Naar inhoud springen

Heerlijkheid Vianen

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Heerlijkheid Vianen
zelfstandige heerlijkheid binnen het Heilige Roomse Rijk
 Teisterbant Circa 1250 (1648) – 1725 (1795) Bataafse Republiek 
Wapen van heerlijkheid Vianen
Kaart
Algemene gegevens
Hoofdstad Geen
De facto Vianen
Talen Nederlands
Religie(s) Gereformeerd
Munteenheid Gulden
Regering
Regeringsvorm Heerlijkheid
Staatshoofd De heer van Vianen
AR Daalder, geslagen in Vianen onder Hendrik van Brederode (1556-1558).
Wapen van Lippe van 1687 tot 1789[bron?]

De heerlijkheid Vianen, ook Land van Vianen, was tot 1725 een niet tot de Republiek behorend gebied, als deel van het Duitse Rijk. Hoewel het tot die tijd niet officieel een onderdeel van de Republiek was, werd het wel als zodanig beschouwd. Het betaalde tevens een jaarlijkse bijdrage aan de Republiek. In 1725 werd het gebied door de Staten van Holland opgekocht en ging het deel uitmaken van het gewest Holland.

Het land van Vianen was vanouds een vrije heerlijkheid, aanvankelijk behorend tot het graafschap Teisterbant. Liggend in het grensgebied tussen het graafschap Holland, het hertogdom Gelre en het Sticht Utrecht wisten de heren van Vianen zelfstandig te blijven tijdens het ontstaan van deze vorstendommen.

De eerste bekende heer van Vianen is in de dertiende eeuw Zweder van Vianen, een zoon van Hubert van Beusichem, heer van Culemborg. De heerlijkheid had haar oorsprong in het bouwen van het slot Op de Bol door Zweder in 1213, of volgens anderen reeds in 1190.[1]

Het huwelijk van Hendrik I van Vianen (overleden 1352) met Catharina uten Goye bracht de familie in het bezit van het burggraafschap Utrecht. De rechten die aan deze titel binnen de stad Utrecht ontleend konden worden waren echter minimaal.

De heerlijkheid Vianen vererfde binnen de familie Vianen van zoon op zoon tot de dood van Hendrik van Vianen in 1417. Ten gevolge van het huwelijk van zijn dochter Johanna van Vianen met Walraven I van Brederode kwam de heerlijkheid in het bezit van de familie Brederode. Na de dood van Reinoud II in 1473 was er een gewapende strijd om het regentschap over zijn minderjarige zoon Walraven II. In 1480 kwam er een eind aan het geschil.

Leden van de familie Brederode speelden een belangrijke rol in de Opstand tegen het Spaanse bewind, waarbij zij ook gebruikmaakten van hun status van heerser van een niet tot de Spaanse Nederlanden behorend land.

De laatste heer van Vianen uit het huis Brederode was Wolfert, die overleed in 1679. Hij werd opgevolgd door zijn zuster Hedwig Agnes. Zij overleed in 1684, waarna zij werd opgevolgd door de dochter van haar halfzuster: Amalia, burggravin van Dohna (overleden in 1700). Amalia was gehuwd met graaf Simon Hendrik van Lippe, waardoor het land van Vianen in personele unie kwam met het graafschap Lippe.

De kleinzoon van dit echtpaar, vorst Simon Hendrik Adolf, zocht een koper voor de heerlijkheid. Omdat de Staten van Holland niet het risico wilden lopen dat een buitenlandse vorst de koper zou worden, kochten zij de heerlijkheid in 1725. De vorsten van Lippe bleven de wapens van Vianen en Ameide tot 1918 voeren, evenals de titel burggraaf van Utrecht.

Bij de vorming van de Bataafse Republiek in 1795 waren er in Vianen protesten tegen de inlijving van het land, maar deze hadden geen effect.

Het land van Vianen bestond uit de volgende gerechten:

Met de heerlijkheid Vianen waren verbonden:

Het wapen van de heerlijkheid bestond uit twee velden, een voor Vianen en een voor Ameide. Het latere gemeentewapen van Ameide is hiermee niet identiek.[bron?]

Heren van Vianen

[bewerken | brontekst bewerken]
regering naam geboren overleden familie
1318-1346 Zweder 1346
1346-1352 Hendrik I 3-10-1352 zoon
1352-1391 Gijsbert ±1320 21-8-1391 zoon
1391-1417 Hendrik II ±1357 17-4-1417 zoon
1417-1417 Walraven I 1370 1-12-1417 schoonzoon
1417-1473 Reinoud II 1415 16-10-1473 zoon
1473-1531 Walraven II 8-1-1462 1531 zoon
1531-1556 Reinoud III 4-9-1492 25-9-1556 zoon
1556-1568 Hendrik III 20-12-1531 15-2-1568 zoon
1568-1584 Reinoud IV 1584 neef, kleinzoon van Walraven II
1584-1614 Walraven III -12-1614 zoon
1614-1620 Walraven IV 1597 19-1-1620 neef, kleinzoon van Reinoud IV
1620-1655 Johan Wolfert 12-6-1599 3-9-1655 broer
1655-1679 Wolfert 18-11-1649 17-6-1679 zoon
1679-1684 Hedwig Agnes 18-8-1643 27-11-1684 zuster
1684-1700 Amalia van Dohna 2-2-1645 11-3-1700 nicht, dochter van oudere halfzuster
1700-1718 Frederik Adolf 20-9-1667 18-7-1718 zoon
1718-1725 Simon Hendrik 25-1-1694 12-10-1734 zoon