det eit rent skjønsspørsmål kva gruppe ein vel å kalle eit rike. Av denne grunnen er svaret på spørsmålet om kor mange rike av organismar som finst vilkårleg.
Ulike systematikarar opererer med ulike system. Desse systema har stort sett mellom tre og tolv rike. I dag er systematikken derfor meir opptatt av slektskapen mellom organismane eller stamtre enn av kategoriar. Den følgjande tabellen over ulike system er derfor hovudsakleg av historisk interesse:
| Linné (1758) To biologiske rike |
Haeckel (1894) Tre rike |
Sopp (1911) Tre rike |
Whittaker (1959) Fem rike |
Woese (1977) Seks rike | |
|---|---|---|---|---|---|
| Plantar | Plantar | Soppar | Soppar | Soppar | |
| Plantar | Prokaryotar | Bakteriar | |||
| Arkebakteriar | |||||
| Plantar | Plantar | ||||
| Protoktistar | Protoktistar | ||||
| Dyr | Protistar | Dyr | |||
| Dyr | Dyr | Dyr | |||
| Mineral | |||||
Fem-rike-systemet er framleis nokså vanleg i lærebøker. Men alle fem systema er akkurat like rette eller gale, nettopp fordi utdelinga av kategorien «rike» er et skjøns- og ikkje noko vitskapeleg spørsmål. I samtlege system er dessutan minst eitt av rika ei kunstig gruppering. (Dette gjeld for nokre [tidlege] definisjonar av dyr, plantar og sopp, og for alle definisjonar av prokaryotar, protistar og protoktistar.)
Sjå òg
[endre | endre wikiteksten]Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «Rike (biologi)» frå Wikipedia på bokmål, den 27. juni 2006.