Gebruiker:Ciell/Vrouwenkiesrecht

Poster uit 1918, ontworpen door Theo Molkenboer

Eeuwigdurende kalender Vrouwenkiesrecht door Jan Dona.

Demonstratie voor vrouwenkiesrecht (Amsterdam, 1914)

Het vrouwenkiesrecht is het actief en passief kiesrecht van vrouwen. Algemeen vrouwenkiesrecht werd voor het eerst ingevoerd in 1893 in Nieuw-Zeeland.

Nederland

Tot het begin van de 20e eeuw mochten in Nederland alleen mannen stemmen, als ze voldeden aan bepaalde eisen.

Bij de grondwetswijziging van 1917 werd het algemeen kiesrecht ingevoerd. Daarbij werd het passief kiesrecht voor zowel mannen als vrouwen mogelijk gemaakt, maar het actief algemeen kiesrecht werd opengesteld alleen voor mannen, zij het dat de Grondwet het mogelijk maakte dat de wet het actief kiesrecht ook uitbreidde tot vrouwen. In 1918 werd Suze Groeneweg voor de SDAP als eerste vrouw in de Tweede Kamer gekozen.

In september 1918 diende het Kamerlid Hendrik Pieter Marchant een initiatiefwet in tot instelling van actief kiesrecht voor vrouwen, dat onder druk van de revolutionaire bewegingen in Duitsland en ook in Nederland in 1919 wordt aangenomen. De eerste vrouw die in Nederland van het actieve stemrecht gebruik maakte was Maria Elisabeth (Elise) Spauwen-Schrijnemakers (Gronsveld, 10 september 1876 - Aldaar, 26 november 1941). Als echtgenote van burgemeester Hubert Spauwen van de gemeente Gronsveld (Limburg) bracht zij op zaterdag 15 mei 1920 bij de gemeenteraadsverkiezingen van Gronsveld als eerste vrouw haar stem uit . Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1922 konden voor het eerst alle vrouwen in Nederland gebruikmaken van het actieve kiesrecht. De partijen die zich zo lang tegen het vrouwenkiesrecht hadden verzet, de protestantse en katholieke partijen, bleken er groot profijt van te hebben. Het algemeen kiesrecht voor vrouwen en mannen werd met de grondwetswijziging van 1922 in de Grondwet opgenomen.

Het vrouwenkiesrecht werd in Nederland bevorderd door de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht 1894-1920, die was opgericht door Wilhelmina Drucker, Annette Versluys-Poelman en Aletta Jacobs en door de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht van 1907-1920 met Elisabeth Carolina van Dorp, Clara Wichman, Welmoet Wijnaendts Francken-Dyserinck en Eduard Fokker.

In Nederland was alleen de SGP nog tot 2013 tegen het passief vrouwenkiesrecht.

België

Zie Tijdlijn van het stemrecht in België voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In België waren onder andere Marie Popelin en Emilie Claeys voorvechtsters van het vrouwenstemrecht. Pas na de Eerste Wereldoorlog kwam de beweging voor het vrouwenkiesrecht op gang.

In de grondwetsherziening van 1921 werd het algemeen enkelvoudig stemrecht ingevoerd; dit systeem huldigde het principe van "één man, één stem". Vrouwen kregen enkel stemrecht op gemeentelijk niveau, grootoorlogsweduwen mochten echter ook op nationaal niveau hun stem uitbrengen. Toch werd de invoering van algemeen kiesrecht voor alle vrouwen in het vooruitzicht gesteld. Er werd een artikel in de grondwet opgenomen dat bepaalde dat het vrouwenkiesrecht in een bijzondere wet kon worden goedgekeurd. Dit zou pas gebeuren na de Tweede Wereldoorlog in 1948.

Frankrijk

Vanaf de restauratie in 1815 kende Frankrijk het stemrecht voor mannen die voldoende belasting betaalden en niet in militaire dienst waren. Vele wetsvoorstellen voor vrouwenkiesrecht werden ingediend bij het Frans Parlement in het begin van de twintigste eeuw, maar deze voorstellen werden geblokkeerd door de Franse senaat.

In 1943, tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd in Algiers, Algerije, een voorlopig Frans parlement geïnstalleerd. In een voorgestelde wet over de organisatie van de staat na de bevrijding, waarover op 23 maart 1944 werd gestemd en die op 21 april 1944 werd bekrachtigd, werd het vrouwenkiesrecht geregeld.

Tijdslijn

Tijdslijn van het internationale vrouwenkiesrecht
Datum	gebeurtenissen
1881	Sommige Schotse vrouwen krijgen stemrecht in lokale verkiezingen.
1883	Aletta Jacobs verzoekt het college van B&W van Amsterdam om haar op de kiezerslijst te plaatsen. Volgens haar voldeed zij aan alle wettelijke eisen. Hoewel de grondwet het kiesrecht aan meerderjarige Nederlanders met een bepaald inkomen toekende, stelde de Hoge Raad dat "Nederlander en ingezetenen alleen slaat op de mannen, anders ware dit afzonderlijk vermeld'.
1893	Nieuw-Zeeland geeft vrouwen stemrecht.
1894	Engeland bereidt het kiesrecht van vrouwen uit, maar vrouwen mogen niet meestemmen in nationale verkiezingen.
1902	Australische vrouwen krijgen beperkt kiesrecht.
1906	In Finland krijgen vrouwen het recht te stemmen.
1907	Vrouwen in Noorwegen mogen zich verkiesbaar stellen.
1913	In Noorwegen krijgen vrouwen volledig kiesrecht.
1915	In Denemarken en IJsland krijgen vrouwen stemrecht.
1917	De nieuwe Russische grondwet staat vrouwenkiesrecht toe.
1917	In Nederland krijgen vrouwen het passief kiesrecht oftewel het recht gekozen te worden.
1918	In Engeland krijgen vrouwen van 30 jaar en ouder kiesrecht, mannen krijgen kiesrecht als ze ouder dan 21 zijn.
1918	Canadese vrouwen krijgen kiesrecht voor het provinciaal bestuur.
1918	In Duitsland en Oostenrijk mogen vrouwen stemmen.
1918	Vrouwen krijgen kiesrecht in Litouwen, Polen, Estland en Letland.
1919	Vrouwen in Nederland krijgen het actief kiesrecht.
1919	Vrouwen in België, Luxemburg en de Oekraïne krijgen kiesrecht.
1919	In Nieuw-Zeeland mogen vrouwen gekozen worden.
1919	In Zweden krijgen vrouwen beperkt stemrecht.
1920	Vrouwen krijgen in alle staten van Verenigde Staten stemrecht.
1920	Vrouwen in Albanië, Tjechië en Slowakije krijgen kiesrecht.
1920	Canadese vrouwen mogen zich verkiesbaar stellen.
1921	Vrouwen in Zweden krijgen volledig kiesrecht.
1921	Armenië en Azerbeidzjan geven vrouwen kiesrecht.
1928	Vrouwen in Engeland krijgen kiesrecht gelijk aan dat van mannen.
1928	In Ecuador en Guyana krijgen vrouwen stemrecht.
1930	Blanke vrouwen in Zuid-Afrika krijgen stemrecht.
1931	In Spanje krijgen vrouwen volledig kiesrecht.
1932	Uruguay, Thailand en de Malediven.
1933	Turkse vrouwen krijgen het recht te stemmen.
1934	Cuba en Brazilië.
1934	In Turkije mogen vrouwen zich verkiesbaar stellen.
1934	In Portugal krijgen vrouwen beperkt kiesrecht.
1937	Op de Filipijnen krijgen vrouwen stemrecht.
1938	Vrouwen in Bolivia krijgen kiesrecht.
1938	Oezbeekse vrouwen krijgen het recht te stemmen.
1939	El Salvador.
1941	Panama geeft vrouwen beperkt stemrecht.
1942	Bulgarije en Jamaica.
1944	Frankrijk.
1945	Indonesië, Italië, Hongarije, Japan, Joegoslavië, Senegal en Ierland.
1946	Palestina, Kenia, Liberia, Kameroen, Korea, Guatemala, Panama, Roemenië, Venezuela en Vietnam.
1947	China, Nepal, Pakistan, Singapore en Argentinië.
1947	Mexico.
1948	Israël, Irak, Korea, Nigeria en Suriname. België dat vrouwen al eerder stemrecht had gegeven, geeft vrouwen volledig kiesrecht.
1949	Bosnië en Herzegovina.
1949	China en Costa Rica .
1949	Vrouwen in Chili krijgen kiesrecht, maar moeten gescheiden van mannen stemmen.
1950	India, Haïti en Barbados.
1950	Canada.
1951	Nepal en Grenada.
1952	Griekenland, Libanon en Bolivia.
1953	In Mexico mogen vrouwen zich verkiesbaar stellen.
1953	Hongarije.
1953	Bhutan en Syrië verlenen vrouwen volledig kiesrecht.
1954	Ghana, Colombia en Belize geven vrouwen kiesrecht.
1955	Cambodja, Ethiopië, Peru, Honduras en Nicaragua stellen kiesrecht voor vrouwen in.
1956	Vrouwen krijgen kiesrecht in Egypte, Somalië, Comoren, Mauritius, Mali en Benin.
1957	Maleisië breidt het vrouwenkiesrecht uit.
1957	In Zimbabwe mogen vrouwen voortaan stemmen.
1959	Madagascar en Tanzania geven vrouwen kiesrecht.
1959	San Marino staat vrouwen toe te stemmen.
1960	Vrouwen op Cyprus, in Gambia en in Tonga krijgen stemrecht.
1960	Canadese vrouwen mogen zich verkiesbaar stellen.
1961	Burundi, Malawi, Paraguay, Rwanda en Sierra Leone voeren vrouwenkiesrecht in.
1961	Vrouwen op de Bahama's krijgen beperkt kiesrecht.
1961	Vrouwen in El Salvador kunnen zich voortaan verkiesbaar stellen.
1962	Algerije, Monaco, Uganda en Zambia geven vrouwen kiesrecht.
1962	In Australië krijgen vrouwen volledig kiesrecht.
1963	Vrouwen in Marokko, Congo, Iran en Kenia krijgen stemrecht.
1964	Sudan voert kiesrecht voor vrouwen in.
1964	Op de Bahama's word volledig kiesrecht voor vrouwen ingevoerd.
1965	Vrouwen krijgen kiesrecht in Afghanistan, Botswana en Lesotho.
1967	Ecuador voert volledig kiesrecht in.
1968	Volledig kiesrecht voor vrouwen ingevoerd in Swaziland.
1970	Jemen voert kiesrecht in.
1971	Zwitserland voert vrouwenkiesrecht in en de Verenigde Staten verlagen de kiesgerechtigde leeftijd voor zowel mannen als vrouwen naar 18 jaar.
1972	Bangladesh verleent vrouwen kiesrecht.
1973	Vrouwen in Bahrein krijgen volledig kiesrecht.
1973	Vrouwen mogen zicht verkiesbaar stellen in San Marino.
1974	Jordanië en de Salomonseilanden breiden het vrouwenkiesrecht uit.
1975	Angola, Kaapverdië en Mozambique geven vrouwen stemrecht.
1976	Portugal voert volledig kiesrecht voor vrouwen in.
1978	Moldavië voert volledig kiesrecht in.
1978	Vrouwen in Zimbabwe mogen zich verkiesbaar stellen.
1979	Vrouwen op de Marshalleilanden en Micronesië krijgen volledig stemrecht.
1980	Iran geeft vrouwen (opnieuw) stemrecht.
1984	Volledig kiesrecht voor vrouwen in Liechtenstein.
1984	In Zuid-Afrika wordt het kiesrecht uitgebreid voor gekleurden en Indiërs.
1986	De Centraal-Afrikaanse Republiek voert vrouwenkiesrecht in.
1990	Vrouwen op Samoa krijgen volledig kiesrecht.
1993	Vrouwen in Kazachstan krijgen volledig kiesrecht.
1994	Zwarte vrouwen krijgen volledig kiesrecht in Zuid-Afrika.
2005	Het parlement van Kuweit geeft vrouwen volledig kiesrecht.

Referenties

Bronnen, noten en/of referenties

• Gendergeschiedenis.nl

---