Titia van der Tuuk

Titia van der Tuuk
	Van der Tuuk (links) met haar partner Rosa Roosegaarde Bisschop, ca. 1885 (foto Bruining, Arnhem)
Algemene informatie
Volledige naam	Titia Klasina Elisabeth van der Tuuk
Pseudoniem(en)	Titia
Geboren	27 november 1854
Geboorteplaats	't Zandt
Overleden	7 mei 1939
Overlijdensplaats	Zeist
Land	Nederland
	Dbnl-profiel
Portaal	Literatuur

Titia Klasina Elisabeth van der Tuuk ('t Zandt, 27 november 1854 - Zeist, 7 mei 1939) was een Nederlands feministisch schrijfster en vertaalster.

Ze was de dochter van Nicolaus van der Tuuk (1821-1867), predikant en Petronella Helena Clasina Lenting (1822-1900), schrijfster van jeugdliteratuur. Van der Tuuk volgde de opleiding tot onderwijzeres en haalde de mo-aktes Frans, Duits en wiskunde. Ze werkte aanvankelijk als lerares, maar moest haar vak opgeven vanwege doofheid. Ze nam in 1882 ontslag bij de meisjes-ulo in Deventer, waar ze destijds werkzaam was. Haar atheïstische denkwijze leidde tot veel verzet. Na 1885 begon ze met het vertalen van buitenlandse literatuur in het Nederlands (zoals Oorlog en vrede van Leo Tolstoj) en het schrijven van jeugdliteratuur en historische romans. Ook schreef zij voor het tijdschrift Sint-Nicolaas. Ze was in haar activisme voorstandster van atheïsme, geheelonthouding, vegetarisme en pacifisme. Ze was lid van de Haarlemse afdeling van de vrijdenkersvereniging De Dageraad, ze correspondeerde met Multatuli. Dekkers feministische IDEEN vormden een grote inspiratiebron voor haar.^[1] Als auteur gebruikt ze vaak het pseudoniem Vitalis (afgeleid van vita, wat 'leven' betekent in het Latijn). Ze was nooit getrouwd, maar woonde vanaf 1897 samen met Rose Roosegaarde Bisschop (1856-1940).

Via De Dageraad maakte ze kennis met de politicus Carel Victor Gerritsen, de socialist Ferdinand Domela Nieuwenhuis, de arts Aletta Jacobs en de schrijfster Elise Haighton, de eerste vrouw in het bestuur van de vereniging. Mede door hen raakte ze overtuigd van feministische ideeën. Ze zette in 1883 met Haighton en Jacobs de eerste vrouwenkiesrecht actie op touw (de bekende actie waarbij Jacobs als belastingbetalende burgeres haar kiesrecht opeiste, maar dat niet kreeg). Van der Tuuk is actief gebleven voor de vrouwenzaak. Ze volgde in 1885 Haighton op in de redactie van De Dageraad en in 1887 werd ze lid van het bestuur.

Optreden van de zangeres Alida Bertels tijdens een bijeenkomst voor het vrouwenkiesrecht. Achter de zangeres zit een pianiste en achter het katheder staat Titia van der Tuuk. Gebouw Parkzicht aan de Hobbemastraat. Amsterdam, 1911

Van der Tuuk gaf tussen 1895 en 1897 een eigen tijdschrift uit met de titel Excelsior: Maandschrift voor jonge dames. De doelgroep waren meisjes die net klaar waren met school en het tijdschrift werd gevuld met onder andere verhalen, poëzie en beschouwingen over zaken die op meisjes van toepassing waren. Ook stonden er korte stukken tekst in andere talen in, waarover van der Tuuk schreef dat deze goed waren om de talenkennis van de lezers te bevorderen.^[2]

Bibliografie

1878 - Lieve Aleida. In: De Tolk van den Vooruitgang, Derde en Vierde Bundel, p. 262-265;
1879 - De noodzakelijkheid van 't socialisme'. In: De Tolk van den Vooruitgang, Vijfde en Zesde Bundel (?), p. 177-182;
1886 - Emma's gebrek. Toneelstukje in één bedrijf. Enschede, M.J. van der Loeff
1886 - Uit logeren! Toneelstukje in één bedrijf. Enschede, M.J. van der Loeff
1886 - Het testament. Toneelstukje in twee bedrijven. Enschede, M.J. van der Loeff
1886 - De brief van den onderwijzer. Toneelstukje in drie bedrijven. Enschede, M.J. van der Loeff
1887 - Gezellige uurtjes. Sprookjes uit den ouden tijd. Schoonhoven, W.H.J. van Nooten
1887 - In 't hoekje van den haard. Sprookjes en vertellingen. Amsterdam, L.J. Veen
1888 - In 't schemeruurtje. Sprookjes. Arnhem, P. Gouda Quint
1889 - Kleinood. Sprookjes. Amsterdam, Veen
1889 - Uit het tooverland. Sprookjes. Amsterdam, Veen
1889 - De kleine fee. Sprookjes. Amsterdam, Veen. Bevat ook: Van Harm die alles deed en Klaas die niets deed; De gelukserwt
1890 - In vrije uren. Twee verhalen voor de jeugd. Almelo, W. Hilarius W.zn. Bevat: Vogeltje vlug; Eind goed, al goed
ca. 1890 - De leelijkste van de vijf. Een verhaal voor meisjes. Amsterdam, J. Vlieger
ca. 1890 - Het neefje uit de Oost, een verhaal voor meisjes. Deventer, A.J. van den Sigtenhorst
ca. 1890 - Rijk en arm, twee verhalen voor meisjes. Deventer, A.J. van den Sigtenhorst. Bevat: Het neefje uit de oost; De leelijkste van de vijf
1891 - Bijdrage tot oplossing der sociale kwestiën. Assen, Van Gorcum. Rede uitgesproken te Assen, den 22 Februari 1891
1893 - Op de Lichtenhorst. Een verhaal voor jongens en meisjes. Haarlem, W.H.J. van Nooten
1896 - Excelsior. Maandschrift voor jonge dames. Almelo, W. Hilarius Wzn. Jrg. 1, niet verder verschenen (red.)
1896 - De rol van de vrouw in den drankstrijd. Verslag van het Nationaal Congres voor geheel-onthouding, Utrecht, 6 en 7 november 1896
ca. 1896 - Op kalme levenszee. Oorspronkelijke novelle. Almelo, W. Hilarius Wzn.
1897 - De geschenken van den dwerg. Een sprookje. Deventer, Æ.E. Kluwer
1897 - Een betere toekomst. Amsterdam, W. Versluys
1898 - Waarop wacht gij?. Dordrecht, J. de Zeeuw. Aansporing tot geheelonthouding
1898 - Mensch of voorwerp?. Arnhem, Arnhemsche Uitgevers-Maatschappij. Over de vrouwenbeweging
189? - Aza de schildknaap. Amsterdam, H.J.W. Becht
1900 - Rozefee en Pollo en zijn vrienden. Leiden, Sijthoff
1900 - In 't hoekje van den haard. Sprookjes en vertellingen. Amsterdam, L.J. Veen
ca. 1900 - Een prettige vacantie. Een verhaal voor jongens en meisjes. Almelo, W. Hilarius Wzn.
1904 - Met verlof in 't vaderland. Amsterdam, Vennootschap "Letteren en Kunst"
1904 - Struikelblokken en hinderpalen. St. Anna-Parochie, Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken
1905? - Alkohol of niet? Een ernstig woord aan jonggehuwden. Zuid-Scharwoude, Alg. Ned. Geh.-Onth. Bond
1906 - Het litteken van het dogma'. In: De Dageraad 1856-1906. p. 232-236;
1912 - De rol van den alkohol. Zuid-Scharwoude, De Jong
1913 - De gezondheid in huis : hygiënische raadgever voor 't huisgezin. Almelo, W. Hilarius Wzn.
1915 - De vrouw in haar seksueele leven. Een physiologisch-maatschappelijke studie met geneeskundige en hygiënische wenken. Almelo, W. Hilarius Wzn.
M. Cohen Tervaert-Israëls, dr. J. Rutgers, G. Kaptein-Muysken, Wilhelmina Drucker, Ch. Carno-Barlen, Est. H. Hartsholt-Zeehandelaar, Titia van der Tuuk, Martina G. Kramers, C. C. A. De Bruine-Van Dorp, Lodewijk van Mierop, Mr. S. Van Houten, J. C. De Bruijne - Moederschap: sexueele ethiek (Brochure uitgegeven door het Nationaal Comité voor Moederbescherming en Sexueele Hervorming)
1916 Twee geschiedenissen van vrede. In: Gedenkboek ter gelegenheid van den 70sten verjaardag van F. Domela Nieuwenhuis, p. 139-142.

Vertalingen

1869 - Goud-Elsje (naar aanleiding van Marlitt's Goud Elsje). Deventer, A. ter Gunne. Vertaling uit het Hoogduitsch van: Goldelschen van Eugenie Marlitt (pseudoniem van Eugenie John)
1887 - Oorlog en vrede. Historische roman van Leo graaf Tolstoï. Eerste deel: Vóór Tilsit. 1805-1807; Tweede deel: De inval. 1807-1812; Derde deel: Borodino. De Franschen in Moskou. Besluit. 1812-1820. Arnhem, Gouda Quint. Naar de Fransche en Hoogduitsche vertalingen
1888 - Don Quichotte. Amsterdam, W. Versluys. Vert. van: Don Quijote van Miguel de Cervantes y Saavedra, 1605, 1615. Uit het Spaans vertaald
1888 - Arthur en Squirrel. Een verhaal voor kinderen en voor hen, die van kinderen houden van Johanna Spyri. Amsterdam, Veen
ca. 1890 - Rijk en arm. Twee verhalen voor meisjes. Deventer, A.J. van den Sigtenhorst. Bevat: Het neefje uit de oost; De leelijkste van de vijf
1891 - De pages van Francis Vere. Een verhaal uit den 80-jarigen oorlog. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: By England's aid, or, The freeing of the Netherlands (1585-1604) van G.A. Henty, 1891
1891 - In dienst van den Prins. Een verhaal uit den 80-jarigen oorlog. Almelo, W. Hilarius Wzn. Naar het Engelsch van G.A. Henty
1892 De jonge vaandrig. Een verhaal uit de dagen van Waterloo. Almelo, W. Hilarius Wzn. Bew. naar: One of the 28th. A tale of Waterloo van G.A. Henty, 1889
1892 - Voor den tempel. Een verhaal uit de eerste eeuw onzer jaartelling. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: For the temple van G.A. Henty 1888. Ca. 1900 uitgegeven als: Een jeugdige held. Een verhaal uit de eerste eeuw onzer jaartelling
1894 - Naar de Noordpool. Amsterdam, D.B. Centen. Vert. van: Une Française au pôle Nord van P. Maël, 1893
1894 - Voor vrijheid en onafhankelijkheid. Een verhaal uit den Griekschen Vrijheidsoorlog (1821-1832). Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: The lion of the North van G.A. Henty, 1886
1894 - Met Hannibal over de Alpen. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: The young Carthaginians van G.A. Henty, 1887
1895 - Een vroolijk viertal. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vrij naar het Engelsch van Ismay Thorn
1895 - De gebiedende goedheid. Vert. van: L'impérieuse bonté van J.-H. Rosny (= pseudoniem van de broers Joseph Boex en Séraphin Boex), 1894
1895 - In ballingschap. Lotgevallen van een jongen Engelschman in dienst van Karel XII van Zweden. Almelo, W. Hilarius Wzn. Naar het Engelsch van G.A. Henty
1895 - Andersens sproken en vertellingen. Dl. 1: Morgenrood; Dl. 2: Lenteleven; Dl. 3: Zonneschijn/ Naverteld door S.J. Andriessen. 4de geheel herziene en veel vermeerdede druk, bewerkt. door Titia van der Tuuk
1896 - Thankmar de Sicambriër. Een verhaal uit den tijd van Julius Cesar. Meppel, H. ten Brink. Vert. van: Thankmar, der Sugambrer van Robert Münchgesang
1896 - Spartacus, de slavenaanvoerder. Een verhaal uit het oude Rome. Meppel, H. ten Brink. Bewerkt uit het Hoogduitsch van Robert Münchgesang
1897 - Wrakhout. Zeven schetsen. Almelo, W. Hilarius Wzn. naar het Engels van Hub. Crackanthorpe bewerkt
1898 - Slachtoffers van het oude vooroordeel. Uit het Engels van Geo. Paston
1898 - Friedel, de bestedeling. Een verhaal voor de jeugd. Leiden, A.H. Adriani. Naar het Duitsch van H. Brandstädter
ca. 1900 - Onder de vanen van Gustaaf Adolf. Een verhaal uit den dertigjarigen oorlog. Almelo, W. Hilarius Wzn. Naar het Engelsch van G.A. Henty
1907 - Het heele jaar rond. Almelo, W. Hilarius Wzn. Gedeeltelijk naar het Engelsch
1907 - Vijver en stroom. Almelo, W. Hilarius Wzn. Gedeeltelijk naar het Engelsch
1907 - Het vegetarisme een economische noodzakelijkheid. Uit het Duitsch van J. Sponheimer
1907 - De tooverviool. Een ware geschiedenis van iemand die haar gevonden en van een die haar bespeeld heeft. Leiden, Adriani. Naar het Duitsch van H. Brandstaedter
1907 Wat er in onzen tuin te zien is. Almelo, W. Hilarius Wzn. Gedeeltelijk naar het Engelsch
1908 - Bekeerd. Almelo, W. Hilarius Wzn. Naar het Engelsch van Elizabeth Robins
1910 - Zelfopvoeding. Almelo, W. Hilarius Wzn. Vert. van: L'éducation de soi même van Paul Dubois, 1909
1910 - Levenswandel. Een boek voor jonge menschen. Zwolle : Ploegsma. Vert. uit het Duitsch van Fr.W. Foerster
1910 - Erichs vacantie. Een verhaal voor de jeugd. Leiden, Adriani. Naar het Duitsch van H. Brandstaedter
1911 - School en karakter : bijdragen tot de pedagogiek der gehoorzaamheid en tot de hervorming der schooltucht. Zwolle, Ploegsma. Vert. en bew. uit het Duitsch van Fr.W. Foerster
1912 De opvoeding van den wil. Zwolle, J. Ploegsma. Vertaling van: L'éducation de la volonté van Jules Payot. Naar de 34ste Fransche uitgave bewerkt
1913 - Karaktervorming : een boek voor ouders, onderwijzers en geestelijken. Zwolle, J. Ploegsma. Vertaling van: Jugendlehre van Fr.W. Foerster
1917 - Opvoeding en zelfopvoeding, voornaamste gezichtspunten voor ouders en onderwijzers, opvoeders en verzorgers der jeugd. Zeist, Ploegsma. Vert. van: Erziehung und Selbsterziehung van van Fr.W. Foerster, 1917
1926 - Door het noodlot achterhaald (Erlöst). Roman. Zeist, Swartsenburg. Vert. van: Erlöst van Nataly von Eschstruth (pseud. van Nataly von Knobelsdorff-Brenkenhoff)

Zie de categorie Titia van der Tuuk van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

Everard, Myriam: 'Tuuk, Titia Klasina Elisabeth van der', in:Biografisch woordenboek van het socialisme en de arbeidersbeweging in Nederland (BWSA) 1 (1986), p. 137-138.
Myriam Everard, 'Tuuk, Titia Klasina Elisabeth van der (1854-1939)', Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. (geraadpleegd op 21 juni 2018)
Toorn-Van Dam, Martine van den: De Waarheid over het vegetarisme, Emmen: Stichting De Ark (1970).

↑ Myriam Everard: De Waarheid te bevorderen, altijd en overal, in: De minotaurus onzer zeden, Multatuli als heraut van het feminisme, red. Myriam Everard, Ulla Jansz. Aksant, Amsterdam, 2010, ISBN 978-90-5260-376-6
↑ Sophie Levie, Een vergeten vertaalster: Titia van der Tuuk (2007). Geraadpleegd op 4 oktober 2017.

[1] Myriam Everard: De Waarheid te bevorderen, altijd en overal, in: De minotaurus onzer zeden, Multatuli als heraut van het feminisme, red. Myriam Everard, Ulla Jansz. Aksant, Amsterdam, 2010, ISBN 978-90-5260-376-6

[2] Sophie Levie, Een vergeten vertaalster: Titia van der Tuuk (2007). Geraadpleegd op 4 oktober 2017.

[1]

[2]